واترگیت

چرا باید ادبیات‌ خواند؟ چگونه‌ باید ادبیات‌ خواند؟ این‌ها بخشی‌ از سؤالاتی‌ است‌ که‌ جی‌ ـ هیلیس‌ میلر در این‌ کتاب‌ زیبا و پرشور به‌ آن‌ها پاسخ‌ می‌دهد. وی‌ ابتدامی‌پرسد ادبیات‌ چیست‌ و پاسخ‌ این‌ سؤال‌ را در توانایی‌ ادبیات‌ برای‌ خلق‌ دنیایی‌ تخیلی‌ با واژه‌ها جستجو می‌کند. در باب‌ ادبیات‌ همچنین‌ سؤال‌های‌ حیاتی‌ای‌ را مطرح‌ می‌کند: چرا امروزه‌ باید ادبیات‌ بخوانیم‌ و چرا ادبیات‌ چنین‌ نفوذی‌ بر ما دارد؟ میلر به‌ افلاطون‌ و ارسطو و کتاب‌ مقدس‌ اشاره‌ می‌کند و می‌گوید ما باید ادبیات‌ بخوانیم‌، چون‌ خلق‌ عوالم‌ تخیلی‌ و داستان‌گویی‌ بخشی‌ vنیاز اساسی‌ بشر است‌.

کتاب‌های «از خشم و هیاهو» و «سمفونی مردگان» از جمله رمان‌هایی هستند که در ادبیات ایران و جهان بسیار ستوده شده‌اند. هر دو رمان ذهن و زمان جامعه خویش را به تصویر می‌کشند و به چرایی‌های بسیار راه می‌برند. این کتاب تأملی است بر زمان و ذهن در این دو اثر، نویسندۀ گزاره‌های جامعه‌شناختی هر دو اثر را می‌کاود و با رمزگشایی از استعاره‌ها و مجازها، مخاطبان را به تأملی دیگر و به بازخوانی هر دو رمان دعوت می‌کند. سال ١٨٨٩ در تاریخ فلسفه، سال تعیین‌کننده‌ای است. در این سال «برگسون» نخستین اثر خود را با عنوان داده‌های بی‌واسطۀ وجدان منتشر ساخت که رسالۀ دکترای او بود. در این اثر برای نخستین بار، برداشتی تازه از مقولۀ زمان مطرح شد. برگسون به دو گونۀ زمان باور داشت. نخست زمان دروغین، ریاضی، مکانیکی یا بدل زمان که وی آن را زمان تقویمی می‌نامید، زمانی که ساعت آن را نشان می‌دهد. و زمان ارزشی و کیفی که او آن را زمان حقیقی می‌خواند و به باورش همان حرکت عقربه‌های ذهن آدمی است. نخستین زمان، امری بیرونی است و تقویم، حرکت زمین، سیارات و اجرام آسمانی آن را تعیین می‌کند و دومین زمان، روندی درونی، ذهنی و روانی است. وقتی می‌اندیشیم، برگذشته‌ای حسرت می‌خوریم، به کشف و شهودی می‌رسیم، به ارزیابی پندار، گفتار و کردار خود در آیینۀ جان می‌پردازیم، با زمان حقیقی سروکار داریم و چون اجازه می‌دهیم زمان بیرونی و تقویمی بر ما عارض شود بی‌آن‌که مجالی برای درنگ فلسفی، چالش جسم با جان، رویارویی درون با بیرون و مواجهۀ زمان کمی و کیفی داشته باشیم، بی‌گمان، معروض زمان تقویمی شده‌ایم. کتاب «از خشم و هیاهو تا سمفونی مردگان» سعی در مقایسه و تطبیق این زمان‌ها دارد.

«شبانه‌های پدرم» رمانی است ایستاده در میانجای رمان‌های جدی و پرطرفدار. زبان در اثر ریزبافتی زیبا از واژگان است که طرفداران رمان‌های جدی را به خود جذب می‌کند و روایت، دوستداران رمان‌های پر طرفدار را. زبان اثر، زبانی است خاص که نویسنده در طول سال‌ها نوشتن به آن رسیده، بی‌تصنع، زیبا، جاندار، فخیم و شاعرانه که گاه خواننده فکر می‌کند، نکند داستان در اصل به قصد جلوۀ زبان نوشته شده باشد و روایت عرضه می‌شود تا عرصه‌ای بگشاید بر دلبری زبان! با این وجود روایت نیز آنجا که از عشق می‌گوید در ادبیات ما تازگی دارد که نداشته‌ایم یا کم داشته‌ایم در رمان‌هایمان چنین عشقی را آن هم پیرانه سر . زندگی عشق با یک نگاه، در واپسین روزهای قجری تا مانایی واقع‌گرایانه‌اش در دوران ما خوش به کاغذ نشسته آن هم زمانی که پیرانگی جوهر عشق را تراش و جلا می‌دهد. این سیال در شیشۀ عمر آدمی چهل سالی می‌ماند تا صافی شود. سفر، سفر عشق است از مجاز تا حقیقتی آن هم نه افلاطونی که حقیقتی به واقعیت قابل لمس. جمشید طاهری نویسنده‌ای است که پیش‌تر بیش از ١٠ رمان نگاشته، رمان‌هایی که از سال ٧٥ به چاپ‌های متعدد رسیده‌اند اما خودش به رضایت نرسیده است.