دفتر و دفترچه
تراول ماگ و فلاسک
درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران
معرفی کتاب درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران
درآمدی بر تاریخ اندیشهٔ سیاسی درایران نخستین کتاب تألیفی جواد طباطبایی است که ویراست نخست آن با نام درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشهٔ سیاسی در ایران منتشر شده بود. وی در این کتاب کارش را با خواندن دقیق اندیشه پیشینیان آغاز می کند تا به یاری آن ها، اندیشه جدید امروز را بازشناسد. این کتاب دیباچه ای به تاریخ اندیشهٔ سیاسی در ایران است و بی آنکه صرف توالی تاریخی جریان های اندیشهٔ سیاسی در ایران دورهٔ اسلامی را دنبال کند، می کوشد تا برخی از وجوه پراهمیت آن را از دیدگاه فلسفی، یعنی از جایگاه و معنای جریان های اندیشهٔ سیاسی در فرهنگ و تمدن ایرانی، مورد بررسی قرار دهد. طباطبایی ادامهٔ این بحث را در زوال اندیشهٔ سیاسی در ایران ادامه داده است.
کتاب زوال اندیشه سیاسی در ایران
جواد طباطبایی"، نظریه پرداز و مورخ برجسته اندیشه سیاسی در ایران، نظریه‌ای بحث برانگیز درباره علل "زوال اندیشه سیاسی در ایران" را طی چند قرن بررسی کرده و آن را نه به عنوان تکرار یک نزاع از تفکر سیاسی میان اهل قلم یا سیاستمداران، بلکه به عنوان مجموعه‌ای سازمان‌یافته از افکار و ایده‌ها، ارائه کرده است. ایده‌های او پیرامون "زوال اندیشه سیاسی در ایران"، بر بحث‌های فکری در مورد مدرنیته و دموکراسی که در حال حاضر در ایران در جریان است، تأثیر گذاشته است. تحقیقات طولانی مدت "جواد طباطبایی" حول این سوال می‌چرخد که چه شرایطی مدرنیته را در اروپا ممکن کرد و منجر به نفی آن در ایران شد؟.
او با اتخاذ یک رویکرد هگلی به این سوال پاسخ می‌دهد که خوانشی فلسفی از تاریخ را با این فرض که اندیشه فلسفی اساس و جوهر هر جامعه سیاسی و مبنای هر تحلیل انتقادی از آن است، امتیاز می‌دهد. این کتاب به طور انتقادی اندیشه‌های "جواد طباطبایی" را درباره بحران و انحطاط از طریق به چالش کشیدن شرح او از سنت ایرانی، اظهار می‌کند.
وی در کتاب "زوال اندیشه سیاسی در ایران" به بررسی سقوط و نزول تدریجی فلسفه و تفکر سیاسی در ایران پرداخته و این امر را تا آغاز سلسله صفویه پیگیر می‌کند. او معتقد است که جریان فلسفه سیاسی به دلایل مختلف با فارابی آغاز و متوقف شد؛ نخستین دلیل این بود که رساله‌ی سیاسی ارسطو هرگز به عربی بازگردانی نشد و از این رو مسلمانان با آن آشنا نشدند. در این اثر علاوه بر انسجام درونی، فلسفه نظام‌مند "جواد طباطبایی" جایگاه قابل توجهی دارد و این ویژگی بر جذابیت کتاب "زوال اندیشه سیاسی در ایران" می‌افزاید.
کتاب دین و عدالت
معرفی کتاب دین و عدالت
پمتاسفانه موضوع عدالت، هم در معارف اسلامی ما مظلوم است و هم در جامعه ما مظلوم و غریب. و ما نه از باب تفنن، بلکه براساس احساس غربت، سراغ این موضوع رفتیم. علما و بزرگان ما، مبانی خوبی برای عدالت طراحی کردند و پی ریزی های خوبی انجام دادند، ولی آرام آرام تفکر اسلامی و فقه اسلامی به سمت و سویی رفت که بحث عدالت مرتب نحیف تر و نحیف تر شد. عکس آن در غرب رخ داد و آنان با اینکه آن پیشینه و سابقه را نداشتند، موضوع عدالت را پرورش دادند و مبانی حقوق خودشان را تثبیت کردند و ما که آن سرمایه گذشته را داشتیم، متوقف یا ضعیف تر شدیم و امروز کار به اینجا رسیده است.
کتاب توتالیتاریسم فرهنگی
توتالیتاریسم فرهنگی" اثری است به قلم "نظام بهرامی کمیل"، که در آن "از فاشیسم تا پوپولیسم در فرهنگ و هنر" را مورد بررسی قرار می‌دهد. کمتر دیده شده که کتابی درباره سیاست‌های فرهنگی و هنری دولت های توتالیتر در قرن بیستم به نگارش درآید اما اثر پیش رو، با چنین محتوایی در قالب یک پیشگفتار و سه گفتار به خوانندگان ارائه شده است.
میان استبداد سنتی و دیکتاتوری مدرن یا رژیم‌های توتالیتر تفاوت‌هایی وجود دارد که "نظام بهرامی کمیل" آنها را در این اثر برمی‌شمرد. وی در پیشگفتار، استبداد شرق و دیکتاتوری غرب را مقایسه کرده و بعد از بازنمایی تفاوت‌هایشان، نشان می‌دهد که هر دوی اینها از تمامیت‌خواهی در قرن بیستم متفاوت هستند.
گفتار نخست کتاب "توتالیتاریسم فرهنگی" به بررسی مولفه های نظری، فلسفی، سیاسی و به ویژه فرهنگی فاشیسم و همچنین موضوعاتی مانند سینما، آموزش و پرورش، معماری، ورزش و خانواده در عصر فاشیسم می‌پردازد. از آنجایی که فاشیسم در اینجا به طور گسترده در نظر گرفته شده است، این بخش شامل سیاست فرهنگی آلمان نازی، بلشویسم در اتحاد جماهیر شوروی و انقلاب فرهنگی مائو در چین میباشد.
خواننده در گفتار دوم با موضوع پوپولیسم و مولفه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن آشنا می‌گردد. نویسنده در جداسازی پوپولیست‌ها از دموکرات‌ها، تمایز کلیدی بین دموکراسی، پوپولیسم و فاشیسم را این مساله می‌داند که دموکراسی به دنبال جلوگیری از تثبیت قدرت در دست یک شخص، گروه یا حتی اکثریت میباشد؛ پوپولیسم، از سوی دیگر، توجهی به تمرکز قدرت ندارد.
گفتار سوم از کتاب "توتالیتاریسم فرهنگی" نوشته‌ی "نظام بهرامی کمیل"، درس‌هایی را که دولت های توتالیتر و پوپولیستی به ما آموخته‌اند، بررسی می‌کند. نویسنده در پاسخ به این سوال که چرا باید فاشیسم و پوپولیسم را بهتر درک کرد، می‌گوید که در دنیای امروز، خطرات فاشیسم و پوپولیسم در اوج است و "از فاشیسم تا پوپولیسم در فرهنگ و هنر" سخن می‌گوید.
کتاب توتالیتاریسم فرهنگی
روشنفکری دینی و چالش های جدید
روشنفکری دینی، جریان فکری، فرهنگی و اجتماعی معاصر است که از حدود شصت سال پیش، پس از شهریور 1320 آغاز شده است. اما جریان نوگرایی دینی ریشه در تاریخ اسلام و مسلمانان دارد. جریان روشنفکری دینی در مقایسه با جریان نواندیشی دینی پدیده‌ای کم‌وبیش جدید است. روشنفکری دینی رسالتی بیش از بازسازی و نوسازی اندیشه‌های رایج دینی مردم دارد و آن تغییر و تحول در مناسبات و ساختارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه است. عمده‌ترین رسالت روشنفکر دینی، بومی کردن مفاهیم و مقولات اساسی مدرنیته است، زیرا تا هنگامی که این مقولات و مفاهیم کلیدی، بومی نشوند، تعارض میان فرهنگ بومی و عناصر مدرنیته ادامه خواهد یافت و ایران وارد عصر جدید نخواهد شد. در کتاب حاضر، که برگرفته از مقالات، نوشته‌ها، مصاحبه یا میزگردها است، جریان روشنفکری دینی و چالش‌های آن در ایران و سایر کشوهای اسلامی نقد گردیده است.
جامعه شناسی روشنفکران ماکس وبر
کتاب حاضر که محصول سال ها تفکر علمی دکتر احمد صدری است،در سال 1992 از سوی مجله choice،نشریه انجمن کتابداران آمریکا به عنوان بهترین کتاب سال آکادمیک در ایالت متحده آمریکا برگزیده شد. این کتاب ذیل دو عنوان کلی جامعه شناسی مذهب ماکس ویر به مثابه جامعه شناسی روشنفکران و جامعه شناسی سیاست ماکس وبر به مثابه جامعه شناسی روشنفکران به روشنفکران و پایگاه اجتماعی آنها در اندیشه ماکس وبر،متفکر آلمانی می پردازد. اهمیت این کتاب از آن جهت است که تا انتشار کتاب حاضر اثر مستقلی در زمینه جامعه شناسی روشنفکران ار دیدگاه وبر انتشار نیافته بود .
در واقع،صدری در مطالعه دقیق خود،روش جدیدی برای بررسی روشنفکران و روشنگران و پاسخی به مسائل مربوط به نقش و کار ویژه های آنها در جامعه ارائه می دهد.وی با استفاده از دامنه گسترده ای از تامملات محققانه به موضوع، نظمی بخشیده است که تا به حال سخت ترین تلاش های نظریه پردازان اجتماعی از ایجاد آن عاجز بوده اند.بنابراین فرمول بندی نظریه عام و ذهنی روشنفکران و روشنگران توسط وی به طور مستقل با اهمیت است و سهم عمده ای در اندیشه اجتماعی معاصر دارد.
جامعه شناسی سیاسی شکاف های اجتماعی
تقسیمات سیاسی به لحاظ طبقاتی، مذهبی، نژادی، قومی، زبانی، ملی یا جنسیتی عواملی بوده‌اند که الگوهای پایداری برای شکل‌گیری پیکارهای سیاسی، شکل‌گیری سیستم‌های حزبی یا نهادهای سیاسی پدید آورده‌اند. «لیسپت» و «رکان» نخستین کسانی بودند که در زمینة شکاف‌های اجتماعی به پژوهش دست زدند. پژوهش آنها در وجه نخست متوجة تاثیر این‌گونه شکاف‌ها بود. پژوهشگران بعدی نیز تاثیر شکاف‌های اجتماعی بر شکل‌گیری منازعات و تاثیرات ویرانگر آن برای توسعة ملت دولت‌های تازه‌بنیاد جهان سوم را بررسی کرده‌اند. نگارندگان در این کتاب، نخست با نگاهی به نظریة لیبست و رکان می‌کوشند کاربرد آن را در توضیح مبارزات انتخاباتی جدید در کشورهای غربی نشان دهند، سپس کار احزاب را به صورت کلی بررسی و آن‌گاه بحران و تغییر در سامانة دوحزبی آمریکا را تشریح می‌کنند. پس از آن در جستاری با نام احزاب سیاسی در افغانستان به صورت گذرا نگاهی به پیشینة احزاب سیاسی افغانستان می‌اندازند. در ادامه شرایط کشور عراق را پس از یورش آمریکا به این کشور بررسی و در پایان نیز شکاف‌های اجتماعی موجود در جامعة اسرائیل و نقش مذهب و اقلیت‌های قومی در شکل‌گیری دولت ایران را ارزیابی کرده‌اند.
دین اندیشان متجدد
کتاب حاضر، پژوهشی است درباره‌ی جریان روشنفکری دینی و چند چهره‌ی برجسته‌ی آن که در چهار فصل به ترتیب گزارش و بررسی و ارزیابی اندیشه‌های "علی شریعتی"، "عبدالکریم سروش"، "محمد مجتهد شبستری" و "مصطفی ملکیان" در مقام شخصیت‌های شاخص سیر تاریخی روشنفکری دینی آمده است. و در خاتمه بر اساس بررسی‌های مذکور، تحلیلی درباره‌ی این جریان به دست داده شده است.
کتاب همچنین ضمیمه‌ای درباره‌ی نسبت اندیشه‌های دکتر علی شریعتی و احمد فروید و سه پیوست در بررسی و نقد برخی آرا و افکار متفکران مذکور دارد. نگارنده خاطرنشان می‌سازد: "در روشنفکری دینی قطعا وجوه مثبتی داشته است از قبیل تحریک اندیشه‌ی مردم علاقمند و ایجاد شور و شوق فکری در سطح جامعه، ترویج بحث روشمند و استدلالی، تلاش برای ایجاد دنیایی آبادتر و عادلانه‌تر و آزادتر ونقد چهارچوب‌ها و ساختارهای صلب قدرت اجتماعی و سیاسی و بازکردن افق دینداری و سعی در عرضه‌ی دین در طرازی برتر و صورتی عمیق‌تر.
هدف روشنفکران دینی حتی دکتر علی شریعتی ارایه‌ی صورتی خردمندانه و محکم‌تر و مستدل‌تر از دین بوده است و تلاش برای رفع تعارضات دین و دنیای جدید و دور ساختن دین از بحران‌های گونه‌گون". وی معتقد است: "روشنفکری دینی در طول زمان بیشتر مشغول گشودن گره‌هایی بوده است که خود پیش‌تر آنها را زده است. مثلا دین برای دنیا پروژه‌ی روشنفکری دینی بوده است و دین برای آخرت پروژه‌ی روشنفکری دینی در زمانی دیگر گشودن گره‌ای است که با پروژه‌ی اول ایجاد شده است... روشنفکر دینی خود را میراث‌دار انبیا معرفی می‌کرد و روشنفکری دینی است که این دعاوی را رد می‌کند و به همین ترتیب.
با این تصور گمان می‌کنم جریان خاصی که به نام روشنفکری دینی می‌شناسیم به پایان راه خود رسیده است... اما پایان روشنفکری دینی پایان دین‌اندیشی نه فقط به معنای عام که به معنای دین‌اندیشی متجددانه هم نیست. تا دین هست و تجدد هست دین‌اندیشی متجددانه هم به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های دین‌اندیشی باقی خواهد ماند".
