دهخدا در افق روشنفکری ایران

معرفی کتاب ایران از آغاز تا اسلام مولف در این کتاب کوشیده است که گذشته ایران را از حدود پانزده هزار سال قبل از مسیح تا حمله عرب شرح دهد. وی دست خواننده را می گیرد و به درون غارها، اعماق طبقات زیرزمینی، بالای تپه ها و پشتهها می برد، فرهنگ و تمدن اقوام و ملل - ایرانی و غیرایرانی را بدو نشان می دهد. از سادگی نخستین جوامع بشری شروع می کند و تا دوران تجمل شاهانه اقوام را در اوج قدرت آنان، پرده به پرده از نظر خواننده | می گذراند. مولف کتاب ایران از آغاز تا اسلام شالوده کار خود را بر شش موضوع گذاشته است: ماقبل تاریخ، ورود ایرانیان، شرق ضد غرب، غرب ضد شرق و عکس العمل مشرق، توسعه تمدن ایرانی، نتیجه. وی در زمینه کار خود از اقوام و خاندان های آریایی: سکاییان، مادها، پارسیان، پارتیان، ساسانیان، کوشانیان و هندوان بحث می کند و در حاشیه تصنیف خویش از اقوام و ملل غیرآریایی: شومریان، اکدیان، بابلیان، آشوریان، عیلامیان، یهودیان، یونانیان، رومیان و چینیان در عرض اقوام نخستین سخن می راند، مع هذا هدف اصلی او اقوام آریایی ایرانی است و بالاخص ۔ چنان که در دیباچه خود بر متن فرانسوی یادآوری کرده . قوم پارس است. استاد مالوان، این کتاب را «تلویزیون عهد باستان» نامیده و گوید که این کتاب نقاشان ظروف سفالین باکون در عهد ماقبل تاریخ، ورود نخستین سواران آریایی به نجد ایران، کاخهای تخت جمشید، داریوش سوم در حال فرار از برابر اسکندر، شکست امپراتور روم از شاهنشاه ساسانی و مناظر بسیار دیگر را یکی بعد از دیگری از نظر خواننده می گذراند. نویسنده همان گونه که پیروزی های ملتها را با علل آنها شرح می دهد، شکست های آنان را هم با سیب های آنها بیان می کند. مزیت دیگر کتاب حاضر آن است که تنها به ذکر پادشاهان و جنگهای آنان قناعت نورزیده است، بلکه در هر مبحث از: ادیان، هنرها، ادبیات و علوم، زندگانی سیاسی و اقتصادی و اجتماعی بحث می کند. خواننده از اصول آیین های زرتشتی، مسیحی، مانوی و مزدگی آگاهی می یابد. انواع هنرها از ظروف سفالین، ابزارهای ضروری زندگی و لوازم آرایش گرفته تا نقاشی، مجسمه سازی و معماری در طی قرون مورد بحث قرار می گیرد. مولف جای جای از ظهور انواع خطوط و ترویج علوم گفتگو می کند. زندگانی طبقات اجتماعی در هر دوره و روابط کارگر با کارفرما و طبقه سوم با طبقه اول همواره از نظر خواننده می گذرد.

در این کتاب می‌خواهم درباره‌ی نظری بحث کنم که در بیش‌تر جوامع غربی به صورت «عقل سلیم» درآمده است: یعنی این‌که مرحله‌ی توسعه‌ی اقتصادی‌ـ‌سیاسی کنونی، پیشرفت بزرگی در تکامل بشر است و باید امکان‌های این مرحله را بستاییم. جامعه‌شناسان ادعا می‌کنند که ما وارد «مدرنیته‌ی دوم» شده‌ایم که در آن، افراد رهاشده از پیوندهای جمعی اکنون می‌توانند سبک‌های زندگی متنوع خودشان را، که از قید وابستگی‌های قدیمی آزاد هستند، به وجود آورند. «جهان آزاد» بر کمونیسم پیروز شده و با تضعیف هویت‌های جمعی، جهانی «بدون دشمن» اکنون امکان‌پذیر شده است …می‌خواهم این دید «پساـ‌‌سیاسی» را به چالش بکشم … با موشکافی برخی از نظریه‌های رایج که «روح زمان» پساـ‌‎‌سیاسی را در مجموعه‌ای از حوزه‌ها جامعه‌شناسی، نظریه‌ی سیاسی و روابط بین‌الملل تأیید می‌کنند، استدلال خواهم کرد که این رویکرد به‌غایت اشتباه است و، به جای این‌که به «دموکراتیک‌سازی دموکراسی» کمک کند، خودش منشأ بسیاری از مشکلاتی است که نهادهای دموکراتیک اکنون گرفتار آن‌ها هستند. . .