دفتر و دفترچه
تراول ماگ و فلاسک
نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی
معرفی کتاب نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی
کوشش‌های فکری زنان در کمتر از دویست سال گذشته چشم‌اندازهای تازه‌ای به روی دانش بشر گشوده و پرسش‌های مهم بسیار به میان آورده است. اما تنوع و تضارب شگفت‌آورِ اندیشه‌ها خود به سدی در برابر درک چند و چون آن‌ها بدل شده است.
ورود به این عرصه‌ی پرهیاهو به قصد تدارک تحلیلی سنجش‌گرانه از اندیشه‌هایی بس گوناگون – از نظریه‌های فراگیر و پردامنه‌ی لیبرال‌فمینیستی، تا ژرف‌اندیشی‌های خلاق و گاه تندروانه‌ی رادیکال‌فمینیست‌ها که بنیان علم و اخلاق و سیاست و کیاست را به چون و چرا کشیده‌اند؛ از بحث‌های غامض روان‌کاوی، جدل‌های مارکسیستی و راهکارهای سوسیالیستی تا پیچیدگی‌های نوشتاری فمینیست‌های پسامدرن – کاری‌ست به غایت دشوار که نویسنده‌ی فرهیخته کتاب، با استادیِ تمام از عهده‌ی آن برآمده و حق این اذهان کوشنده را در متنی معتبر و ماندگار ادا کرده است.
محصول کار او، از یک سو درآمدی جامع و مفید برای آشنایی با روند شکل‌گیری و رشد این اندیشه‌ها به دانشجویان و پژوهندگان این عرصه عرضه می‌کند، و از سوی دیگر نمونه‌ای برجسته به دست می‌دهد از تحلیل روشنِ انتقادی و به‌ویژه از نقد فمینیستی: شورمند، موشکاف، پرسشگر، مشعوف، شکاک، واقع‌گرا، رویایی، دلواپس…
نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی - انتشارات نی
دو جستار درباره فلسفه سیاسی فمینیسم
معرفی کتاب دو جستار درباره فلسفه سیاسی فمینیسم
فمینیسم هم‌اکنون به موضوعی بحث‌انگیز و جدی در برابر نظریه‌ی سیاسی غربی بدل شده است. برای مثال، فمینیسم نشان داده است که تأکید نظریه‌ی سیاسی غرب بر عدالت یا آزادی با نادیده‌گرفتن کامل فضای خانه و خانواده همراه بوده است. به عبارت دیگر، مردان نظریه‌پرداز عدالت و آزادی را برای فضای بیرون از خانه، تعریف کرده‌اند که به‌طور سنتی به مردان اختصاص داده می‌شد، و خانه و خانواده را، که به‌طور سنتی عرصه‌ای زنانه محسوب می‌شد، از دایره‌ی مصادیق عدالت و آزادی به کلی حذف کرده‌اند.
فمینیسم، به مثابه نظریه‌ی برابری جنسی، دربرگیرنده‌ی دیدگاه‌هایی است که دیگر نمی‌تواند در شیوه‌های سنتی نظریه‌پردازی غربی بگنجد. هرچه بی‌کفایتی نظریه‌ی سیاسی غربی در تبدیل جهان به جایی بهتر برای زندگی آشکارتر می‌شود، فمینیسم به منزله‌ی نظریه‌ای جایگزین اهمیت بیشتری می‌یابد.
دو جستار درباره فلسفه سیاسی فمینیسم - انتشارات نی
ایده سوسیالیسم (به سوی شکل دموکراتیک زندگی)
معرفی کتاب ایده سوسیالیسم (به سوی شکل دموکراتیک زندگی)
با افزایش توجه به امر اجتماعی و تلاش برای توان‌مندسازی جامعه در برابر دولت و اقتصاد، متفکران مختلف به بازسازی ایده‌ی سویسیالیسم برخاسته‌اند. در این راستا، آکسل هونِت، به عنوان جامعه‌شناسی که وارث نظریه‌ی انتقادیِ مکتب فرانکفورت است، نخست به سراغ خاستگاه‌های ایده‌ی سوسیالیسم در عصر صنعتی می‌رود و می‌کوشد فرایند تکوین این ایده را بر بستر تاریخی آن واکاوی کند. تلاش نظری هونت با تمرکز بر مفهوم «آزادی اجتماعی» پیش می‌رود که به باور او دستاورد مهم سوسیالیست‌های اولیه در برابر برداشت فردگرایانه از آزادی بوده است. هونت این دستاورد اساسی را از چارچوب محدود صنعت‌گرایی و اقتصادباوری اولیه بیرون می‌کشد تا آن را به برداشت معاصرتری از جامعه و تاریخ مجهز کند و محمل همبستگی اجتماعی جدیدی سازد که مبتنی است بر بازشناسی متقابل، همکاری و خودشکوفایی همگانی. جست‌وجوی او برای یافتن راه‌های نوسازی ایده‌ی سوسیالیسم در دو جهت پیش می‌رود: نخست در جهت رهانیدن آن از باور به قانون‌مندیِ حرکت تاریخ و پیوند زدنش به نوعی تجربه‌گری تاریخی، و دوم در جهت ساختن سوسیالیسم به مثابه‌ی شکل دموکراتیک زندگی.
ایده سوسیالیسم (به سوی شکل دموکراتیک زندگی) - انتشارات نی
مفهوم سیاسی قانون
معرفی کتاب مفهوم سیاسی قانون
کتاب حاضر جزئی از یک پروژه‌ی پژوهشی وسیع در خصوص ربط و جمع سازگار و قابل دفاع میان هنجار مربوط به قدرت و واقعیت قدرت است. دقیق‌تر، اثر حاضر بیانگر نظریه‌ی ابداعی پروفسور لاگلین در باب حقوق است. «مفهوم سیاسی قانون» (نظریه‌ی حقوقیِ سیاسی)، به تعبیر و تصریح او در متن کتاب و به سیاق «مفهوم طبیعی قانون» (نظریه‌ی حقوقیِ طبیعی) یا «مفهوم اثباتی قانون» (نظریه‌ی حقوقی اثبات‌گرا)، «برآمده» از کوشش‌های نظری طولانی وی در باب چیستی حقوق عمومی است. در واقع، طرح واقع‌گرا یا پدیدارشناسانه‌ی وی بر بُعد خاص و تجربی حقوق تمرکز می‌کند تا از افراط در توجه به بُعد عام و هنجاری بکاهد و، بدین‌سان، نظریه‌ی حقوقی را متوازن و معنادار کند.
به بیانی دیگر، این کتاب جستاری است در ترسیم پیشینه‌ی تاریخی کوشش‌های نظری در تحلیل و دفاع از بنیاد نظام حقوقی متناسب با نظام سیاسی مشروع. درواقع، این جستار تصویری است از تاریخ اندیشه در زمینه‌ی «بنیاد مشروعیتِ اداره‌ی حیات جمعی آدمیان در عصر مدرن» که بی‌گمان باید همچون خون جاری در نظام هنجاری مربوط، یعنی نظام حقوقی، باشد. دغدغه‌ی اندیشه‌ورزان گوناگون در سرزمین‌های متفاوت اروپایی طی سده‌های اخیر در عصر مدرن این بوده است که نظام حقوقی در این میان متصلب نشود و رابطه‌ی اصیل‌اش با آن سرچشمه، یعنی اداره‌ی حیات جمعی، حفظ شود. این سرچشمه همواره بافتارمند و تاریخی است و به منزله‌ی حد طبیعت بر نظام حقوقی عمل می‌کند. در این اثر (مفهوم سیاسی قانون)، نویسنده در پی به تصویرکشیدن پویش موجود میان «کشورداری»، و «مشروطه‌خواهی» بوده است. این کوشش به مطالعه‌ی «خرد دولت» و «نظام مشروطه» می‌انجامد، اولی در واقع تجلی واقعیت کشورداری است و دومی نمود هنجار آرمانی مربوط به قدرت.
نامه‌های زندان (جلد دوم؛ از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱) (به‌کوشش سرجو کاپریولیو، السا فوبینی)
معرفی کتاب نامه‌های زندان (جلد دوم؛ از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱) (به‌کوشش سرجو کاپریولیو، السا فوبینی)
در میان انبوه نوشته‌های آنتونیو گرامشی، نامه‌های زندان از برجسته‌ترین نوشته‌های او در عالم اندیشه‌ی سیاسی است؛ منبعی مهم و پرارزش برای درک شخصیت راستین گرامشی، ویژگی‌های فکری و اخلاقی و عمق مطالعات او، همچنین برای فهم آرای او در عرصه‌ی جامعه‌شناسی سیاسی و مطالعات فرهنگی. اهمیت این اثر در آن است که بخش مهمی از کوشش گرامشی را در تدوین پروژه‌ی فکری‌اش به ما ارائه می‌دهد که، علاوه بر سیاست، تاریخ و فلسفه‌ی مطالعات فرهنگی را نیز دربر می‌گیرد.
در جای‌جای نامه‌ها تلاش برای بررسی همه‌جانبه‌ی مسئله‌ی اصلی گرامشی، یعنی نحوه‌ی سربرآوردن فاشیسم و ناکامی جنبش انقلابی، مشهود است، و رد و نشانی از مفاهمی کلیدی و مورد توجه او همچون هژمونی، روشنفکر ارگانیک، جامعه‌ی سیاسی و جامعه‌ی مدنی، تاریخی‌گری، مسائل فرهنگی و ادبی، و جریان‌های حاشیه‌ای ادبی را به‌وضوح می‌توان در خط فکری او و ابراز نظرش پیرامون مقولات گوناگون و حتی مسائل روزمره دید. نامه‌های زندان، یا به تعبیری این «اپرای زندان»، بیانگر نبوغ و ذهنِ تحلیل‌گر و خلّاقِ این متفکرِ مارکسیستِ انقلابی است.
نامه‌های زندان (جلد دوم؛ از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱) (به‌کوشش سرجو کاپریولیو، السا فوبینی) - انتشارات نی
همواره مستدام، سپس نابود (واپسین نسل شوروی)
معرفی کتاب همواره مستدام، سپس نابود (واپسین نسل شوروی)
الکسی یورچاک، استاد مردم‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا، بِرکلی، کتابش را با یک پارادوکس آغاز می‌کند: «فروپاشی اتحاد شوروی برای مردمی که در آن نظام زندگی می‌کردند واقعه‌ای بود بس نامنتظره که البته تعجب‌برانگیز هم نبود.» نویسنده برای رسیدن به فهمی دقیق‌تر از این پارادوکس، با ارائه‌ی روایت مردم‌شناسانه‌ی انضمامی، غنی و دقیقی از زندگیِ «واپسین نسل شوروی» بر سایه‌روشن‌های گاه غریبِ زندگی تحت لوای نظام شوروی انگشت می‌گذارد. این روایت دست‌اول و سرشار از جزئیات مایه‌ی تمایز کتاب یورچاک از دیگر کتاب‌هایی است که درباره‌ی واپسین نسل شوروی نگاشته شده است. اسلاوی ژیژک، فیلسوف نامدار، در ستایش این کتاب گفته است: «همواره مستدام، سپس نابودِ الکسی یورچاک با همان عنوانش مرا بی‌درنگ شیفته‌ی خود کرد، با آن دلالت فلسفیِ عمیقش که ابدیّت، خود، مقوله‌ای تاریخی است: وضع می‌تواند مدتی ابدی باشد. روح این پارادوکس در کل اثر ساری‌وجاری است. این کتاب، به مدد جزئیاتی شگفت، روایت متفاوتی از تجزیه‌ی تدریجی نظام شوروی از درون فضای ایدئولوژیک و فرهنگی آن به دست می‌دهد، و دورویی و فلاکتِ ناشی از این فرایند را برملا می‌کند. من کتاب یورچاک را بهترین اثر درباره‌ی واپسین دوره‌ی نظام شوروی می‌دانم ــ همواره مستدام، سپس نابود فقط تاریخ نیست، خواندنش لذت‌بخش هم هست: یک اثر هنری واقعی.»
همواره مستدام، سپس نابود (واپسین نسل شوروی) - انتشارات نی
سیاست در ذهن و زندگی یونانیان
معرفی کتاب سیاست در ذهن و زندگی یونانیان
در گذر به تاریخ، دمخورشدن با اندیشه و زندگی یونانیان باستان، سفری دل‌انگیز است. فلاسفه‌ی یونان اندیشه‌ی خود را ابتدا به کشف گوهر نخستین وجود و چگونگی سیر آن از وحدت به کثرت معطوف کردند و به‌تدریج سرشت انسان و زندگی جمعی و سیاست و ملزومات آن را در مرکز تأملات خود قرار دادند. در میان آنان به‌خصوص افلاطون و ارسطو قلم به دست گرفتند و آرای خود و پیشینیان‌شان را ثبت و جاودانه کردند. در واقع، یونانیان پایه‌های اندیشه‌ورزی در حوزه‌های گوناگون فلسفی را بنا نهادند و نظام‌های سیاسی مختلف را نیز در دولت‌شهرهای خود آزمودند. به نظر نویسنده، بدون آشنایی با آنچه افلاطون و ارسطو در باب سیاست و نسبت آن با مفاهیم مربوط به عدالت و سرشت تناقض‌آمیز و تراژیک دولت نوشته‌اند، در هیچ عصری نمی‌توان سیاست را به‌درستی فهمید و سیاست‌ورزی واقع‌بینانه‌ای در پیش گرفت. این کتاب جلد نخست شرح و بسط الزامات سیاست در عصر ملت‌ـ‌دولت و در حقیقت کوششی برای ارائه‌ی توضیحی روشن و روان و بدون ارزش‌داوری از دو اثر ماندگار افلاطون و ارسطو در حوزه‌ی سیاست است که با مروری بر آرای فلاسفه‌ی پیش از آنان و ابعاد متنوع زندگی یونانیان باستان همراه شده است.داستان یونان باستان (درباره روایت احمد زیدآبادی از سیاست در ذهن و زندگی یونانیان - انتشارات نی
سوداگران خشونت‌پیشه (کاربرد زور در ساختن سرمایه‌داری روسی)
معرفی کتاب سوداگران خشونت‌پیشه
وادیم وُلکوف، استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه اروپایی سنت‌پترزبورگ، با قدم‌نهادن به دنیای مرموزی که آن را «سوداگری خشونت‌پیشه» می‌نامد، درباره‌ی استفاده‌های اقتصادی از خشونت و قوه‌ی قهریه در روسیه‌ی دهه‌ی ۱۹۹۰ پژوهش می‌کند. او نشان می‌دهد خشونت نقشی اساسی در خلق نهادهای اقتصاد جدیدِ بازاربنیاد روسیه ایفا کرده است. هسته‌ی کار او رقابت بین سازمان‌های به‌اصطلاح مدیریت‌کننده‌ی خشونت است، رقابتی که اصلاحات لیبرالیِ دهه‌ی ۱۹۹۰ آن را چند برابر کرد. وُلکوف مصاحبه‌های بی‌شماری با اعضای گروه‌های تبهکار، رؤسای شرکت‌های حفاظتی، مأموران اجرای قانون و تجار انجام داده و کارش را بر شواهد روزنامه‌نگاری و نیز مشاهدات شخص خودش بنا کرده است.
