سید حسین نصر دلباخته ی معنویت
این کتاب جلد پنجم مجموعه کتاب های اندیشه های دینی معاصر می باشد.اين مجموعه خطوط اصلي ژرفنگري انديشمنداني را بازنمايي مي كند كه در گشودن فضاي انديشگي در ايران معاصر، از منظر ديني سهمي داشته اند.و این بار آقای منوچهر دین پرست در این کتاب به برسی اندیشه های سید حسین نصر می پردازد.
سیدحسین نصر در ۱۳۱۲ ه. ش (۱۹۳۳ م.) در تهران به دنیا آمد. پدرش، سید ولیاللّه نصر، پزشک خانوادهی سلطنتی، نمایندهی پارلمان، وزیر فرهنگ و رئیس دانشکدهی ادبیات دانشگاه تهران بود. نصر، تحصیلات مقدماتی رایج را در مدرسهای نزدیک منزل گذراند. در کنار تحصیل، معلمی خصوصی به او فرانسوی درس میداد و از محضر پدر نیز دانشهای ایرانی و اسلامی را فرا میگرفت. این مطالعات، بنیانهای علمی و الگوهای فکری وی را تشکیل میداد. نصر در سن ۱۲ سالگی رهسپار ایالات متحده آمریکا شد و در مدرسهی پِدی (Peddie) در ایالت نیوجرسی تحصیل کرد. وی طی چهار سال تحصیل، با زبان انگلیسی، علوم، تاریخ آمریکا، فرهنگ غربی و تعالیم مسیحی آشنا شد...
غلو-درآمدی بر افکار و عقاید غالیان در دین
در نیمه دوم قرن دوم هجری، یک جماعت از غالیان افراطی از قبیل مغیرة بن سعید و ابوالخطّاب، همچنین همراهانشان مانند مفضّل بن صالح ابوجمیله و عبدالله بن قاسم حضرمی، مکتب غلوّ را تأسیس کردند. آنها در تلاش بودند مسیر معتقداتشان را ارتقاء داده و برای انتشار این مسلک، روایاتی ابداع کردند. این روایات بر اساس معتقداتشان به ائمّه اهل بیت نسبت داده میشد تا تأثیر بیشتری داشته باشد. اگرچه ائمه (ع) با این گروه غالیان به شدت مخالفت میکردند، اما آنان توانستند تا به حدی مسلک خود را گسترش دهند و به مردمان تبلیغ کنند.
این گروه انحرافی افکار خود را به شکل ادعاهای حدیثی ارائه میدادند و به ائمه (ع) ارتباط میدهند. آنها اندکی از افراد را مأمور کردند که به عنوان عوامل نفوذی، دستاوردهای آنها را در میان طرفداران ائمه معرفی کنند. بعد از اطمینان از تأثیرگذاری بر برخی از شیعیان، آثار ائمه را بهنام خودشان تهیه کرده و در آن، روایات جعلی و غلوّآمیز جا به جا کردند. این کتب جعلی تکثیر شدند و به مردم منتقل شدند، به طوری که افراد نمیدانستند اخبار جعلی در کتبی که به دست آوردهاند، از منابع اصلی آنها نیامده و بدین سان به کلام غالیان اعتماد میکردند.
غالیان توانستند تعداد زیادی از اهل علم و ادب را بهسوی خود جذب کنند و مکتب غلوّ را تقویت نمایند. این نشان میدهد که غالیان به حدی موفق شدهاند و اهداف خود را بهطور قابلتوجهی تحقق دهند. به وضوح، مکتب غلوّ در این دوران گسترش یافته و تأثیرگذاری اساتید و دانشآموزان را پیدا کرده است. بههمین دلیل، انسانهای علاقهمند به حقیقت و صداقت متعهد میشوند که در مقابل این انحراف فکری ایستادگی کنند و حقایق را اعلام کنند. بهویژه، اهل علم ملزوم است که به کمک علم و دانش خود، با ترویج مبارزه با غلوّ و جلوگیری از گسترش آن سهم داشته باشند. این کتاب تحت عنوان "غلوّ" بهمنظور راهنمایی در این مسیر نگاشته شده و به جامعه افرادی که تفکر انحرافی غلوّ را پیش میبرند، ارائه شده است.
دین و ساختار اجتماعی
معرفی کتاب دین و ساختار اجتماعی
خصیصۀ مهم این کتاب, که آن را از کتابهای مبانی جامعهشناسی دین متمایز میسازد, این است که بحثهای آن گامی فراتر از بحثهای مقدماتی مطرح در جامعهشناسی دین است. از این رو, بُعد تحلیلی کتاب بر بحثهای مربوط به شرح آراء جامعهشناسان و یا طرح اولیه موضوعات مورد بحث در جامعهشناسی دین غلبه دارد. در اغلب مقالات کتاب از دیدگاهها و مفاهیم متعددی برای تحلیل و تبیین پدیدههای دینی استفاده شده است, که این میتواند ذخیرۀ نظری بسیار خوبی را برای جامعهشناسان, تحلیلگران اجتماعی و دیگر علاقمندان به این مباحث فراهم کند.
فریدون آدمیت و تاریخ مدرنیته در عصر مشروطیت
فریدون آدمیت از سال ۱۳۴۴ تمامی وقت خود را صرف مطالعه و تحقیق در عصر مشروطیت کرد و با روش تحقیق علمی و تاریخنگاری انتقادی، ایدهها و جریانات آن دوران را به موضوع مطالعهی خود تبدیل نمود؛ آدمیت در طی بیش از بیست سال فعالیت قلمی و تحقیقاتی تاثیر گذارترین منورالفکران عصر مشروطه و مهمترین حوادث سیاسی ـ اجتماعی دوران آغازین تاریخ ایران مدرن را در بیش از ۲۵ عنوان کتاب و مقاله، تألیف و منتشر کرده است. هیچ پژوهشگر و اندیشمندی در شناخت جنبش مشروطیت و شرایط اجتماعی و فرهنگی ایران در سرآغاز آشنایی با دنیای مدرن، بینیاز از آثار و تألیفات فریدون آدمیت نیست؛ پرسش فلسفی از چیستی مشروطه و کاوش تاریخی از اندیشهها و افکار مدرنهای کلاسیک ایرانی، دو محور اصلی در تحقیقات آدمیت است که با پیروی از اصول تاریخ نگاری علمی و مدرن، شرایط مواجههی اولیهی ایران زمین را با مدرنیته، در متون تحقیقی و عالمانه به ثبت رسانده است؛ به سخن هما ناطق ـ که سالیانی همکار تحقیقاتی آدمیت است ـ «امروز چه در ایران و چه بیرون از ایران، نام آدمیت سرلوحهی همه نوشتههایی است که دربارهی تاریخ فکر و حرکت مشروطهخواهی منتشر شدهاند. و هر کس در این رشتهها قلم به دست گیرد، نمیتواند مدیون آثار او نباشد.»
پرسش از انحطاط ایران (اندیشه های ایرانی2)
دیدگاه نگارنده در این کتاب، تبیین انحطاط تاریخی ایران و زوال اندیشه بر پایه بازخوانی پروژه فکری دکتر جواد طباطبایی می باشد. انحطاط و زوالی که بهزعم وی، اگر به جد و از دیدگاه مدرنیته به پرسش گرفته نشود، به حذف فیزیکی ایران و فرهنگ آن از ضیافت جهانی در آیندهای نه چندان دور راه خواهد برد.
به باور نگارنده یک راه و فقط یک راه برای جبران فرصتهای از دست رفته و باز گرداندن این وضعیت منحط به شرایط مطلوب وجود دارد: آگاهی از مولفههای تمدن حاضر انسانی و گسست خردمندانه از سنت اکنون ما در شرایطی قرار گرفتهایم که هم تجربههای غرب ستیزانه را پیش روی داریم و بازگشت به سنت و سخن از هویت بومی را تجربه کردهایم.
بر این اساس نخستین بررسی موردی خود را در معرفی و بازخوانی اندیشمندان مدرن ایرانی، به پروژه فکری طباطبایی اختصاص دادهام؛ پس از این، به کاوش از نقش و اهمیت محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) خواهیم پرداخت و سپس به سخن از جایگاه فریدون آدمیت و تاثیری که تحقیقات تاریخی و ایدههای فکریش در فرهنگ ایرانی بر جای گذاشته است، میپردازم .میتوان این سه روشنفکر را هم بر سه مقطع تاریخی ایران زمین تطبیق کرد و هم اندیشههای آنان را لایههای سه گانهای از مدرنیته ایرانی خواند.
زیر نگاه پدر
این کتاب جذاب خاطرات، مهرماه فرمانفرماییان، فرزند دهم عبدالحسین میرزا، معروف به فرمانفرما است. او در این کتاب به بخشی از تاریخ خانواده در اواخر دوران قاجار میپردازد. این کتاب برخلاف آثار دیگری که از فرزندان فرمانفرماییان منتشر شده است به سیاست نمیپردازد، بلکه به زنان و اوضاع آنها در اندرونیهای خانههای قاجاری،روشهای تربیتی پدرش و اواضاع داخلی خانه میپردازد.
در زندگی فرمانفرما فراز و نشیبهای بسیاری روی داده است. مقام و مرتبه و القاب بسیاری بهدست آورده، اما در دورهای مورد سوء ظن و غضب مظفرالدین شاه، پدر همسرش قرار میگیرد و سرانجام او را تبعید میکنند. تقریباً ده سال عمر او خارج از میهن و دور از مرکز و سیاست مملکت میگذرد. پس از مشروطیت که به تهران باز میگردد ، به باغ سالاریه که جزو محله حسنآباد بود نقل مکان میکند و تا هنگامی که رضاشاه خانههای اورا خریداری میکند در آن محله میماند. فرمانفرما در دوران احمدشاه نخست وزیر ایران بود اما مورد غضب خانواده پهلوی بود و جایگاه و ثروتش را کمکم از دست داد. این کتاب شرحی از اوضاع زنان در این خانواده بزرگ است.
عاشورا در گذر به عصر سکولار
این مجموعه حاوی مقالاتی است از برخی اندیشمندان معاصر درباره رخداد عاشورا که این عناوین را شامل می شود: 'مبانی مشروعیت حکومت/ سید هاشم آغاجری', 'سرچشمه های استبداد در تاریخ اسلام/ محمد بسته نگار', 'نگاهی هستی شناختی و از درون به واقعه کربلا/ حبیب الله پیمان', 'یادداشتی درباره فرهنگ عاشورا/ احمد صدر حاج سید جوادی', 'حسین بن علی (ع) و جلال الدین رومی/ عبدالکریم سروش', 'حکومت غاصب, قیام مشروع/ علیرضا علوی تبار', 'حقوق مخالف سیاسی در جامعه دینی/ محسن کدیور', 'فرهنگ عاشورا در عصر سکولار/ مجید محمدی' و 'حسین بن علی (ع)؛ قدیس و قهرمان اخلاقی/ مصطفی ملکیان'.در ادامه بخشی از کتاب را مشاهده می فرمایید: سال یازدهم هجری است و رسول بزرگوار اسلام در بستر بیماری است. فاطمه زهرا (س) فرزندان خویش، حسن و حسین (ع) را نزد آن حضرت آورده و میفرماید: (ای رسول خدا، این دو پسران تو هستند، برای آنان چیزی به ارث بگذار). حضرت در پاسخ دختر گرامی خویش میفرماید : (هیبت و سود خود را برای حسن و جرات و جود خویش را برای حسین میگذارم) و...
داریوش شایگان و بحران معنویت سنتی
روشننگری، خروج آدمیست از نابالغی به تقصیر خویشتن خود. و نابالغی، ناتوانی در به کار گرفتن فهم خویشتن است بدون هدایت دیگری. به تقصیر خویشتن است این نابالغی، وقتی که علت آن نه کمبود فهم، بلکه کمبود اراده و دلیری در به کارگرفتن آن باشد بدون هدایت دیگری. دلیر باش در بهکارگرفتن فهم خویش!» این است شعار روشننگری.
در میان جریان های فکری دهه های سی تا پنجاه، داریوش شایگان به لحاظ موقعیت خاصی که داشته، در جریانی قرار داردکه ایده های کربنی _ هایدگری را در فرهنگ ایرانی نمایندگی می کند. وی با شروع از آموزه های مدرن ستیزانه هایدگر به دریافت کربن از شرق روی می کند و سپس بر مبنای این اصول، و آموخته هایش از هند شناسی راه حل خاصی در مسئله ضیافت جهانی و حضور فعال فرهنگ ایرانی در آن، با تکیه بر نقش معنویت باستانی و اشراق سنتی در شرایط فعلی فرهنگ جهانی عرضه داشته است.
داریوش شایگان با تکیه بر واژگان اندیشگی خویش به آسیب شناسی فرهنگ ایرانی پرداخته و با آگاهی از فرهنگ مدرنیته، دارد نخبگان ایرانی را به بازنگری در میراث معنوی خود فرا می خواند.