انقراض ششم
طی پانصدمیلیون سال گذشته پنج انقراض جمعی رخ داده است که در هر یک از آنها تنوع گونههای زنده بهیکباره و به طرزی چشمگیر کاهش یافته است. دانشمندان هماکنون در نقاط مختلف جهان فرایند انقراض ششم را زیر نظر گرفتهاند و دربارهاش مطالعه میکنند. طبق پیشبینیشان این انقراض، پس از برخورد آن سیارک به زمین که دایناسورها را از روی زمین محو کرد، ویرانکنندهترین انقراض جمعی است.
الیزابت کولبرت در کتاب انقراض ششم، که هم نثر صریحی دارد و سرگرمکننده است و هم آگاهیبخش، به ما میگوید که چرا و چگونه انسانها فرایند حیات در کرۀ زمین را، به نحوی بیسابقه در تاریخ حیات این سیاره، دستکاری کردهاند. کولبرت، با بهرهگیری از مفهوم تاریخ انقراض و توصیف گونههای حیرتانگیزی که قبلاً از بین رفتهاند، گزارشی جامع و تأثرانگیز از نابودی گونههایی ارائه میدهد که جلو چشممان دارند منقرض میشوند. او ثابت میکند که انقراض ششم احتمالاً ماندگارترین میراث بشر بر زمین است و ما را وامیدارد که در پی پاسخ این سؤال اساسی برآییم: «معنای انسان بودن چیست؟»
الیزایت کولبرت برای نوشتن کتاب انقراض ششم، در سال ۲۰۱۵ در بخش کتابهای غیرداستانی عام، برندۀ جایزۀ پولیتزر شده است.
شخصیت باستان … توسیدید
« توسیدید » یکی از مشهورترین مورخان جهان است که متأسفانه از زندگی خصوصی او اطلاع زیادی در دست نیست . پرورش یافتن وی در یکی از خانوادههای ثروتمند یونان باستان سبب شد آیندهای نویدبخش در انتظارش باشد . پیوند او با خانوادههای سرشناس سبب شد به مقام رفیع سرداری در آتن دست یابد . شکست در جنگ با سپاه اسپارت دگرگونی تلخی در زندگیاش رقم زد و پس از آن مجبور شد آتن را ترک کند . توسیدید از این موقعیت برای مصاحبه با سربازان هر دو طرف جنگ آتن و اسپارت و نوشتن جزئیات دقیق نبردها بهره گرفت .
از خودگذشتگی این مورخ در ثبت دقیق وقایع « جنگ پلوپونزی » برای همیشه شیوه تاریخنگاری را تغییر داد . او نخستین کسی بود که روایتها را همانگونه که اتفاق افتاده بودند ، ثبت کرد . کار توسیدید فقط گزارش نبردها نبود . او ضمن تحلیل رویدادهای گذشته برای تأثیرشان بر دوره خود به جستجو درباره علل جنگها پرداخت .
ایران و بیزانس
نویسنده کتاب ، خانم پیگولِفسکایا ، خاورشناس و تاریخنگار روسی در خانوادهای اشرافی و لهستانیتبار در سن پترزبورگ روسیه متولد شد . او بیشتر به عنوان متخصص تاریخ خاورمیانه و بیزانس شناخته شده است . کتاب مهم ایران و بیزانس به شرح اوضاع داخلی دو کشور ایران و بیزانس ، بحرانهای داخلی هر یک و مناسبات سیاسی آن دو با یکدیگر در سدههای حساس و سرنوشتساز ششم و هفتم میلادی میپردازد . در این کتاب جنگهای ایران و بیزانس ، و عامل پیروزی یا شکست هر یک از رقیبان با دقت و با ذکر جزئیات شرح داده شدهاند .
بهرهگیری مؤلف از منابع اغلب دست اول و نزدیک به آن دوره از نقاط قوت این کتاب محسوب میشود . پیگولفسکایا با استفاده از منابع متعدد به زبانهای یونانی ، سریانی ، عربی و فارسی و مطالعه تطبیقی آنچه در منابع مذکور درباره این دوره آمده ، تصویر نسبتاً روشنی از اوضاع این دو کشور قدرتمند سدههای ششم و هفتم میلادی ارائه کرده است .
شخصیت باستان … کنفوسیوس
در جوامع کهن ، مردان و زنانی میزیستهاند که اثر خود را بر جهان هستی گذاشتهاند . هر چه درباره آنها بیشتر بخوانیم و بدانیم از دستاوردهایشان بیشتر شگفتزده میشویم و از آثار هنری و ادبیات آنها لذت میبریم . کنفوسیوس حکیم یکی از این افراد است . او سالها تنها یک هدف داشت : خدمت کردن در مقام مشاور اعظم یکی از فرمانروایان سرزمین پهناور چین . در آن هنگام، یعنی حدود پانصد سال پیش از میلاد ، چین به قلمروهای فراوانی تقسیم شده بود . درون این قلمروها ، شاهزادگان و اشراف زیادی بودند که بر سرزمینهای گستردهای فرمانروایی میکردند .
کنفوسیوس سخت در این اندیشه بود که مقام دولتی معتبری به دست بیاورد . اگر چنین میشد میتوانست با به کار گرفتن دانش عمیق خود روش فرمانروایی حاکمان را بهبود بخشد تا به این وسیله مردم عادی در زندگی خویش از رفاه و آسایش بیشتری برخوردار شوند . تعالیم کنفوسیوس باعث پدید آمدن نظامی فکری به نام آیین کنفوسیوس شد . کتاب « کنفوسیوس » به زندگی و شرح تعالیم این فیلسوف چینی میپردازد .
رهبران جهان باستان (7) هانیبال
کسی نمیداند هانیبال چه زمانی نقشه جسورانهترین حمله نظامی تاریخ جهان را کشید . آفتاب صبحگاهی بهاری ، صخرههای سنگیِ بالای ساحل غربی دریای مدیترانه را گرم کرده بود . برفراز آن صخرههای مشرِف به شهر باستانی کارتاژ نو ، قصرهای متعددی قرار داشت که خورشیدِ در حال طلوع به آنها هم گرمی میبخشید . این شهر در قسمت بالای سواحل شرقی شبهجزیره ایبریا قرار داشت ، یعنی در نزدیکی جایی که امروزه شهر اسپانیایی کارتاخنا قرار دارد . قصرها و ردیفِ خانههای شهر در زیر نور صبحگاهی میدرخشید و کودکان که انگار میدانستند اتفاقی مهم در حال رخ دادن است در خیابانهای شهر میدویدند . مردی قویهیکل و گندمگون با چشمان سیاه و نافذ از بالای یکی از قصرها به پایین نگاه میکرد .
نخست به امواج پر تلألؤ پایین دستها و سپس به باغهای سبز زیتون و مزرعههای قهوهای رنگی نظر افکند که در سرتاسر ساحل کشیده شده بود . مرد به کارگران متعددی نگاه کرد که مزارع را شخم میزدند و زمین را برای کشت محصول در بهار آینده آماده میکردند . نام او هانیبال بارکا بود . تنها ٢٨ سال داشت ، ولی بعد از مرگ پدرش ، هامیلکار ، و برادر خواندهاش ، هاسدروبال ، فرمانده ارتش یکی از بزرگترین تمدنهای تاریخ باستان ، یعنی « کارتاژ » شده بود . این فرهنگِ آفریقای شمالی تا ایبریا ( اسپانیا و پرتغال امروزی ) بسط یافته بود و با تأسیس شهر کارتاژ نو نفوذش را تا آن سوی آفریقا گسترش داده بود .
سقوط وال استریت
دهۀ ١٩٢٠ دهۀ دگرگونی و هیجان در سراسر جهان غرب بود. جنگ جهانی اول تازه به پایان رسیده بود و تحولات سیاسی و اقتصادی گوناگونی در حال شکلگیری بود، اما بیشترین رونق اقتصادی پس از جنگ متعلق به آمریکا بود، چراکه کمترین آسیب را از جنگ دیده بود.
آمریکا به منظور کمک به بازسازی اروپا به گسترش صنایع خود پرداخت که موجب رونق اقتصادی بیسابقهای در کشور شد و صدها هزار سرمایهگذار خُرد با هدف کسب سودهای بادآورده جذب بازار سهام شدند. در این کتاب زمینههای رشد اقتصادی آمریکا پس از جنگ جهانی اول، و تأثیر آن بر رشد بازار سهام، ورود سرمایهگذاران طبقۀ متوسط به بازار سهام و عوامل سقوط این بازار و پیامدهای آن بر زندگی مردم آمریکا بررسی میشود.
جمهوری خلق نسیان
در ٤ ژوئن ١٩٨٩ ارتش آزادیبخش خلق به اهالی غیرنظامی پکن حمله کرد و صدها نفر را کشت. حالا اما این رویداد مهم از خاطرۀ جمعی حذف شده است. لوئیزا لیم در جمهوری خلق نسیان نشان میدهد که چگونه حوادث ٤ ژوئن چین را تغییر داد و حزب کمونیست چین، با بازنویسی تاریخ، حوادث ژوئن را. لیم در این کتاب جزئیات جدیدی افشا میکند و با کسانی مصاحبه میکند که حوادث ٤ ژوئن زندگیشان را متحول کرده است: سربازی که واحدش را برای سرکوب مردم به تیانآنمن فرستاده بودند؛ دو بنیانگذار گروه مادران تیانآنمن که فرزندانشان به ضرب گلوله کشته شدهاند؛ همینطور با یک از مهمترین مقامات دولتی کشور که پس از حوادث میدان تیانآنمن به زندان افتاد و بعدها به یکی از برجستهترین دگراندیشان کشور تبدیل شد.
لیم همچنین توضیح میدهد که چگونه وقایع ٤ ژوئن باعث شکلگیری هویت ملی شد و نسلی از میهنپرستان جوان را خلق کرد که اطلاعات اندکی دربارۀ حوادث سال ١٩٨٩ دارند و اهمیت کمتری هم به آن میدهند. نویسنده همچنین با یافتن شاهدان عینی و اسناد افشاشدۀ دیپلماتهای آمریکایی اولین بار از اعتراضات و سرکوب جنگدو سخن میگوید. فراموش شدن این اعتراضات و خشونتِ نظامیان نشاندهندۀ موفقیت مثالزدنی حکومت در بازنویسی تاریخ و حذف بخشهای دردناکِ آن است.
ملل 20 … کرۀ شمالی
شبه جزیره کره در شمال شرقی آسیا واقع شده و طی پنج هزار سال تاریخ خود همواره یکپارچه بوده است. در سال ١٩١٠ ژاپنیها کره را مستعمره خود کردند که سرآغاز یک دوره چهلساله بهرهکشی از کرهایها و سرکوب وحشیانه آنها بود. پس از شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم، ایالات متحده آمریکا و شوروی کرهایها را از سلطه ژاپن آزاد کردند، اما این شبه جزیره به دو کشور جداگانه تقسیم شد. بدین ترتیب، کره شمالی به یک کشور کمونیستی تحت حمایت شوروی تبدیل شد و رسماً «جمهوری دموکراتیک خلق کره» نام گرفت.
تقسیم تحمیلی کره به دست قدرتهای خارجی در رویکردها و سیاستهای کره شمالی امروزی نقش بسزایی داشته است. کره شمالی از بدو تأسیس در پی اتحاد مجدد با کره جنوبی بوده است.
حمله کره شمالی به کره جنوبی در سال ١٩٥٠ به منظور ادغام اجباری دو کشور از راه نظامی، باعث شروع «جنگ کره» شد. دخالت آمریکا و اتحاد شوروی و بعداً چین در این جنگ سرآغاز کشمکش بینالمللی بین آنها بود. هر چند کره شمالی در این جنگ به هدفش که اتحاد مجدد دو کره بود دست نیافت، اما به تقویت ارتش خود پرداخت و به برنامه ریزی برای وحدت دو کره ادامه داد. امروزه این کشور تقریباً به طور کامل از جهان خارج منزوی است. نه در صلح است و نه در آرامش.
بیستمین مجلد از سری مجموعه ملل امروز به کشور کره شمالی اختصاص دارد.