ريگ روان

معرفی کتاب تاریخ فرودستان: جستارهایی در تاریخ اجتماعی کارگری و ملی ایران

تورج اتابکی با جستارهایی که در کتاب تاریخ فرودستان ارائه کرده، در تلاش بوده با ترسیم جایگاه اجتماعی طبقه‌ی کارگر در دوران معاصر و نقشی که این قشر از جامعه در تحولات سیاسی-اجتماعی ایران داشته‌، تصویری دقیق از تاریخ ملی ایران به مخاطبانش عرضه کند. اثرگذاری طبقه‌ی کارگر در مهم‌ترین خیزش‌های سیاسی دوران معاصر، ظهور تاریخ‌نگاری برای قشر کارگر در مطالعات مورخان ایرانی و موضوعاتی از این‌دست، مباحث کتاب حاضر را دربرمی‌گیرند.

درباره‌ی کتاب تاریخ فرودستان

تاریخ‌نگاری در نخستین مراحل آن با شرح اقدامات شاهان سلسله‌های گوناگون و توصیف کشورگشایی‌های آن‌ها آغاز شد. از آن‌جایی که تا پیش از ورود انسان‌ها به دوران مدرن، کتاب و کتاب‌خوانی در زندگی عموم مردم جایی نداشته، طبیعتاً کتاب‌های تاریخی هم چندان مورد توجه مردم طبقه‌ی متوسط و ضعیف واقع نمی‌شدند. تنها شاهان و حاکمان بودند که هم سرمایه‌ی تهیه و نگهداری از کتاب‌های تاریخی را داشتند و هم انگیزه‌ای که آن‌ها را وامی‌داشت مورخانی را برای ثبت و ضبط فتوحات خود به خدمت بگیرند. بنابراین، اصولاً در چنین دورانی هرگز کتابی نخواهیم یافت که به احوال و زمانه‌ی طبقه‌ی فرودست جامعه پرداخته باشد. تاریخ‌نگاری برای فرودستان قدمت زیادی ندارد و نقطه‌ی شروع آن به زمانی برمی‌گردد که مورخان هندی در دوران پسااستعماری، این نوع از نگارش تاریخ را در برابر تاریخ‌نگاری نخبه‌گرا ابداع کردند. به‌تدریج مورخان اروپایی و آمریکای لاتین نیز راه نوین آن‌ها را دنبال کردند و تاریخ‌نگاری برای فرودستان به سبکی رایج در مطالعات تاریخی بدل شد. کتابی که پیش روی شماست، از بهترین نمونه‌های این نوع از تاریخ‌نگاری است که تورج اتابکی (Touraj Atabaki) نگارش آن را به عهده داشته. نویسنده در کتاب تاریخ فرودستان، به شرح حضور و اقدامات سیاسی-اجتماعی کارگران در سال‌های معاصر می‌پردازد و دورنمایی از تاریخ‌نگاری فرودستان را در میان پژوهشگران تاریخ معاصر ایران به نمایش می‌گذارد. کتاب حاضر یک مقدمه و چندین جستار را شامل می‌شود که هر کدام گوشه‌ای از تاریخ طبقه‌ی کارگری ایران را به‌تصویر می‌کشند. با مقدماتی که نویسنده در ابتدای کتاب بیان کرده، کلیت تاریخ‌نویسی برای فرودستان و نحوه‌ی بروز و گسترش آن برای خوانندگان شرح داده خواهد شد. بخش نخست، روش‌ تاریخ‌نگاری مورخان ایرانی را در سده‌‌ی بیستم به بحث گذاشته و ابعاد گوناگون آن را مورد واکاوی قرار می‌دهد. در بخش دوم، شاهد تحلیل‌های نویسنده از دوران مشروطه و وقایع مربوط به آن هستیم. همان‌طور که می‌دانید، جنبش مشروطه سرآغازی بود برای این‌که اقشار متوسط و ضعیف جامعه نیز به پا خیزند و در مقابل اشراف و حکومت ایران، به دفاع از حقوق خود بپردازند. مشروطه، جنبشی بود برای عامه‌ی مردم که به دست خود ایشان شکل گرفت و رهبری شد.

معرفی کتاب بیشترش چیز خاصی نیست

کتاب بیشترش چیز خاصی نیست نوشته‌ی داگلاس آدامز پنجمین و آخرین مجلد از مجموعه‌ی جذاب و پرفروش «راهنمای کهکشان برای اتواستاپ‌زن‌ها» است که به ماجرای ادامه‌ی سفر آرتور دنت در کهکشان می‌پردازد. این رمان مهیج زندگی عادی و روزمره در فضا را به داستانی عادی برای آدم‌هایی تبدیل می‌کند که حالا خانه‌ی آن‌ها، یعنی زمین نابود شده است.

درباره‌ی کتاب بیشترش چیز خاصی نیست

نابودی زمین و خطر از بین رفتن زیستگاه انسان موضوع بسیاری از رمان‌ها و داستان‌های علمی تخیلی است؛ البته در این داستان‌ها اغلب زمین با فداکاری قهرمانان داستان از نابودی نجات پیدا می‌کند، اما اینجا، در کتاب بیشترش چیز خاصی نیست، ما با داستان‌هایی روبه‌رو هستیم که تفاوتی اساسی با سایر داستان‌های علمی تخیلی مشابه دارد. در سلسله کتاب‌های راهنمای کهکشان برای اتواستاپ‌زن‌ها بر خلاف خیلی از داستان‌های فانتزی، زمین در همان ابتدای داستان از بین رفته است و این ویرانی نه‌‌تنها درون‌مایه‌ی اصلی قصه نیست، بلکه در فصل‌ها و کتاب‌های بعدی، هر از چند گاهی به‌عنوان یک مسئله‌ی فرعی و حاشیه‌ای مطرح می‌شود؛ ضمن آن‌که از بین رفتن زمین به هیچ عنوان کار آدم فضایی‌ها نبوده، بلکه تنها در اثر یک حادثه‌ی طبیعی، یعنی برخورد یک ستاره‌ی دنباله‌دار با آن اتفاق افتاده است. کتاب بیشترش چیز خاصی نیست (Mostly Harmless) نوشته‌ی داگلاس آدامز (Douglas Adams) ادامه‌ی این داستان عجیب‌وغریب است که در فانتزی‌های تازه رخ می‌دهد. سفر آرتور دنت در فضا با یک اتفاق جدید دستخوش وقایع تازه‌ای می‌شود. او که مشغول گشت‌وگذار در کهکشان است، متوجه می‌شود زن مورد علاقه‌اش به خاطر یک سوءتفاهم در فضا ناپدید شده. همین‌طور سفینه‌ای که در آن به گشت‌وگذار مشغول است، دچار سانحه و در نقطه‌ای نامعلوم گرفتار شده است. بااین‌حال آرتور اگرچه مهارتی بیشتر از درست کردن ساندویچ ندارد، تسلیم شرایط نمی‌شود و تصمیم قاطعی می‌گیرد. آرتور با این تصمیم مرتکب یک اشتباه بزرگ می‌شود و دیری نمی‌گذرد که جهنمی بزرگ برپا می‌شود؛ او با یورشی همه‌جانبه و چندبعدی مواجه می‌شود که زندگی او و بقایای زمین را تهدید می‌کند؛ حالا او با این چالش مواجه است که از این خطر بزرگ جان سالم به در ببرد. آرتور باید به‌عنوان یک گزارشگر بین‌کهکشانی وظیفه‌ی خودش را انجام دهد؛ درحالی‌که در سوی ماجرا ناخواسته باید از تنها DNA برجای مانده از انسان زمینی هم محافظت کند؛ او در یک ماجرای طولانی و ادامه‌دار تلاش خود را برای حفظ بقایای زمین که در ابتدای داستان‌های راهنمای کهکشان برای اتواستاپ‌زن‌ها صدمه‌های جدی دیده بود، ادامه می‌دهد، اما نیروهای مهاجم مأموریت دارند تا برای جلوگیری از درست از آب درآمدن طالع‌بینی‌ها کار خود را تا آخر پیگیری کنند.