ابو عبدالله محمد بن محمد بن نعمان معروف به «شیخ مفید» درخشانترین چهرهی علمی و کلامی شیعه در سه دههی پایانی سدهی چهارم و سیزده سال نخست سدهی پنجم هجری است.
مفید در رشتههای گوناگون دانشهای اسلامی بهویژه در علوم عقلی و اعتقادی تشیع دویست کتاب و رسالهی ارزنده فراهم آورده است.
او شاگردانی همانند سیدرضی، سید مرتضی، شیخ طوسی را پرورش و تعلیم داده است که هریک از نامآوران سدهی پنجم شمرده میشوند.
کتاب حاضر برگردان فارسی کتاب الجمل اوست که از ارزندهترین منابع کهن دربارهی آن جنگ است.
مفید در این کتاب فزون بر نوشتن تاریخ مفصل جنگ جمل پارهای از مباحث کلامی شیعه را هم بررسی کرده است.
شیخ مفید به سال ۴۱۳ هجری درگذشت و در حرم مطهر کاظمین به خاک سپرده شد.
ابوحنیفه احمدبن داود دینوری (درگذشته به سال ۲۸۳ قمری) از مورخان بزرگ اسلامی است. اخبارالطوال ابتدا به تاریخ خلقت میپردازد و مطالبی در مورد پیامبرانی چون ادریس و نوح و هود و ابراهیم… و پادشاهی داود و سلیمان تا ظهور عیسی بیان میدارد. سپس به مطالبی دربارهی ظهور زرتشت و آیین او و نجات بنیاسرائیل بهوسیلهی پادشاهان ایران میپردازد. شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران، از جمشید و پیروزی ضحاک بر او، تا منوچهر و کیقباد و گشتاسب و بهمن و دارا و اسکندر و ملوکالطوایف و سپس ساسانیان تا انقراض ایشان از مباحث دیگر کتاب است. تاریخ اسلام در این کتاب با تفصیل پیکارهای اعراب و ایرانیان در دورهی خلافت عمر شروع و به پایان خلافت معتصم ختم میشود. علاوه بر این جنگهای امیرالمؤمنین علی (ع) با معاویه و جنگهای جمل و صفین و خوارج و دورهی حکمرانی معاویه و یزید، واقعهی کربلا و شهادت امام حسین (ع) هم مفصل بیان شده است. داستان قیام مختار و همراهانش، حکومت زبیریان، انقراض بنیمروان و قیام مردم ایران بخصوص قیام خراسان به رهبری ابومسلم از دیگر مباحث کتاب است. گرایش نسبی به عنصر ایرانی در اخبارالطوال به وضوح مشهود است.