بحران آگاهی تکوین و روشنفکری در ایران
معرفی کتاب بحران آگاهی و تکوین روشنفکری در ایران اثر حسین آبادیان:
نگارنده در کتاب حاضر، منحنی تاریخ اندیشه روشنفکری در ایران دوره قاجار را به بحث میگذارد. موضوع کتاب، بحثی است بین رشتهای درباره برخورد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران و غرب در مقطع تاریخی یاد شده و تاثیر این برخورد در شکلگیری پدیدهای که روشنفکری نامیده شده است. نحوه تکوین روشنفکری در ایران، مسائل و موضوعاتی که برای این دسته افراد در اثر چالش غربی مطرح شد و نحوه پاسخ این گروه به مسائل یادشده، مهمترین مباحث مطرح در کتاب است. پرسش اصلی نگارنده، مربوط به مقوله امکان یا امتناع انتقال آگاهی از وضعیت اندیشه و عمل غربیان در ذهن کسانی است که روشنفکر خوانده میشوند.
مفاهیم قدیم و اندیشه جدید
رسالة حاضر، دربرگیرندة بحثی دربارة فضای عمومی اندیشه در دورة قاجار و تاثیر این اندیشه در ساختار فکری مشروطة ایران است. همچنین، تاملی است نظری دربارة نحوة حضور مفاهیم قدیم فکری در عصر مشروطیت و بررسی توان این مفاهیم برای انتقال آگاهی از وضعیت دوران جدید. مفاهیم به کار گرفته شده در توجیه یا تفسیر مشروطه، عمدتا ریشه در سنت به جایمانده از دورههای گذشتة ایرانزمین داشتند، بنابراین بحث عمدة کتاب به قابلیتهای این مفاهیم و واژگان در انتقال آگاهی از الزامات دنیای نو اختصاص دارد.
هدف نگارنده آن است تا نشان دهد آیا در مفاهیم و واژگانی که از سنت به ارث رسیده بودند، نیروی درونی وجود داشت تا بتواند با تحولی دیالکتیکی، نو را بزایاند یا برعکس سنت به حدی سترون شده بود که هرگونه قابلیت تولید فکر نو را از دست داده بود؟ در این راستا، در کتاب دو سطح بررسی گردیده است. سطح نخست به خود اندیشه و سطح دوم به حاملان این اندیشه اختصاص دارد.
سوسیال دموکراسی دینی
در این کتاب زندگی سیاسی و آرا و اندیشههای فلسفی، اجتماعی و سیاسی "محمد نخشب" که از آن، با عنوان نظریهپرداز و رهبر نهضت "خداپرستان سوسیالیست" یاد شده بازگو میشود. کتاب از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول مشتمل بر زندگی نامه سیاسی محمد نخشب است و از این مطالب تشکیل شده است: سوسیال دموکرات نواندیش؛ مرد تشکیلات در جمعیت آزادی مردم ایران؛ روشنفکر آگاه در نهضت ملی؛ اندیشمند در هجرت؛ نسل دوم خداپرستان سوسیالیست و جای خالی نخشب.
در بخش دومآرا و اندیشههای محمد نخشب با این عناوین بررسی و تبیین میشود: 1 - سوسیال دموکراسی دینی، 2 - خرد ورزی، 3 - اخلاق، 4 - فلسفه، 5 - دین، 6 - ایدئولوژی، 7 - مبارزه، 8 - حزب، 9 - اقتصاد، 10 - دیالکتیک و ماتریالیسم.
در بخش سوم ضمایمی با این مطالب آمده است: 1 - متن پیماننامه فردی اعضای نهضت خداپرستان سوسیالیست (که آن را در ابتدای جلسات حوزهها و کنفرانسها، در حالت ایستاده میخواندهاند)، 2 - مرامنامه حزب مردم ایران، 3 - خصوصیات سوسیالیسم مردم ایران (مصوبه اولین کنگره حزب مردم ایران)، 4 - مقالهای از نویسنده کتاب با عنوان "نخشب و نظریه انتقادی" که در آن وجوه اشتراک اندیشههای نخشب و متفکران مکتب فرانکفورت بررسی و تطبیق شده است. کتاب با نمایه و عکسهایی از نخشب به پایان میرسد.