به گفتهٔ گیدنز جامعهشناسی نقشی کلیدی در فرهنگ فکری امروز بازی میکند و جایگاهی مرکزی در علوم اجتماعی دارد. همچنین تفکر جامعهشناسانه بیش از هر چیز به خودشناسی کمک میکند که بهنوبهٔ خود به شناخت بهتر ما از دنیای روابط اجتماعی یاری میرساند. جامعهشناسی نیروی اندیشه و تخیل ما را گسترش میدهد، چشماندازهای جدیدی را پیرامون سرچشمههای رفتارمان در برابر ما میگشاید و زمینهٔ درک فرهنگهای گوناگون و متفاوت با فرهنگ ما را فراهم میسازد. مطالعهٔ جامعهشناسی ما را به اندیشیدن وامیدارد و جامعهشناسی تا آنجا که با تفکر جزمی مبارزه میکند و آگاهی و بینش ژرفتری برای انسان فراهم میسازد امکانات آزادی انسان را افزایش میدهد.
انتشارات نی
معرفی کتاب جنگها و بدنها (نشانه تن در فرهنگ و سینمای پساجنگ ژاپن ۱۹۴۵ـ۱۹۶۵)
جنگها سختترین انتقام خود را از بدنها گرفتهاند. خانهها خراب شدهاند، شهرها ویران شدهاند، اما خانه و شهر و آجر و سنگ و چوب، به نحوی عینی و «غیرشاعرانه»، رنج نمیکشند. در پوست و استخوان و عضلهی شهر دردی نمیخزد. این بدنها هستند که در جنگها رنج و درد را لمس میکنند. بدنها بازسازیناپذیرند، نه معماری و بناها و شهرها. تصاویر بدنهایِ تکهپاره شده، دستها و پاهایِ قطعشده، چشمانِ از جای درآمده و بیمارستانهایِ شلوغ و پرزخم و عفونت نمود عینی رنج بدنها در طوفان جنگهاست. بدنها بازتابدهندهی حقیقی تجربهی جنگاند؛ چه آنجا که به عنوانِ بدنِ فیزیولوژیک و فردی، واقعیت فراموششدهی درد و معلولیت را حمل میکنند و چه آنجا که در بازی قدرت به نماد تبدیل میشوند. از منظرِ هر آن که در قدرت است، بدنِ سرباز مقدس شمرده میشود و بدنِ دشمن به حیوانیت و تودهبودگی تقلیل پیدا میکند.
جنگها و بدنها (نشانه تن در فرهنگ و سینمای پساجنگ ژاپن ۱۹۴۵ـ۱۹۶۵)
معرفی کتاب توصیف فلسفی علم (خوانش ویتگنشتاینی از ساختار انقلابهای علمی)
فیلسوفان متعددی شباهت میان آموزههای فلسفی کتاب ساختار انقلابهای علمی تامس کوهن با فلسفهی ویتگنشتاین متأخر را نشان دادهاند؛ اما باید توجه کرد که حاصل تأثیر بنیادینی که کوهن از ویتگنشتاین گرفت نه صرفاً مجموعهای از آموزههای فلسفی، بلکه شیوهی فلسفهورزی او بود. از نظر ویتگنشتاین، اندیشهی فلسفی رایج ــ متأثر از علوم طبیعی ــ بهدنبال «تبیین» امور است و، از این رو، در میان انبوهی از نظریهها سرگشته و حیران است، در حالیکه کار فلسفه صرفاً «توصیف» است و باید از هر نوع تبیینی در فلسفه پرهیز کرد. در واقع، آنچه کوهن از ویتگشنتاین وام گرفت همین شیوهی فلسفهورزی بود که آن را برای فهم تحول و تطور «علم» به کار بست. همهی شباهتهای بعدی میان آموزههای فلسفی کوهن با ویتگشنتاین پیامد همین شیوهی فلسفهورزی است. کتاب توصیف فلسفی علم میکوشد تا پس از ایضاح شیوهی فلسفهورزی ویتگنشتاین متأخر، خوانشی جدید از کتاب ساختار انقلابهای علمی تامس کوهن عرضه کند تا بسیاری از ابهامهای مطرحشده در خصوص آن رفع شوند.
توصیف فلسفی علم (خوانش ویتگنشتاینی از ساختار انقلابهای علمی) - انتشارات نی
معرفی کتاب حق و مصلحت (۱) (مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش)
از نخستین چاپ اول حق و مصلحت شانزده سال میگذرد، حال آنکه مضامین اصلی این کتاب همچنان موضوعات رایج و مهم نظری در حیات فردی و جمعی آدمیان، بهویژه ما ایرانیان، هستند.
جامعهی معاصر ایرانی از لحاظ دارابودن نهادهای مدنی، نظامهای عقلانی تمشیت امور اجتماعی، صنعت، تجارت، بانکداری، آموزش و حتی زیرساختهای علوم جدید، هنوز به سطح جوامع نسبتاً پیشرفتهی عالم نرسیده، اما گفتمان حقوقی، سیاسی و اجتماعی رایج در آن پر از مفاهیم مطرح در آن جوامع است. حقوق فردی و مصالح جمعی از این نوع مفاهیماند. روشنی، عمق و پیچیدگی نظری میتواند بنیادی باشد برای کاستن اقدامات عملی متضادی که زیر نام حقهای فردی و منافع جمعی انجام و پیگیری میشوند. مطالبی که در این کتاب آمدهاند پرسشهایی نظری پیرامون «حق» و «مصلحت» و نیز «ارزش»، بهمنزلهی اساسِ دو قلمرو یادشده، را مطرح و بررسی میکنند.
امیدوارم و به آیندهای چشم دوختهام که نسل نظریهپرداز حقوقی، در قلمرو عام «نظریهی ارزش» و به موازاتِ پردازش نظری «امر سیاسی»، به شکلدهی به فهم و نظریهی مستقل حقوقی نائل میآید.
محمد راسخ استاد حقوق و فلسفه در دانشگاه شهید بهشتی است.
خواب چیست و رؤیا کدام است؟ آیا چنین پرسشی میتواند ما را از خواب غفلت بیدار کرده بهجای اینکه تصوری وهمآلود و خودشیفته از ما بهدست دهد، ما را نابهنگام در دل امر واقع بهخود رها سازد تا خوف و رجاء را بهعینه بیازماییم. براساس چنین رویداد منحصربهفردی است که کتاب حاضر با اتکاء بر آخرین کشفیات علمی و دیرینترین پرسشهای فلسفی، بر آن میشود تا ما را عجالتاً از دنیای شتابزدهی دیجیتال، که محور اصلی جوامع مصرفی کنونی است، برکنده بهخود آورد.
… نظام سیاسی ایران از میان انواع نظامهای شناختهشده، نظام خودکامگی بوده است، یعنی نظامی که بهظاهر یک نفر، بدون ضابطه و قانون، خواستههای خود را تحمیل میکند… در نظام خودکامگی ترس جانمایهٔ رابطهٔ بین پادشاه و مردم است. فردوسی در داستان «ضحاک ماردوش» دو مار را که مغز انسانها خوراکشان است نماد این خودکامگی قرار میدهد و آرزوی استقرار نظامی استوار و شاهی دادگستر و مردمانی دلآگاه و عدالتپرور را در سر میپرورد. اما چه میشود که ریشههای خودکامگی همچنان در اعماق تاریخ ما میپاید و میماند. جامعهشناسی خودکامگی از خلال هزارتوهای تاریخِ دیرسال ایران و ایرانیان، به جستوجوی علل و عوارض دیرپایی و ماندگاری خودکامگی در نظام سیاسی و فکری میپردازد و با جستوجو در اخبار و احوال تاریخی و با توجه به نظریههای نوین جامعهشناسی سعی در یافتن و تبیین و تعریف آبشخور خودکامگی دارد.
معرفی کتاب پیکان سرنوشت ما (با بهرهگیری از نوشتهها و خاطرات احمد خیامی)
کتاب پیکان سرنوشت ما که براساس نوشتهها و خاطرات احمد خیامی، از بنیانگذاران شرکت کارخانجات ایرانناسیونال و فروشگاههای زنجیرهای کوروش، نوشته شده، از جهات بسیاری خواندنی و باارزش است. از جمله، نخست اینکه بسیاری از روایتهای این کتاب بهطور کلی دربردارندهی دروس و آموزههای فراوانی برای علاقهمندان به کارآفرینی بومی است. دوم اینکه روایتکننده برخی اصول مهم اخلاق تجاری و رفتار صنعتی و همچنین چگونگی رعایت آنها را توضیح داده است.
روایتهای احمد خیامی گوشههای ثبتنشده در تاریخ توسعهی صنعتی ایران را روشن میکند؛ نتیجهی تحقیقات زیادی را به زیر سؤال برده و به چالش میکشد؛ و سؤالات و موضوعات متعددی را مطرح میکند. اما بیشک روایتهای این کتاب زمینهی مطالعات بیشتری را بهویژه در مورد صنعت خودروسازی در دههی ۱۳۴۰ شمسی، که دورهی طلایی اقتصاد ایران در آن رقم خورده است، فراهم میکند.
خاطرات احمد خیامی، روایتهای کارآفرینی است که به همراه برادرش یکی از بزرگترین واحدهای صنعتی بخش خصوصی را با تمام فراز و نشیبهای موجود در زمینهی اقتصادی و سیاسی توسعه دادهاند. این خاطرات دربردارندهی نکاتی ارزنده برای محققان است. این کتاب موضوعات زیادی را که در مورد شرکت کارخانجات ایرانناسیونال مبهم باقی مانده بود روشن میکند و بحثهای جدید را که در صنعت خودروسازی و تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران به میان خواهد آورد.
پیکان سرنوشت ما (با بهرهگیری از نوشتهها و خاطرات احمد خیامی) - انتشارات نی
معرفی کتاب میدل مارچ (دو جلدی) گالینگور (داستان یک شهر)
در سلسلهی رماننویسان بزرگ انگلیسی در قرن نوزدهم، که از جین آستین و خواهران برونته آغاز میشود و به چارلز دیکنز و تاماس هاردی میرسد، جورج الیوت بهسبب مهارت و ژرفبینیاش در توصیف انگیزهها مقام منحصربهفردی دارد، بهطوری که بسیاری از نقادان مدرن او را بزرگترین رماننویس انگلیسی قرن نوزدهم میدانند.
شخصیتهای رمان میدل مارچ بهرغم سادگی ظاهریشان زندگی درونی بغرنجی دارند. بعضی بر معیارهایی پای میفشارند که همگان آنها را صرفاً تحسین میکنند و نه تشویق، بعضی دیگر بر عادیاتی متکیاند که همگان آنها را تشویق میکنند و نه تحسین. میدل مارچ داستان یک شهر است با همهی ابعاد و مناسباتش.
کتاب میدل مارچ، رمانی است نوشته ی نویسنده ی انگلیسی، جورج الیوت که برای اولین بار در سال 1871 به انتشار رسید. در مرکز داستان، شخصیتی روشن فکر و آرمان گرا به نام دوروتیا بروک قرار دارد که از بسیاری جهات، همانند و یادآور خود نویسنده است. اما دقیقا همان ویژگی هایی که دوروتیا را از جامعه ی مادی گرا و متخاصم پیرامونش متمایز می سازد، این شخصیت را وارد ازدواجی کابوس وار با مردی می کند که در ابتدا فکر می کرد نیمه ی گمشده ی اوست. در داستانی موازی، دکتری جوان و همان قدر آرمان گرا به نام ترتیوس لیدگیت، عاشق دختری زیبا اما خودبین و سطحی به نام روزاموند وینسی می شود و با ازدواج با او، خود را به ورطه ی نابودی می کشاند. جورج الیوت در این کتاب از مجموعه ای از شخصیت هایی استفاده کرده که هر کدام، نماینده ی قشری از جامعه-از کارگران و مغازه داران گرفته تا طبقه ی متوسط در حال شکوفایی و ثروتمندان-هستند. این شخصیت ها در کنار هم، تصویری فوق العاده باجزئیات و دقیق از زندگی در انگلیس در دهه ی 1830 به مخاطب ارائه می کنند. کتاب میدل مارچ با کنایه ها و بینش های روانشناسانه ی فوق العاده مدرن و امروزی خود، در شکل گیری جریان ادبی واقع گرا در قرن بیستم، نقشی اساسی و تعیین کننده ایفا کرده است.