دفتر و دفترچه
تراول ماگ و فلاسک
مفهوم سیاسی قانون
معرفی کتاب مفهوم سیاسی قانون
کتاب حاضر جزئی از یک پروژه‌ی پژوهشی وسیع در خصوص ربط و جمع سازگار و قابل دفاع میان هنجار مربوط به قدرت و واقعیت قدرت است. دقیق‌تر، اثر حاضر بیانگر نظریه‌ی ابداعی پروفسور لاگلین در باب حقوق است. «مفهوم سیاسی قانون» (نظریه‌ی حقوقیِ سیاسی)، به تعبیر و تصریح او در متن کتاب و به سیاق «مفهوم طبیعی قانون» (نظریه‌ی حقوقیِ طبیعی) یا «مفهوم اثباتی قانون» (نظریه‌ی حقوقی اثبات‌گرا)، «برآمده» از کوشش‌های نظری طولانی وی در باب چیستی حقوق عمومی است. در واقع، طرح واقع‌گرا یا پدیدارشناسانه‌ی وی بر بُعد خاص و تجربی حقوق تمرکز می‌کند تا از افراط در توجه به بُعد عام و هنجاری بکاهد و، بدین‌سان، نظریه‌ی حقوقی را متوازن و معنادار کند.
به بیانی دیگر، این کتاب جستاری است در ترسیم پیشینه‌ی تاریخی کوشش‌های نظری در تحلیل و دفاع از بنیاد نظام حقوقی متناسب با نظام سیاسی مشروع. درواقع، این جستار تصویری است از تاریخ اندیشه در زمینه‌ی «بنیاد مشروعیتِ اداره‌ی حیات جمعی آدمیان در عصر مدرن» که بی‌گمان باید همچون خون جاری در نظام هنجاری مربوط، یعنی نظام حقوقی، باشد. دغدغه‌ی اندیشه‌ورزان گوناگون در سرزمین‌های متفاوت اروپایی طی سده‌های اخیر در عصر مدرن این بوده است که نظام حقوقی در این میان متصلب نشود و رابطه‌ی اصیل‌اش با آن سرچشمه، یعنی اداره‌ی حیات جمعی، حفظ شود. این سرچشمه همواره بافتارمند و تاریخی است و به منزله‌ی حد طبیعت بر نظام حقوقی عمل می‌کند. در این اثر (مفهوم سیاسی قانون)، نویسنده در پی به تصویرکشیدن پویش موجود میان «کشورداری»، و «مشروطه‌خواهی» بوده است. این کوشش به مطالعه‌ی «خرد دولت» و «نظام مشروطه» می‌انجامد، اولی در واقع تجلی واقعیت کشورداری است و دومی نمود هنجار آرمانی مربوط به قدرت.
نامه‌های زندان (جلد دوم؛ از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱) (به‌کوشش سرجو کاپریولیو، السا فوبینی)
معرفی کتاب نامه‌های زندان (جلد دوم؛ از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱) (به‌کوشش سرجو کاپریولیو، السا فوبینی)
در میان انبوه نوشته‌های آنتونیو گرامشی، نامه‌های زندان از برجسته‌ترین نوشته‌های او در عالم اندیشه‌ی سیاسی است؛ منبعی مهم و پرارزش برای درک شخصیت راستین گرامشی، ویژگی‌های فکری و اخلاقی و عمق مطالعات او، همچنین برای فهم آرای او در عرصه‌ی جامعه‌شناسی سیاسی و مطالعات فرهنگی. اهمیت این اثر در آن است که بخش مهمی از کوشش گرامشی را در تدوین پروژه‌ی فکری‌اش به ما ارائه می‌دهد که، علاوه بر سیاست، تاریخ و فلسفه‌ی مطالعات فرهنگی را نیز دربر می‌گیرد.
در جای‌جای نامه‌ها تلاش برای بررسی همه‌جانبه‌ی مسئله‌ی اصلی گرامشی، یعنی نحوه‌ی سربرآوردن فاشیسم و ناکامی جنبش انقلابی، مشهود است، و رد و نشانی از مفاهمی کلیدی و مورد توجه او همچون هژمونی، روشنفکر ارگانیک، جامعه‌ی سیاسی و جامعه‌ی مدنی، تاریخی‌گری، مسائل فرهنگی و ادبی، و جریان‌های حاشیه‌ای ادبی را به‌وضوح می‌توان در خط فکری او و ابراز نظرش پیرامون مقولات گوناگون و حتی مسائل روزمره دید. نامه‌های زندان، یا به تعبیری این «اپرای زندان»، بیانگر نبوغ و ذهنِ تحلیل‌گر و خلّاقِ این متفکرِ مارکسیستِ انقلابی است.
نامه‌های زندان (جلد دوم؛ از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱) (به‌کوشش سرجو کاپریولیو، السا فوبینی) - انتشارات نی
همواره مستدام، سپس نابود (واپسین نسل شوروی)
معرفی کتاب همواره مستدام، سپس نابود (واپسین نسل شوروی)
الکسی یورچاک، استاد مردم‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا، بِرکلی، کتابش را با یک پارادوکس آغاز می‌کند: «فروپاشی اتحاد شوروی برای مردمی که در آن نظام زندگی می‌کردند واقعه‌ای بود بس نامنتظره که البته تعجب‌برانگیز هم نبود.» نویسنده برای رسیدن به فهمی دقیق‌تر از این پارادوکس، با ارائه‌ی روایت مردم‌شناسانه‌ی انضمامی، غنی و دقیقی از زندگیِ «واپسین نسل شوروی» بر سایه‌روشن‌های گاه غریبِ زندگی تحت لوای نظام شوروی انگشت می‌گذارد. این روایت دست‌اول و سرشار از جزئیات مایه‌ی تمایز کتاب یورچاک از دیگر کتاب‌هایی است که درباره‌ی واپسین نسل شوروی نگاشته شده است. اسلاوی ژیژک، فیلسوف نامدار، در ستایش این کتاب گفته است: «همواره مستدام، سپس نابودِ الکسی یورچاک با همان عنوانش مرا بی‌درنگ شیفته‌ی خود کرد، با آن دلالت فلسفیِ عمیقش که ابدیّت، خود، مقوله‌ای تاریخی است: وضع می‌تواند مدتی ابدی باشد. روح این پارادوکس در کل اثر ساری‌وجاری است. این کتاب، به مدد جزئیاتی شگفت، روایت متفاوتی از تجزیه‌ی تدریجی نظام شوروی از درون فضای ایدئولوژیک و فرهنگی آن به دست می‌دهد، و دورویی و فلاکتِ ناشی از این فرایند را برملا می‌کند. من کتاب یورچاک را بهترین اثر درباره‌ی واپسین دوره‌ی نظام شوروی می‌دانم ــ همواره مستدام، سپس نابود فقط تاریخ نیست، خواندنش لذت‌بخش هم هست: یک اثر هنری واقعی.»
همواره مستدام، سپس نابود (واپسین نسل شوروی) - انتشارات نی
نامه‌های زندان (جلد اول؛ از ۱۹۲۶ تا ۱۹۲۸)
معرفی کتاب نامه‌های زندان (جلد اول؛ از ۱۹۲۶ تا ۱۹۲۸)
در میان انبوه نوشته‌های آنتونیو گرامشی، نامه‌های زندان از برجسته‌ترین نوشته‌های او در عالم اندیشۀ سیاسی است، و منبعی مهم و پرارزش برای درک شخصیت راستین گرامشی، ویژگی‌های فکری و اخلاقی و عمق مطالعات او، همچنین برای فهم آرای او در عرصۀ جامعه‌شناسی سیاسی و مطالعات فرهنگی. اهمیت این اثر در آن است که بخش مهمی از کوشش گرامشی را در تدوین پروژۀ فکری‌اش به ما ارائه می‌دهد که، علاوه بر سیاست، تاریخ و فلسفه، مطالعات فرهنگی را نیز دربر می‌گیرد.
در جای‌جای نامه‌ها تلاش برای بررسی همه‌جانبۀ مسئلۀ اصلی گرامشی، یعنی نحوۀ سربرآوردن فاشیسم و ناکامی جنبش انقلابی مشهود است، و رد و نشانی از مفاهیم کلیدی و مورد توجه او، همچون هژمونی، روشنفکر ارگانیک، جامعۀ سیاسی و جامعۀ مدنی، تاریخی‌گری، مسائل فرهنگی و ادبی، و جریان‌های حاشیه‌ای ادبی را به‌وضوح می‌توان در خط فکری او و دیدگاههایش دربارۀ مقولات گوناگون و حتی مسائل روزمره دید. نامه‌های زندان یا به تعبیری این «اپرای زندان» نمودار نبوغ و ذهنِ تحلیل‌گر و خلّاقِ این متفکر مارکسیستِ انقلابی است.
نامه‌های زندان (جلد اول؛ از ۱۹۲۶ تا ۱۹۲۸) (نامه‌های زندان - جلد اول؛ از ۱۹۲۶ تا ۱۹۲۸) - انتشارات نی
مفهوم قانون در ایران معاصر (تحولات پیشامشروطه)
معرفی کتاب مفهوم قانون در ایران معاصر (تحولات پیشامشروطه)
قانون پدیده‌ی جدیدی نیست و با زندگی بشر ملازمه دارد. همواره و برای هر جامعه و ملتی، مفهومی از قانون وجود داشته که معیاری برای تنظیم زندگی مدنی بوده است: قانونْ نسبتی با عدالت دارد و عدالت نیز جایی مطرح می‌شود که ممکن است ظلم رخ دهد یا رخ داده است. بدین‌سان، مسئله‌ی اصلی نه بودونبود قانون، که امری قهری است، بلکه سازوکار استنباط، وضع، اجرا و تعلیق قانون، و البته تحول در معیار و مفهوم قانون در هر مکان و زمان است. اما این تحول در ایران، سرگذشت و سرنوشت خاصی دارد و منحنی قابل ملاحظه‌ای از حکمرانیِ سنتی تا بحران و بی‌قراری سنت و ظهور تلاش‌های نوگرایانه را نشان می‌دهد. این پژوهش به سرشت و سرنوشت قانون از بحران تا فروپاشی نظم سنتی در ایران پیشامشروطه می‌پردازد؛ سرگذشتی طولانی و پرفرازونشیب که از پایان صفویه (۸۸۰ ـ ۱۱۰۱ ش/ ۹۰۷ ـ ۱۱۳۵ ق) تا جنبش مشروطه‌خواهی (۱۲۸۵ ش / ۱۳۲۴ ق) و آغاز دولت مدرن در ایران را دربرمی‌گیرد.
مفهوم قانون در ایران معاصر (تحولات پیشامشروطه) - انتشارات نی
بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران
معرفی کتاب بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران
فرهنگ هر جامعه به‌صورت مکتوب و غیرمکتوب نظام نمادین آن را در سطح کلان تشکیل می‌دهد و تولید و بازتولید آن عمدتاً در پهنهٔ تعاملات اجتماعی صورت می‌گیرد. اما بازتاب آن را، کم‌وبیش و با احتیاط، می‌توان در مخرج مشترک شخصیت‌های اعضای جامعه ردیابی کرد. کتاب حاضر نتیجهٔ کوشش اولیه‌ای است برای شناخت نسبی «منش» و شخصیت ایرانی. سه مجموعه داده شواهد تجربی این پژوهش را تشکیل می‌دهند. یکی منابع ثالث است، شامل روایات مکتوب غربی، عربی و ایرانی در مورد «منش ایرانی»؛ دیگری منابع ثانویه، یعنی پژوهش‌های درخوری است که دیگران در این مورد انجام داده‌اند؛ مجموعهٔ اصلی، منابع اولیه‌ای است که از طریق پیمایش ۲۰۲۱ نفر ساکنان هفده سال به بالای شهرهای استهبان، تبریز، تهران، کرمان و مشهد جمع‌آوری شده است. پیمایش اجتماعی مزبور بر مبنای مفهوم چهاربعدی از انسان، یعنی انسان اقتصادی، سیاستی، شناختی و اجتماعی انجام یافت.
بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران - انتشارات نی
سیاست، جامعه‌شناسی و نظریه اجتماعی
معرفی کتاب سیاست، جامعه‌شناسی و نظریه اجتماعی
به گفتهٔ گیدنز جامعه‌شناسی نقشی کلیدی در فرهنگ فکری امروز بازی می‌کند و جایگاهی مرکزی در علوم اجتماعی دارد. همچنین تفکر جامعه‌شناسانه بیش از هر چیز به خودشناسی کمک می‌کند که به‌نوبهٔ خود به شناخت بهتر ما از دنیای روابط اجتماعی یاری می‌رساند. جامعه‌شناسی نیروی اندیشه و تخیل ما را گسترش می‌دهد، چشم‌اندازهای جدیدی را پیرامون سرچشمه‌های رفتارمان در برابر ما می‌گشاید و زمینهٔ درک فرهنگ‌های گوناگون و متفاوت با فرهنگ ما را فراهم می‌سازد. مطالعهٔ جامعه‌شناسی ما را به اندیشیدن وامی‌دارد و جامعه‌شناسی تا آن‌جا که با تفکر جزمی مبارزه می‌کند و آگاهی و بینش ژرف‌تری برای انسان فراهم می‌سازد امکانات آزادی انسان را افزایش می‌دهد.
انتشارات نی
رساله‌ای درباره حکومت
معرفی کتاب رساله‌ای درباره حکومت
حداکثر مرزهای قدرت قانون‌گذاران محدود به خیر و صلاح همگانی جامعه است. هدف نهایی چنین قدرتی چیزی جز مراقبت نیست، و از این رو، هرگز نمی‌تواند حقی برای نابودی، به اسارت درآوردن و یا، از روی طرح و نقشه، فقیر و تهی‌دست‌کردن رعایا داشته باشد. الزامات قانون طبیعت در جامعه متوقف نمی‌شود، بلکه تنها در بسیاری موارد به قوانین انسانی نزدیک و کیفرهای شناخته شده به آن اضافه می‌شود که مراقبت و نظارت بر آن قوانین را تقویت کند. از این رو، قانون طبیعت قانونی ابدی برای همه انسان‌ها، قانون‌گذاران و دیگران است. مقرراتی را که قانون‌گذاران برای اعمال و رفتار دیگران و خود وضع می‌کنند باید با قانون طبیعت، یعنی با خواست خداوند، هماهنگ باشد. از آن‌جا که این قانون حکم یک بیانیه را دارد و بنیان و اساس قانون طبیعت حفظ و مراقبت از نوع بشر است، هر حکم انسانی که علیه آن باشد نمی‌تواند خوب یا ارزشمند به شمار آید.
بخشی از بند ۱۳۵
رساله‌ای درباره حکومت - انتشارات نی
