مکتب در فرایند تکامل
کتاب مکتب در فرایندتکامل، نوشته گرانسنگ استاد گرانقدر دکتر سیدحسین مدرسی طباطبایی بی تردید یکی از اثرگذارترین آثار در زمینه تاریخ تشیع در قرون اولیه ، در سالهای اخیر است که به گونه ای چشمگیر مورد استقبال پژوهشگران و اهل تحقیق و مطالعه در ایران قرار گرفته است. این کتابتوانسته است پاسخگوی شایسته ای به ابهامات و زوایای ناروشن تاریخ تحول اندیشه تشیع در نخستین سده های شکل گیری آن باشد. با گذشت چندین سال از نخستین چاپ این اثر، همچنان جایگاه خود را در میان آثار پر فروش حفظ کرده و کتاب به چاپ های متعددی رسیده است.
حدیث های خیالی
۱. معرفی بیست حدیث خیالی که در مجمعالبیان آمده است بدینصورت که قول ابوجعفر طبری مفسّر معروف اشتباهاً بهعنوان حدیث ابوجعفر امام محمّد باقر(ع) معرّفی شده است. در این بیست مورد قولی که شیخ طوسی در تبیان از ابوجعفر طبری نقل کرده است طبرسی صاحب مجمعالبیان توهّم کرده است که مقصود از ابوجعفر امام محمّد باقر(ع) است و نظر طبری را بهعنوان حدیث امام معصوم در مجمع آورده است و این اشتباه بهتفسیر نورالثّقلین و المیزان و کتابهای دیگر نیز منتقل شده است.
۲. آیه «ماکانَ لِنَبیٍّ اَنْ یکونَ لَهُ اَسْری حَتّی یثْخِنَ فِیالْاَرْضِ» اشتباه تفسیر شده و مفسّران عموماً گفتهاند: معنای آیه این است که که آنچه در جنگ بدر انجام شد که از بعضی اسیران به دستور پیامبر(ص) فدیه گرفتند و آزاد کردند و بعضی را بیفدیه آزاد کردند این کار نامشروعی بود و حکم خدا این بوده است که همه اسیران قتل عام شوند. در این کتاب روشن شده است که هرگز حکم خدا این نبوده است که اسیران قتل عام شوند.
۳. در تفسیر آیه «اُحِلَّ لَکمْ لَیلَةَالصِّیامِ اَلرَّفَثُ اِلی نِسائکمْ...» اکثریت قریب بهاتفاق مفسران گفتهاند: اوّل حکم خدا این بود که در ماه رمضان اگر کسی افطارنکرده میخوابید سحری خوردن بر او حرام میشد و باید گرسنه روزه بگیرد تا اینکه کارگری افطارنکرده خوابش برد و بیسحری روزه گرفت و فردا درحین کلنگزدن از شدّت ضعف بیهوش افتاد و بهدنبال این حادثه با نزول آیه مزبور این حکم پرمشقّت نسخ شد. در این کتاب ثابت شده است که این مطلب حقیقت ندارد و این آیه حکمی را نسخ نکرده است.
۴. مفسران عموماً گفتهاند: قرآن دو بار نازل شده است: یکبار بهطور یکپارچه به بیتالمعمور در آسمان نازل گشته و بار دیگر تدریجاً در مدّت بیست سال به رسول خدا(ص) وحی شده است. در این کتاب ثابت شده است که قرآن فقط یکبار آنهم تدریجاً در مدّت بیست و سهسال بر رسول اکرم(ص) نازل شده است و نزول قرآن به بیتالمعمور افسانهای بیش نیست.
۵. فقهای شیعه به استناد یک حدیث جعلی آیه ۳۳ مائده (آیه محاربه) را به اسیران جنگی مربوط کرده و گفتهاند: آن دسته از اسیران که قبل از ختم جنگ دستگیر میشوند باید قتل عام شوند. در این کتاب ثابت شده است که این مطلب حقیقت ندارد و مدرک آن فقط یک حدیث جعلی از یک راوی دروغگو است و فقها فریب این راوی کذّاب را خورده و بهاجماع چنین فتوای ظالمانهای را صادر کردهاند!
تجربه دینی بشر(جلد دوم)
تاریخ فرق اسلامی ( جلد 2)
تشیع مکتبی پرآوازه و تحول آفرین است که بذر اندیشه هایش به روزگار صدر اسلام بازمی گردد و تاریخی پرشکوه از تکامل و تدوین را پشت سرگذاشته است و در این سِیر خجسته تحول، نظریه هایی مطرح شده و شاخه هایی برخاسته اند و بزرگ مردانی پرچم اندیشه های شیعی را بر دوش کشیده اند؛ از آغازین جنبش های سیاسی تا متکامل ترین تدوین های کلامی و فلسفی و از آن نحله ها که در دوره ای کوتاه درخشیدند تا آن گرایش ها که ماندند و تاریخ ساختند و تمدن و فرهنگ آفریدند.
این تاریخ سازی و تحول آفرینی مکتب تشیع، پژوهش هایی فزون از شمار را از نخستین قرون تاریخ نگاری فرقه ها و اندیشه ها تا مطالعات معاصر به خود معطوف ساخته است. کتاب حاضر یکی از پژوهش های معاصر در این عرصه است که در چند بخش به سیر تحول فرقه های شیعی نخستین، امامیه، اسماعیلیه، زیدیه و غالیان و واقفه پرداخته است. این کتاب برای اهل پژوهش و علاقه مندان به تاریخ تحول اندیشه های شیعی سودمند خواهد بود.
زمان و زادگاه زرتشت (پژوهشي درباره مزداييگري)
در کتاب زمان و زادگاه زرتشت (پژوهشي درباره مزداييگري): نویسنده با استفاده از مطالعات پیشین خود و با بهرهگیری از پژوهشهای سایر دانشمندان و پیش کشیدن یک سلسله مباحث سازنده کوشیده است به مسئله زمان دقیق زرتشت و مکان نشو و نمای او و آئینش بپردازد. بخش بزرگی از این کوشش در راه انجام گرفتن بحثهای تاریخی و به ویژه جغرافیای اوستا به کار رفته است و همزمان به جایگاه مهم شخصیت زرتشت و کارهای او در رابطه با هدف اصلی پژوهش نیز پرداخته شده است. به نظر نگارنده انجام پژوهشهایی اصیل و نو در این مورد مستلزم سلسله تحقیقات ژرفتری به ویژه در مورد نکته های اصلی و مرکزی و مباحثی درباره طبیعت عرفانی – ذوقي تجربیات مذهبی است که بخش زنده و بسیار مهمی در گاثاها به شمار میرود. نویسنده بر این باور است که زمان آن رسیده است که نکتههای پیشنهادی درباره سرزمین و زمان پیامبر را خلاصه کنیم تا آنکه نظرات نگارنده درباره دشواریهای اساسی موجود در رابطه با چشم اندازهای تاریخی چگونگی پژوهش در مسائل مذهبی جهان پیش از اسلام ایران برای خوانندگان توجیه شود.
مشعشعيان (ماهيت فكري اجتماعي)
مادر کتاب مشعشعيان (ماهيت فكري اجتماعي)می خوانیم: جنبش مشعشعيان يكى از جنبشهاى شيعىِ سدهى نهم هجرى بود كه موفق به تشكيل حكومت شد، اما اين حكومت برخلاف حكومت صفويان، حكومتى فراگير و ديرپا نبود، و از آغاز تا پايان، بيش از هفتاد سال به درازا نكشيد.
در اين كتاب از سويى مشعشعيان به عنوان يك خيزش اجتماعى متأثر از شرايط سياسى، اجتماعى و فرهنگىِ سدهى نهم هجرى، بهويژه در منطقهى جنوب بينالنهرين و خوزستان معرفى شده، و از چگونگى شكلگيرى و رهبرىِ آن سخن به ميان آمده است.
اين روند در مرحلهى حكومت مستقل و سپس دوران فرمانروايى پيرو و وابسته به حكومت صفويه نيز دنبال شده است. از سوى ديگر، به ماهيت فكرى و اعتقادىِ مشعشعيان توجه شده و در اين بُعد، به مهمترين اصول بنيادىِ انديشهاى، و تحولات فكرى آنها پرداخته شده است.
آشوویتس یکتا؟
در سال 1986، اختلافی بین مورخ ارنست نولته و فیلسوف یورگن هابرماس درگرفت که بخشهای وسیعی از جمهوری فدرال آلمان را به حرکت درآورد و امروزه نیز تأثیر خود را ادامه میدهد. در مرکز بحث در آن زمان، این سوال مطرح بود که آیا آشویتس یک رویداد تاریخی منحصر به فرد است که تمام ابعاد قبلی تجربه بشری را منفجر کرد یا خیر. با توجه به این واقعیت که سوالات مربوط به تکینگی آشویتس و اهمیت هولوکاست برای هویت آلمان پس از جنگ هیچ یک از موضوعیت خود را از دست نداده است، نویسندگان مشهور 25 سال پس از "مشاهده تاریخی" بین ارنست نولته و یورگن هابرماس به بررسی می پردازند.
فرایند پیدایش بابیت و بهاییت از اندیشه شیخیه
کتاب «فرایند پیدایش بابیت و بهاییت از اندیشه شیخیه» نوشته «عبدالرحیم غروی» توسط نشر کویر منتشر شده است. این کتاب همانگونه که از عنوانش مشخص است به روند پیدایش جنبش بابیت میپردازد.
بابیت یا آیین بابی، به دینی گفته میشود که در سال ۱۲۶۰ قمری توسط سید علیمحمد شیرازی ملقب به باب در ایران پدید آمد و پیروانی از تمامی قشرها و اصناف جامعه و از مناطق مختلف ایران به خود جذب کرد. سید علیمحمد باب خود را پیامبری جدید و بشارت دهندهٔ دینی که قرار است پس از او توسط «من یظهرهالله» (آنکه خداوند او را ظاهر خواهد ساخت)، ظاهر شود خواند و بارها در آثار خود به ظهور او اشاره کرد. پس از تیرباران باب، پیروانش که به «بابی» مشهور بودند بر طبق بیانات باب به دنبال «من یظهره الله» میگشتند. در سال ۱۲۷۹ قمری، بهاءالله خود را «من یظهره الله» یا همان موعود کتاب بیان خواند. اکثر بابیان به او ایمان آورده و بهائی نام گرفتند. گروه کوچک که به پیروی از میرزا یحیی صبح ازل، بابی باقی ماندند ازلی نام گرفتند که تعداد آنها اکنون اندک است.