دفتر و دفترچه
تراول ماگ و فلاسک
سوژه انقلابی در اندیشه پسامارکسیستی
معرفی کتاب سوژه انقلابی در اندیشه پسامارکسیستی
امروزه مسئله‌ی سوژه‌ی سیاسی همچنان یکی از اساسی‌ترین پرسش‌ها نزد فیلسوفان و نظریه‌پردازان سیاست است. به‌طور خاص، در اندیشه‌ی مارکسیستی از آغاز با این پرسش مواجهیم که چه کسانی عاملان تغییرات اجتماعی‌اند و چگونه این سوژه‌ها پدیدار می‌شوند. اما پس از گسترش انتقادات به مارکسیسم و رونق گرایشات پسامدرن، نظریه‌ی سوژه‌ی انقلابیِ مارکسیسم نیز اعتبار و محوریت خود را از دست می‌دهد. با پروبلماتیک‌شدن سوژه‌ی سیاسی در اندیشه‌ی پسامارکسیستی، متفکران پسامارکسیست می‌کوشند در چارچوب هستی‌شناسی‌های غیرمارکسی به بازتعریف امر سیاسی و سوژه‌ی سیاسی بپردازند. اما فلسفه‌های سیاسی پسامارکسیستی و مواجهه‌ی انتقادی آن‌ها با نظریه‌ی مارکسیسم و مسئله‌ی شکل‌گیری سوژه، خود، نیازمندِ ارزیابی و بررسی انتقادی است که این کتاب به آن می‌پردازد. نویسنده در این کتاب، با محوریت سوژه‌ی سیاسی، به بررسی اندیشه‌ی مارکسیستی و پسامارکسیستی، نسبت اندیشه‌ی سه متفکر پسامارکسیست (ارنستو لاکلائو، الن بدیو و آنتونیو نگری) با اندیشه‌ی مارکسیستی، و تحلیلِ انتقادی و مقایسه‌ای آن‌ها می‌پردازد. وی در این مسیر مبانی هستی‌شناسیِ غیرهگلیِ این متفکران را نیز مورد توجه قرار می‌دهد که برای بررسی چگونگی فراروی آن‌ها از مارکس اهمیت بسیاری دارد. به‌طور کلی، مطالعه‌ی این کتابِ پژوهشی برای فهم دقیق‌تر و همه‌جانبه‌ترِ اندیشه‌ی پسامارکسیستی و نگاهی انتقادی به این نظریه‌ها به علاقه‌مندان توصیه می‌شود.
هرمنوتیک
معرفی کتاب هرمنوتیک
فریدریش شلایرماخر (۱۷۶۸-۱۸۳۴)، که از بنیان‌گذاران هرمنوتیک مدرن خوانده می‌شود، خود هیچ‌گاه توفیق نیافت که کتابی مستقل تحت عنوان «هرمنوتیک» منتشر کند، هرچند سودای آن را در سر داشت. او نظریه‌ی هرمنوتیکی جدید خویش را در کلاس‌های درسی با همین عنوان در دانشگاه‌های هاله و برلین در فاصله‌ی سال‌های ۱۸۰۵ تا ۱۸۳۳ ارائه کرد. آنچه در کتاب حاضر می‌خوانید مهم‌ترین دست‌نوشته‌های باقی‌مانده از او درباره‌ی هرمنوتیک است که برای ارائه در همین کلاس‌ها در طول سالیان تدارک دیده بود و البته سودای تبدیل کردن آن‌ها به کتابی مستقل را نیز داشت. از نظر شلایرماخر، هرمنوتیک «هنرِ فهمیدنِ درستِ سخنانِ دیگری» است، چون باور دارد «روال معمول» این است که ما سخنان یکدیگر را اشتباه بفهمیم. به‌علاوه، او معتقد است اندیشیدن بدون زبان امکان‌پذیر نیست. در نتیجه، او هرمنوتیک را ابزاری ضروری برای پی‌بردن به اندیشه‌های دیگران و حتی اندیشه‌های خویشتن می‌دانست.
هرمنوتیک - انتشارات نی
جهان اسپینوزا (درس‌گفتارهای ژیل دلوز درباره‌ی اسپینوزا ۱۹۷۸-۱۹۸۱)
معرفی کتاب جهان اسپینوزا
دلوز طی سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۱ سلسله درس‌هایی را در دانشگاه پاریس ۸ درباره‌ی اسپینوزا ارائه کرد. متن حاضر ترجمه‌ی این درس‌گفتارهاست. دلوز در این دوره‌ی دانشگاهی خوانش خود را از نظام فکری اسپینوزا تشریح کرد و به مباحثی چون فردیت، توان، آزادی، ایده و حال‌مایه، خدای درون‌ماندگار، حق طبیعی کلاسیک، هستی‌شناسی و اخلاق، دیرند، ابدیت و مرگ پرداخت. این مباحث اهمیت زیادی برای شناخت اسپینوزای دلوز دارند، چرا که همچون راهنمایی مسیرِ فهمِ آثار دلوز در باب اسپینوزا و همچنین نقش اسپینوزا را در پروژه‌ی فلسفی دلوز هموارتر می‌کنند.
رخداد (سفری فلسفی با قطار یک مفهوم)
معرفی کتاب رخداد (سفری فلسفی با قطار یک مفهوم)
تغییری ریشه‌ای که زندگی افراد را زیرورو می‌کند یا نظم وضعیتی را بر هم می‌زند چه مختصاتی دارد؟ اگر چنین تغییری غیرقابل محاسبه و غیرقابل پیش‌بینی باشد چگونه می‌توان به آن فکر کرد؟ اسلاوی ژیژک در این کتاب می‌کوشد چارچوبی برای فکر کردن به این تغییر، که نام فلسفی آن «رخداد» است، فراهم کند. مفهوم رخداد در فلسفه‌ی قرن بیستم به نام‌های مهمی چون هایدگر، دلوز، دریدا و بدیو گره خورده و به واسطه‌ی این نام‌ها تفکر زمان ما را تحت‌الشعاع قرار داده است. همین امر ژیژک را وامی‌دارد که سفر خود را از تعاریف مختلف رخداد آغاز کند و سپس، از نقطه‌ی حال، روایتی از رخدادهای تاریخ فلسفه از افلاطون تا دکارت و هگل بپردازد. همچنین مفهوم رخداد را در قاب مورد علاقه‌ی خود، گفتار روان‌کاوی، بگنجاند تا به این وسیله شرحی دیگر از مفاهیم آن مخصوصاً ساحت‌های مشهور خیالی، نمادین و واقعی ارائه کند. شرح او، مثل اغلب متن‌هایی که از او خوانده‌ایم، همراه است با مثال‌های فراوانی از سینما، ادبیات، موسیقی، اکتشافات علمی، وقایع سیاسی، لطیفه‌ها و حکایت‌های تمثیلی.
رخداد (سفری فلسفی با قطار یک مفهوم) - انتشارات نی
بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه اخلاق
معرفی کتاب بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه اخلاق
بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه‌ی اخلاق یکي از ژرف‌ترین و مهم‌ترین آثار در زمینه‌ی فلسفه‌ی عملی (اخلاق) و نخستین اثرِ مابعدِ نقدیِ کانت در این حوزه است. این اثر را در فلسفه‌ی اخلاق در ردیفِ اثري چون اخلاقِ نیکوماخوسیِ ارسطو قرار می‌دهند. کانت نخستین بار در این اثر اصلِ خودقانونگذاریِ (خودآیینیِ) اراده را شرح و بسط می‌دهد، اصلي به این مضمون که تکالیفِ اخلاقی از جانبِ (عقلِ محضِ) انسان بر گرده‌ی انسان نهاده می‌شوند و تنها تا جایي که چنین باشند می‌توانند به‌طورِ بی‌قیدوشرط الزام‌آور باشند. از دیدگاهِ کانت، جمیعِ نظریاتِ اخلاقیِ دیگر در این فرض اتفاقِ نظر دارند که مبنای تکالیفِ اخلاقی را باید، به جای خودِ اراده، ابژه یا متعلَقِ اراده (امرِ خیر، ذیلِ تفسیرهای گوناگون و متعارضي که از آن شده است) دانست، چیزي که در قاموسِ کانت از آن تعبیر به دگرقانونگذاری (دگرآیینی) می‌شود. بر این اساس، تا زماني که متعلَقِ اراده مبنای تکالیفِ اخلاقی تلقی شود نمی‌توان تبیین کرد که چرا تکالیفِ اخلاقی به‌طورِ بی‌قیدوشرط الزام‌آورند. به‌عبارتِ دیگر، تکلیفِ اخلاقی در نظرِ کانت نوعي امرِ (دستورِ) بی‌قیدوشرط است که اگر مبنای آن را ابژه یا متعلَقِ اراده بدانیم بی‌قیدوشرط بودنِ آن را نفی و مشروط اش ساخته‌ایم. کانت در پیِ کلی‌ترین (همه‌شمول‌ترین) اصلِ اخلاق برای همه‌ی موجوداتِ متعقلِ متناهی، اعم از انسان و غیرِانسان، است.
نظام اخلاق عرفی (نقدی بر آموزه‌ی حق طبیعی فیشته)
معرفی کتاب نظام اخلاق عرفی (نقدی بر آموزه‌ی حق طبیعی فیشته)
کتاب نظام اخلاق‌عرفی اولین دست‌نوشته‌ی کامل و برجای‌مانده از هگل است که آن را در فاصله‌ی میان سال‌های ۱۸۰۲ تا ۱۸۰۳ تحریر کرده است. درون‌مایه‌ی این کتاب دست‌مایه‌ی فلسفه‌ورزی هگل تا پایان عمر بود، به نحوی که آن را در دوره‌های درسی مختلف تدریس و در چاپ‌های متفاوت ارائه کرد، تا جایی که حتی آخرین اثرش، عناصر فلسفه‌ی حق، نیز به همین موضوع اختصاص دارد. هگل در این اثر از محوری‌ترین ایده‌ی نظام فلسفی خویش، یعنی تحقق ایده، پرده برداشت. او از پایین‌ترین مراتب آغاز می‌کند و نشان می‌دهد که ظهور ایده و دیالکتیک مفهوم و شهود در هر مرتبه چگونه موجب گذار از حیات طبیعی به حیات اجتماعی می‌شود و راه به سوی ایده‌ی اخلاق‌عرفی می‌برد که تجسم تام و کامل آن در دولت است.
نظام اخلاق عرفی (نقدی بر آموزه‌ی حق طبیعی فیشته) - انتشارات نی
فراسیاست (درباره‌ی سیاست حقیقت)
معرفی کتاب فراسیاست (درباره‌ی سیاست حقیقت)
امروزه همه‌جا از سیاست رهایی‌بخش سخن می‌گویند، مسئله‌ی اساسی شاید رهانیدنِ خودِ سیاست باشد. آلن بدیو در این کتاب، که نام «فراسیاست» بر آن گذاشته است، می‌کوشد مفهوم سیاست را در مقام یکی از شروط اصلی فلسفه بازسازی کند. «فراسیاست» نه به معنای فرا رفتن و برگذشتن از سیاست، بلکه برعکس به معنای مشروط کردن دوباره‌ی تفکر به دستاوردهای واقعی آن و سازمان دادن فلسفه حول مصادیقی از سیاست است که واقعاً نسبت به وضع موجود ناهمگون باشند. بدیو از درِ مخالفت با انواع علوم و فلسفه‌های سیاسی درمی‌آید که سیاست را به ابژه‌ی تأمل و طبقه‌بندی تقلیل داده‌اند و در مقولاتی چون اجماع و مدیریت افکار عمومی خلاصه کرده‌اند. او در عوض تمرکز خود را بر پرسش از امکان «سیاست حقیقت» می‌گذارد و بر این اساس، در کنار بررسی مجدد مفاهیمی چون دموکراسی و عدالت، به بازخوانی انتقادی یا همدلانه‌ی بعضی از آثار معاصرانش می‌پردازد، از جمله بازخوانی مسئله‌ی سوژه در کار آلتوسر، تاریخ کارگران به روایت رانسیر و پروژه‌ی سیاسی رفیق همرزمش سیلون لازاروس.
سیاست سال‌هاست که دیگر نقشی در تغییر ندارد! تعاریف را به‌هم‌ریخته‌اند و امر سیاسی و فلسفه‌ی سیاسی دیگر رستگارانه نیست و رهایی‌بخشی‌ای درون خودش ندارد؛ کرنش، مصالحه‌ی بی‌قیدوبند در خدمت قدرت و ثروت و له کردن هر‌روزه‌ی فرودستان، تبدیل به تفکر سیاسی و سیاست‌ورزی روزمره شده است. آلن بدیو، یکی از یگانه‌ترین مومنان به حقیقت، با ایمانش به قدرت کمونیسم، در کتاب «فراسیاست: درباره‌ی سیاست حقیقت» بر بازگشت به سیاست در معنای آن کنشی تأکید دارد که فرمی از مبارزه‌ی بی‌امان است. بدیو در ایستادگی برابر سیطره‌ی سرمایه‌داری هار که رابطه‌ی انسان با تمام ارگان‌های زیستی را یا بالکل قطع کرده یا به شکل عجیبی مخدوش ساخته، به جای تفسیر جهان، اتصال فلسفه و سیاست را در مسیر تغییر جهان بازتعریف می‌کند. کتاب فراسیاست، بحثی‌ست پیرامون امکان‌هایی که باید سیاست را با حقیقت یکی می‌کرد و این امکان‌ها از جامعه‌ی انسانی سلب شده است. فیلسوف بزرگ زمانه‌ی ما، او که در هفت دهه فلسفه‌ورزی‌اش همواره بر آگاهی، گفتوگو و مبارزه تأکید داشته، در کتاب فراسیاست، جمعی از فیلسوفان مارکسیست نیمه‌ی دوم قرن بیستم را پیش رو گذاشته و با دست گذاشتن روی ویژگی‌های مبتنی بر سیاست حقیقت نزد آلتوسر، رانسیر و لازاروس، یکی از دقیق‌ترین خوانش‌ها و بازخوانی‌های فلسفه و سیاست رهایی‌بخش را عرضه می‌کند.
فراسیاست (درباره‌ی سیاست حقیقت) - انتشارات نی
تفکر نامتناهی (حقیقت و بازگشت به فلسفه)
معرفی کتاب تفکر نامتناهی (حقیقت و بازگشت به فلسفه)
تفکر نامتناهی مجموعه‌ای از جستارهای آلن بدیو را گرد هم آورده است. ویراستارانِ مجموعه این جستارها را به گونه‌ای انتخاب و مرتب کرده‌اند که طیف علایق بدیو را بازنمایند. دو مقاله‌ی اول کتاب این دعوی بدیو را به خواننده عرضه می‌کنند که زمانه‌ی ما نیازمند نوسازی فلسفه و نیازمند مقوله‌ی حقیقت است. فصل‌های بعدی نمایانگر مداخله‌های او در چهار حوزه‌ی روان‌کاوی، سیاست، هنر و سینما است. عنوان فرعی کتاب یادآور ژست بنیادی تفکر بدیو است ــ این «بازگشت به فلسفه» در تقابل با جریان‌های مسلط در فلسفه‌ی معاصر مطرح می‌شود که در کار بدیو در قالب سه گرایش اصلی تحلیل شده‌اند: فلسفه‌ی هرمنوتیکیِ هایدگر و گادامر؛ مکتب تحلیلیِ ویتگنشتاین و کارنَپ؛ و پست‌مدرنیسمِ دریدا و لیوتار. جاستین کلمنس و الیور فلتهَم، ویراستارانِ مجموعه، جستار پرمغزی را به عنوان مقدمه بر مجموعه افزوده‌اند که درآمدی است بسیار دستیاب برای آشنایی با مقدمات تفکر بدیو، آن‌گونه که در شاهکار او، وجود و رخداد، مطرح شده‌اند.
تفکر نامتناهی (حقیقت و بازگشت به فلسفه) - انتشارات نی
