دفتر و دفترچه
تراول ماگ و فلاسک
مفاهیم قرآنی
معرفی کتاب مفاهیم قرآنی
روشی که در این کتاب پیش گرفته‌ام نخست برگزیدن دو دسته از مفاهیم است. دسته‌ای از این مفاهیم به سیاست نزدیک‌اند، و دسته‌ای به اجتماع. انگیزه‌ی من از این گزینش این بود که می‌دیدم بعضی از مردم می‌خواهند با توجه به قرآن کریم، آیات آن را پشتیبان کنشگری خود در میدان سیاست و اجتماع سازند و […] درواقع هدف آنان بیشتر این بود که برای کاری که دلشان می‌خواست بکنند پشتیبانی قرآنی دست و پا کنند. پندارشان این بود که با این ترفند، کارهایشان قدرت نفوذ به دل‌های مردم را می‌یابد. بر همین اساس، برخی از مفاهیمی را برگزیدم که به این جماعت نشان دهد که تا چه اندازه از حقیقت قرآنی دورند.
این‌چنین بود که هم مفاهیم قرآنی‌ای را برگزیدم که با شرح و تبیین آن‌ها به سیاست‌مداران دینی پاسخ دهم، و هم مفاهیمی که بر پایه‌ی آن‌ها بتوانم مفاهیم بایسته برای زندگی اجتماعی [بر اساس قرآن کریم] را وضع کنم.
ــ برگرفته از مقدمه‌ی مؤلف
زمان و زادگاه زرتشت (پژوهشي درباره مزدايي‌گري)
در کتاب زمان و زادگاه زرتشت (پژوهشي درباره مزدايي‌گري): نویسنده با استفاده از مطالعات پیشین خود و با بهره‌گیری از پژوهش‌های سایر دانشمندان و پیش کشیدن یک سلسله مباحث سازنده کوشیده است به مسئله زمان دقیق زرتشت و مکان نشو و نمای او و آئینش بپردازد. بخش بزرگی از این کوشش در راه انجام گرفتن بحث‌های تاریخی و به ویژه جغرافیای اوستا به کار رفته است و همزمان به جایگاه مهم شخصیت زرتشت و کارهای او در رابطه با هدف اصلی پژوهش نیز پرداخته شده است. به نظر نگارنده انجام پژوهش‌هایی اصیل و نو در این مورد مستلزم سلسله تحقیقات ژرف‌تری به ویژه در مورد نکته های اصلی و مرکزی و مباحثی درباره طبیعت عرفانی – ذوقي تجربیات مذهبی است که بخش زنده و بسیار مهمی در گاثاها به شمار می‌رود. نویسنده بر این باور است که زمان آن رسیده است که نکته‌های پیشنهادی درباره سرزمین و زمان پیامبر را خلاصه کنیم تا آنکه نظرات نگارنده درباره دشواری‌های اساسی موجود در رابطه با چشم اندازهای تاریخی چگونگی پژوهش در مسائل مذهبی جهان پیش از اسلام ایران برای خوانندگان توجیه شود.
مشعشعيان (ماهيت فكري اجتماعي)
مادر کتاب مشعشعيان (ماهيت فكري اجتماعي)می خوانیم: جنبش مشعشعيان يكى از جنبشهاى شيعىِ سدهى نهم هجرى بود كه موفق به تشكيل حكومت شد، اما اين حكومت برخلاف حكومت صفويان، حكومتى فراگير و ديرپا نبود، و از آغاز تا پايان، بيش از هفتاد سال به درازا نكشيد.
در اين كتاب از سويى مشعشعيان به عنوان يك خيزش اجتماعى متأثر از شرايط سياسى، اجتماعى و فرهنگىِ سدهى نهم هجرى، بهويژه در منطقهى جنوب بينالنهرين و خوزستان معرفى شده، و از چگونگى شكلگيرى و رهبرىِ آن سخن به ميان آمده است.
اين روند در مرحلهى حكومت مستقل و سپس دوران فرمانروايى پيرو و وابسته به حكومت صفويه نيز دنبال شده است. از سوى ديگر، به ماهيت فكرى و اعتقادىِ مشعشعيان توجه شده و در اين بُعد، به مهمترين اصول بنيادىِ انديشهاى، و تحولات فكرى آن‌ها پرداخته شده است.
عاشورا؛ فساد و اصلاح
معرفی کتاب عاشورا؛ فساد و اصلاح
عاشورا؛ فساد و اصلاح مجموعه‌ی نُه سخنرانی دکتر داود فیرحی در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۹ است. وی بازه‌ای ۲۴ ساله از تاریخ صدر اسلام را برمی‌گزیند که از سال ۴۱ هجری ــ سال شهادت امام علی (ع) ــ آغاز شده و تا سال ۶۴ هجری ــ سالی که قدرت از آل معاویه به بنی‌مروان منتقل می‌شود ــ ادامه می‌یابد. سپس با ترسیم جغرافیای سیاسی مرکز خلافت اسلامی این دوره‌ی تاریخی یعنی مکه، مدینه، کوفه و شام و مواضع نیروها و گرایش‌های سیاسی اشخاص، اقوام و طوائف به مفاهیمی چون دولت، مشروعیت، بیعت و رأی، بحران خلافت، الگویِ حکمرانی در صدر اسلام، تبدیل خلافت به پادشاهی، سنت نبوی، مفهوم اصلاح دین و بازگشت به سنت پایه، فساد و اصلاح در تفسیر وحی و نظایر آن می‌پردازد و از منظر جامعه‌شناسی سیاسی و تاریخی ضمن پرداختن به زمین، علل و عوامل اجتماعی، سیاسی و تاریخی پیدایی عاشورا منظر جدید از عاشورای حسینی در برابر خواننده می‌گشاید.
عاشورا؛ فساد و اصلاح - انتشارات نی
فهم قرآن حکیم (جلد سوم)
معرفی کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم)
از نظر محمد الجابری قرآن به‌مثابه وحی الهی محصول یک فرایند است؛ فرایندی که مراحل و فراز و نشیب‌های دعوت محمدی در دوره‌های مکه و مدینه آن را شکل داده است. درنتیجه، هرگونه فهمی از قرآن باید بر اساس همین واقعیت انجام پذیرد.
او در کتاب رهیافتی به قرآن کریم با ارائه‌ی چنین تعریفی از قرآن، روش پیشنهادی خود برای فهم این کتاب را به دست می‌دهد. به باور او، برای فهم قرآن تنها توجه به روایاتِ اسباب نزول به‌مثابه گزارش‌های تاریخی از سبب نزول این آیه یا آن سوره کفایت نمی‌کند، بلکه باید قرآن در متن جریان دعوت نبوی در طول بیست‌وسه سال با همه‌ی فراز و نشیب‌ها و چالش‌هایی که دعوت محمدی با آن روبه‌رو بوده فهم شود. فهم قرآن حکیم در واقع نمونه‌ی عملی کاربستِ این روش در فهم معانی قرآن است.
او همه‌جا به اصلِ معناکردن قرآن «معاصر با خود» و فهم قرآن «معاصر با ما» پایبند است و از میان این دو، بر بخش نخست تأکید ویژه دارد. به این ترتیب، فهم قرآن حکیم یک تجربه‌ی نوین در تفسیر قرآن کریم است که افق جدید را در حوزه‌ی تفسیر به روی قرآن‌پژوهان می‌گشاید و آنان را به نگرش به قرآن از منظری متفاوت فرا می‌خواند که در پرتو آن پاره‌ای از معانی و دقایق ناپیدای قرآن ظاهر و یا دست‌کم دست‌یافتنی‌تر و شفاف‌تر می‌شوند.
او کتاب خود را کاری موفق در «قرائت قرآن از طریق سیره، و قرائت سیره از طریق قرآن» می‌داند و از آن احساس رضایت می‌کند. اگر مقصود از «کاری موفق» اولین گام و البته گامی بلند در این مسیر باشد، باید در این احساس با او همراه بود.
فهم قرآن حکیم (جلد سوم) - انتشارات نی
شش گفتار درباره قرآن و خشونت
معرفی کتاب شش گفتار درباره قرآن و خشونت
درست است که خشونت ریشه در جهل و فقر و عقب‌ماندگی و توسعه‌نایافتگی و نابرابری و نیز استعمار دارد و… مسئولیت حکومت‌ها و قدرت‌های محلی و بین‌المللی در پیدایش و تشدید این پدیده قابل‌انکار نیست، اما متفکران و روشنفکران نمی‌توانند از زیر بار مسئولیتی که در قبال این پدیده دارند، شانه خالی کنند. عالمان و روشنفکران مسلمان باید مسئولیت خود را در مقابله با این پدیده‌ی ضدانسانی در جوامع مسلمان بپذیرند… و بیش از پیش به مبارزه با عوامل فرهنگی و فکری موجدِ خشونت اهتمام ورزند. مجاهدت‌های فکری برای تنویر افکار و از بین بردن جهل در اَشکال دینی و غیردینیِ آن و مبارزه‌ی مستمر مدنی و سیاسی در جهت رشد و ارتقای آگاهی‌های مدنی و کاهش فقر و بسط عدالت و آزادی، اصلی‌ترین مسئولیت روشنفکران و نخبگان مسلمان در قبال پدیده‌ی خشونت دینی است.
شش گفتار درباره قرآن و خشونت - انتشارات نی
درآمدی به فلسفه دین
معرفی کتاب درآمدی به فلسفه دین
کتاب درآمدی به فلسفه‌ی دین تحقیق گسترده‌ای است راجع به موضوعاتی که در صدر مباحث رایج در فلسفه‌ی معاصر دین قرار دارند. در این کتاب مهم‌ترین آرا و براهین فیلسوفان گذشته و حال بررسی و تحلیل می‌شوند. کتاب به همه‌ی مباحث محوری مطرح در این حوزه می‌پردازد که از آن جمله است: انسجام درونی اوصاف خداوند، براهین الهیات توحیدی و نیز استدلال‌های حامی بی‌خدایی، ایمان و عقل، دین و اخلاق، معجزات، اختیار بشر و مشیت الهی، علم و دین، و جاودانگی. به‌علاوه، در آن راجع به موضوعات بسیار مهم دیگری هم بحث می‌شود که آثار مشابه غالباً از آن‌ها غفلت می‌ورزند؛ ازجمله: برهان اختفا در اثبات بی‌خدایی، انسجام درونی آموزه‌های تثلیث و تجسد، و نسبت میان دین و علم و سیاست. دانشجویان دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد فلسفه و فلسفه‌ی دین این اثر را مصاحب ارزشمندی برای خود خواهند یافت.
فهم قرآن حکیم (جلد دوم) (شومیز) (تفسیر سوره‌های قرآن بر اساس ترتیب نزول)
معرفی کتاب فهم قرآن حکیم (جلد دوم) (شومیز) (تفسیر سوره‌های قرآن بر اساس ترتیب نزول)
از نظر محمد الجابری قرآن به‌مثابه وحی الهی محصول یک فرایند است؛ فرایندی که مراحل و فراز و نشیب‌های دعوت محمدی در دوره‌های مکه و مدینه آن را شکل داده است. درنتیجه، هرگونه فهمی از قرآن باید بر اساس همین واقعیت انجام پذیرد. او در کتاب رهیافتی به قرآن کریم با ارائه‌ی چنین تعریفی از قرآن، روش پیشنهادی خود برای فهم این کتاب را به دست می‌دهد. به باور او، برای فهم قرآن تنها توجه به روایاتِ اسباب نزول به‌مثابه گزارش‌های تاریخی از سبب نزول این آیه یا آن سوره کفایت نمی‌کند، بلکه باید قرآن در متن جریان دعوت نبوی در طول بیست‌وسه سال با همه‌ی فراز و نشیب‌ها و چالش‌هایی که دعوت محمدی با آن روبه‌رو بوده فهم شود. فهم قرآن حکیم در واقع نمونه‌ی عملی کاربستِ این روش در فهم معانی قرآن است. او همه‌جا به اصلِ معناکردن قرآن «معاصر با خود» و فهم قرآن «معاصر با ما» پایبند است و از میان این دو، بر بخش نخست تأکید ویژه دارد. به این ترتیب، فهم قرآن حکیم یک تجربه‌ی نوین در تفسیر قرآن کریم است که افق جدید را در حوزه‌ی تفسیر به روی قرآن‌پژوهان می‌گشاید و آنان را به نگرش به قرآن از منظری متفاوت فرا می‌خواند که در پرتو آن پاره‌ای از معانی و دقایق ناپیدای قرآن ظاهر و یا دست‌کم دست‌یافتنی‌تر و شفاف‌تر می‌شوند. او کتاب خود را کاری موفق در «قرائت قرآن از طریق سیره، و قرائت سیره از طریق قرآن» می‌داند و از آن احساس رضایت می‌کند. اگر مقصود از «کاری موفق» اولین گام و البته گامی بلند در این مسیر باشد، باید در این احساس با او همراه بود.
فهم قرآن حکیم (جلد دوم) (شومیز) (تفسیر سوره‌های قرآن بر اساس ترتیب نزول) - انتشارات نی