پانوراما 19 … قتل‌های آبرومندانه

جولیو بروجینی‌، مردی‌ جاافتاده‌ و مشاور موفق‌ حقوقی‌، خواسته‌ یا ناخواسته‌، از روی‌ عشق‌ یا هوس‌، شبانه‌روز به‌ ایوانا می‌اندیشد. دختری‌ نه‌ زشت‌ و نه‌ زیبا، نه‌ دوست‌داشتنی‌ و نه‌ نفرت‌انگیز، دختری‌ که‌ ساده‌ است‌ و نیست‌، معصوم‌ است‌ و نیست‌، دختری‌ که‌ به‌ رغم‌ روزمرگی‌ درنیافتنی‌ است‌. آنچه‌ جولیو را در خود کشیده‌ است‌ اگرچه‌ بنابه‌ گفته‌هایش‌ هوسی‌ بیش‌ نیست‌، اما چنان‌ ژرف‌ است‌ که‌ بازشناسیش‌ از عشق‌ ساده‌ نیست‌

این‌ اثر ترجمه‌ فارسی‌ کتابی‌ است‌ که‌ برای‌ مخاطبان‌ انگلیسی‌زبان‌ نوشته‌ شده‌ است‌. فکر نوشتن‌ این‌ کتاب‌ از هنگامی‌ که‌ نگارنده‌ آن‌ ــ دکتر تورج‌ دریایی‌ ــ دانشجوی‌ دوره‌ دکترا در دانشگاه‌ کالیفرنیا ــ لوس‌آنجلس‌ بوده‌ است‌، شکل‌ می‌گیرد. هنگامی‌ که‌ بدانیم‌ صدها کتاب‌ در باره‌ تاریخ‌ روم‌ باستان‌ نوشته‌ شده‌ ولی‌ یک‌ کتاب‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ در باره‌ تاریخ‌ و تمدن‌ ساسانی‌ وجود نداشت‌ و این‌ انگیزه‌ای‌ شد برای‌ نگارش‌ کتاب‌ شاهنشاهی‌ ساسانی‌. نویسنده‌ کتاب‌ بر این‌ اعتقاد است‌ که‌ برای‌ درک‌ تاریخ‌ یک‌ قوم‌ باید آن‌ را در تمامیت‌ و جامعیتش‌ درک‌ کرد: تاریخ‌، زبان‌، دین‌، جامعه‌ و غیره‌. از این‌رو کتاب‌ شاهنشاهی‌ ساسانی‌ رویکردی‌ کلی‌ به‌ تمدن‌ ساسانی‌ دارد.

راوی داستان، سرگشته از نسل جنگ، تاریخ زندگی جستجوگرانه‌اش را که آغازش مقارن با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است، به دنبال گمشده‌هایش تا زمان حال امروز ایران معاصر پی گرفته است. گمشده یا گم کرده‌هایش هم انسان‌هایی هستند که از او دور مانده‌اند و هم هویت خانه و زندگی جا مانده در کودکی و نوجوانی‌اش: «مدتی است احساس معلق شکست دارم، یک شکستِ بد و دور. انگار این احساس را از خیلی وقت پیش داشته‌ام. نمی‌دانم چرا گفتم «معلق». مثل حس‌هایی که برای همیشه در ذهنمان می‌مانند اما گاهی چون فراموششان می‌کنیم فکر می‌کنیم رفته‌اند و به محض تکرار حادثه‌ای، به سرعت برق و باد می‌ریزند توی ذهنمان، لابد همین نزدیکی‌ها بوده‌اند و جای دوری نرفته بودند...» سگ خارجی روایت روح شرحه شرحه آدم‌هایی است که در حیرت و تعلیقی ناشی از همان حیرت روزگار می‌گذرانند. دختر (راوی) که می‌خواهد خانواده‌اش را گردِ هم آورد و نجات دهد... تا دختری کُردِ عراقی که آوارگی‌اش سر آوارگان این سوی مرز خراب می‌شود... تا برادرانی که هر یک به شکلی می‌روند و دیگر بر نمی‌گردند، گم می‌شوند، حتی به زندگی برگرداندن برادری که به ظاهر هست، جایی نرفته، اما در حقیقت نیست... نوجوانی گُنگ که در ذهن و زبان خویش گم شده... تا دخترانی که بعد از جنگ تازه یادشان آمده می‌شود زیبا هم بود و شاد هم بود و دوست هم داشت و نخلستان‌ها و هورهای جنوب را از یاد برد و توأمان در یاد داشت تا حکایت مادری که پیراهن سیاه عزا، دیگر، پوستی است بر تن‌اش، بر موجودیت و بر زندگی بی اهمیتش... رمان سگ خارجی روایت بوکشیدن است. بوهای شیرین و شاد، تلخ و نوستالژیک و گاهی گس و سوزاننده و حیوانی! مثل بوی سوزان سگی که ذره ذره جان می‌کند و می‌خندید!

ده داستان کوتاه که مجموعه « شهر یک نفره» را پدید آوده‌اند، جزو اولین کارهای «مرجان بصیری» هستند. این داستان‌ها در موضوعات مختلف و با فضاهایی متنوع نگاشته شده است . در داستان «نادیا»، فضایی رئال را پیش رو داریم که در آن نویسنده به چالش‌های میان دو شخصیت راوی و دوستش نادیا می‌پردازد. در داستان «آن‌ها» با داستانی در ژانر گروتسک رو به رو می‌شویم. داستانی در فضایی به ظاهر سرد و ناآشنا که افرادی سرگشته و بی‌گناه را به ما می‌شناساند. داستان کوتاه «نارنجی» امیدها، یأس‌ها و عشق زن و شوهری را پیش روی ما قرار می‌دهد که بدون یکدیگر موجوداتی ضعیف، تنها و ناقص هستند. داستان «اژدها» قصه تنهایی دختر راوی داستان است. قصه پرواز فکر تا جایی که خیال خود را به ما می‌باوراند. داستان «چند ثانیه بعد»، خواننده را از فضای شاد، شلوغ و پرهیاهو، به گوشه‌ای دنج، خلوت و بی‌صدا می‌کشاند، تا همانند راوی داستان تنها چند ثانیه به چرایی‌های پنهان پیرامونش فکر کند. آخرین داستان (شهر یک نفره) برایمان می‌گوید که چگونه جرقه‌ای کوچک، می‌تواند دنیای ذهنی و زندگی فردی را زیر و رو کند و او را به امتحان راه‌های نرفته سوق دهد. مجموعه داستان «شهر یک نفره»، کتابی قصه‌گوست. بصیری در این کتاب تلاش کرده طیف رنگارنگ احساسات انسانی را در میان کلمات و در دل داستان به صورتی پنهان بیان کند و مجالی برای ادامه یافتن خط سیر داستان در ذهن خواننده ایجاد کند. داستان‌های کتاب «شهر یک نفره»، اتاق‌هایی غریب و دربسته‌اند، که با ورود به آن، هر بار با انسان‌هایی متفاوت از شخصیت‌های داستان قبلی، آشنا می‌شویم. با آن‌ها حرف می‌زنیم و حرف‌هاشان را می‌شنویم، و هنگامی که از اتاق، از شهر کوچک‌شان بیرون می‌آییم، گویی دیگر تنها نیستیم.