دفتر و دفترچه
تراول ماگ و فلاسک
اگزیستانسیالیسم و اخلاق
کسی که می‌خواهد درباره اگزیستانسیالیسم بنویسد، چه بسا در آغاز کار باید در پی آن باشد که موضوع بحث را تعریف کند. با این حال ممکن است این تعریف کامل نباشد، زیرا کتاب‌های بی‌شماری درباره این موضوع وجود دارد و در این میان یکی هم پیدا نمی‌شود که سرآغازش تلاش برای به دست دادن تعریفی تازه نباشد. با این حال خانم مری وارنوک، کتاب راهنمایی در باب تفکرات اگزیستانسیالیستی کی‌یرکگور، هایدگر و سارتر فراهم آورده است که به گونه‌ای تحسین‌برانگیز، فصیح و خواناست. او با قلمی حاکی از همدلی درباره این سه تن می‌نویسد و یاریمان می‌کند تا شیوه سخن گفتن آنها در باب مسائل اخلاقی و نوع نتایجی را که به دست می‌آورند، دریابیم.
نویسندگانی که در این کتاب از آنها سخن به میان آمده است تأثیری بسیار گسترده از خود به جا نهاده‌اند. مسعود علیا مترجم این کتاب، به نوعی در چند سال اخیر در زمینه ترجمه کتاب‌های فلسفی چون: جغد مینروا (٨٥)، فلسفه هنرها (٨٥)، دیباچه‌ای بر فلسفه قرون وسطی (٨٣)، آثار کلاسیک فلسفه (٨٦)، الفبای فلسفه (٨٥)، مبانی فلسفه اخلاق (٨٥)، هرمنوتیک فلسفی و نظریه ادبی (٨١) فعالیت مستمر داشته است.
انجیل یهودا
انجیل یهودا، که نزدیک به هزار و هفتصد سال مفقود بود، سرانجام در غاری در مصر پیدا شد. کشف این انجیل یکی از بزرگ‌ترین اکتشافات تاریخی قرن بیستم است، هم طراز با کشف طومارهای بحرالمیت و انجیل‌های گنوسی نجع حمادی. این انجیل، برخلاف انجیل‌های عهد جدید، یهودا اسخریوطی را چهره‌ای کاملاً مثبت و الگویی برای تمام کسانی معرفی می‌کند که آرزو دارند پیرو عیسی باشند. کتابی که هم‌اینک در دست دارید نخستین ترجمۀ انجیل یهودا به زبان فارسی است. این انجیل خود بخشی از یک دست‌نوشته یا نسخۀ خطی پاپیروسی است که به «دست‌نوشتۀ چاکوس» مشهور است.
این نسخۀ خطی، که در سال‌های پایانی دهۀ ١٩٧٠ میلادی طی حفاری مخفیانه‌ای در مصر کشف شد، سرنوشت پرماجرایی را پشت سر گذاشت تا سرانجام به دست مؤسسۀ نشنال جئوگرافیک رسید. این مؤسسه بی‌درنگ گروهی از متخصصان را برای ترمیم و ترجمۀ انجیل یهودا برگزید و سرانجام، در سال ٢٠٠٦، ویراست نخست آن را برای اولین بار منتشر کرد.
از دانش تا فرزانگی
اندیشیدن انتقادی درباره اندیشیدن ، آن‌گاه که سخن از امید و خوش‌بینی و سخن از نومیدی و بدبینی در میان است ، ضروری است ، چرا که خوش‌بینی و بدبینی همزاد همند . بدبینان اغلب خوش‌بینان سرخورده و خوش‌بینان اکثراً بدبینان منع شده‌اند . چیرگی تام خوش‌بینی بر انسان به همان اندازه فاجعه‌آمیز و مضحک است که غلبه بدبینی مطلق . اندیشیدن ، راه به شناخت می‌برد ولی خود نیز حاصل کار شناخت است . شناخت ، هم آورنده دانش است و هم گردآورنده دانش . شناخت با گردآوردن دانش به شناختی جدید می‌رسد . با این همه ، از دانش انباشته شده تا فرزانگی راهی است بس دراز . انسان برای گذر از این راه صعب‌العبور ، به فراموشی نیاز دارد .
هر رفتاری نیازمند فراموشی است . این تمثیل« سه دگردیسی » را بی‌گمان شنیده‌اید که بر زبان زرتشت گذاشته شده است : « چگونه روان شتر می‌شود و شتر شیر و سرانجام شیر کودک » شتر تمثیلی است از انسانی که بار بایدها و نبایدهای نیاکانش را بر دوش می‌کشد ، شیر انسانی است که به ارزش‌هایی که تاکنون اعتبار داشتند نه می‌گوید و "کودک ، بی‌گناهی است و فراموشی . آغازی نو . یک بازی . چرخی است که خود می‌چرخد ، حرکتی است آغازین و آری گفتنی است مقدس" . کتاب « از دانش تا فرزانگی » شامل مقالاتی است در باب نقش و جایگاه روشنفکران ، پایان روشنفکری ، مفهوم روشنفکری ، سازگاری ناسازوار سنت و تجدد و . . .که در ٢١٥ صفحه منتشر شده است .
اخلاق خلاق؛ درآمدی بر اخلاق نظری و عملی
اخلاق خلاّق به توصیف نظام‌های اخلاقی‌ای می‌پردازد که اکثر ما تصمیم‌های اخلاقی‌مان را بر مبنای آنها می‌گیریم و برای مطالعه انتقادی این نظام‌ها مبنایی نظری در اختیارمان می‌گذارد. همچنین اخلاق خلاّق مطالعه فلسفی معماهای اخلاقی است که برای افزایش آگاهی ما از نظام‌های اخلاقی‌ای که اغلب تصمیمات اخلاقی‌مان را بر آنها بنا می‌کنیم طراحی شده است. این کتاب موضوعات متنوعی همچون صداقت دانشگاهی، محرمانه بودن سابقه پزشکی بیماران، تروریسم، انجام دادن آزمایشات با سوژه‌های انسانی، اُتانازی، رشوه و مسائل محیط زیست را به بحث می‌گذارد.
تمام معماهای فرضی این کتاب از موقعیت‌های واقعی زندگی گرفته شده‌اند تا بتوان آنها را در برابر واقعیت به آزمایش گذاشت. کتاب بر مبنای این فرضیه که تفکر اخلاقی مکانیکی نیست و ذاتاً خلاّق است، شناخت‌شناسیِ اخلاقی جدیدی به وجود می‌آورد. این کتاب حاصل مجموعه رادیویی دانشگاه مکاتبه‌ای رایرسون در سال ١٩٨٥ است.
نقدی بر این کتاب
اختیار و عصب زیست‌شناسی
در توصیف هر سیستم پیچیده‌ای می‌توان از منظرهای مختلفی به آن نگاه کرد. یک ساعت مچی را در نظر بگیرید. می‌توان آن را به اجزای سازنده‌اش تجزیه کرد و نشان داد که از چرخ‌ها و دنده‌های ریزی ساخته شده است که به گونه‌ای ظریف کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند تا مثلاً در هر ثانیه، یک بار عقربه ثانیه‌شمار را به حرکت درآورند. می‌توانیم به جای سخن گفتن از نحوه کارکرد آن، درباره نوع آلیاژهای به کار رفته در آن و تأثیر آن بر کارکرد و طول عمر ساعت بگوییم.
در همه این موارد، با یک پدیده مواجهیم که در سطوح مختلفی توصیف می‌شود. مثلاً درباره آب آن را می‌توان به عنوان انباشته‌ای از مولکول‌های H_٢ O توصیف کرد یا می‌توان آن را فراوان‌ترین سیال در سطح کره زمین معرفی کرد که وجودش برای زندگی ضروری است و . . . اینها و بسیاری دیگر، ویژگی‌هایی از آب هستند که در سطوح مختلف ، توصیف می‌شوند، سطح فیزیکی، شیمیایی، سطح زیست‌شناختی، سطح ادبی و . . . در همه این موارد یک و فقط یک چیز است که ویژگی‌هایش در سطوح گوناگون توصیف می‌شود. چنین توصیفاتی را می‌توان درباره مغز هم ارائه کرد.
مغز خیس‌افزاری (Wetwater) است تقریباً یک و نیم کیلوگرمی که عمدتاً از کربن، هیدروژن و اکسیژن ساخته شده است. این ساختارها با وجود پیچیدگی خاص خود ویژگی جالب توجهی دارند که در حوزه‌هایی چون بیوشمی و شیمی آلی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
پرسش از هنر
پرسش از هنر، پرسش از «چیستی هنر» است که هم در زیبایی‌شناسی قرن بیستم و هم در هنرورزی واجد اهمیت بوده است. گاه به نظر رسیده است که هنرمندان ناگزیر بوده‌اند که در آثارشان با این پرسش روبرو شوند تا عالم هنر آنها را جدی بگیرد. یک هنرمند بلژیکی به‌نام فرانسیس آلیس تصمیم گرفته که طاووس زنده‌ای را جای خودش به دوسالانه ونیز بفرستد.
فعالیت این طاووس به مثابه اثری هنری تحت عنوان سفیر عرضه شده است. دلالان بریتانیایی آثار این هنرمند شرح مفیدی در باب معنای این اثر هنری به دست داده‌اند. این پرنده در همۀ نمایشگاه‌ها و ضیافت‌ها با غرور می‌خرامد، گویی که خود هنرمند است.
او لطیفه‌وار اشارتی است به خود بینی عالم هنر و با قصه‌های کهن حیوانات همخوانی دارد. از قرار معلوم در طول برگزاری دو سالانه یک نفر فقط مسئول جمع و جور کردن آثار جنبی این هنرمند نیابتی بوده است. شاید همین‌ها در یکی از دو سالانه‌های آینده به نمایش گذاشته شوند. آلیس به هیچ روی نخستین هنرمندی نیست که حیوان زنده‌ای را به عنوان اثری هنری عرضه می‌کند.
به طور مثال یک اثر هنری واقعی اثر مارک والینگر، یک اسب مسابقه، است که در رقابت شرکت کرده است. نام او به صورت استعاری اختیار نشده است. او به معنای واقعی کلمه یک اثر هنری واقعی است.
ایدئولوژی‌های مدرن سیاسی
کتاب فوق فراورده سال‌های طولانی تدریس درس ایدئولوژی‌ها در دوره لیسانس است. نسل‌های متعدد دانشجویان با غنا بخشیدن به ساعات متوالی بحث به لحظات بینش انتقادی و شوخی و بذله‌گویی، خواسته و ناخواسته در شکل‌گیری این کتاب سهم داشته‌اند. با وجود این‌که کتاب بیشتر به درس ایدئولوژی‌ها اختصاص دارد، بحث‌های دیگری نیز در سراسر آن مطرح شده‌اند. مباحثی چون ماهیت ایدئولوژی و مکاتبی چون لیبرالیسم، محافظه‌کاری، سوسیالیسم، اکولوژیسم و...
ایدۀ دانشگاه
كارل یاسپرس ایده‌ی دانشگاه را در پایان دیكتاتوری هیتلر و بعد از شكست آلمان در جنگ جهانی دوم نوشت، پس از آن‌كه بدترین فجایع از بیرون و درون بر سر دانشگاه‌های آلمان آوار شد.
