اسب‌ها اسب‌ها از کنار یکدیگر

قصه‌ی بند و بندیان از گذشته‌های دور تا امروز در ادبیات - متون نظم، نثر و منثور - ایران وجود دارد. اهل نظر معتقدند، زندان مکانی غریب است. کسی که واردش شود، هنگام خروج دیگر آن آدم قبلی نیست. بزرگ علوی (ورق‌پاره‌های زندان و پنجاه‌و‌سه نفر)، علی‌اشرف درویشیان (سلول شماره‌ی نوزده)، احمد محمود (داستان یک شهر) و نسیم خاکسار (در برخی از داستان‌های کوتاه) به این موضوع پرداخته‌اند. کیهان خانجانی نیز پس از مدت‌ها زندان لاکان رشت را برای روایت رمان‌اش - بند محکومین - انتخاب کرده است. او این مکان را که شخصیت‌ها در آن زندگی می‌کنند، چنین معرفی می‌کند: «هزار و یک حکایت دارد زندان لاکان رشت. بند محکومین بیست‌و پنج اتاق داشت و دویست‌و پنجاه محکوم. تمام این‌ها هم نه روی کاکل رئیس و پاس اصلی وزیر هشت یا وکیل بند، که روی کاکل دوربین و آزمان و آخان می‌چرخید.» روایت‌ها با داستان زندگی زاپاتا آغاز می‌شود که روایت‌گر قصه و زندگی افرادی است که در جامعه اقلیت هستند و نادیده گرفته‌شده‌اند. پایان هر بخش با ایجاد یک گره و حادثه به اوج می‌رسد. نویسنده برای بیان قصه از لحن، گویش و ضرب‌المثل‌های گیلکی و زبان طبقه‌ی فرودست و طرد شده‌ی جامعه بهره گرفته است تا بهتر بتواند به مشکلات و معضلات اجتماعی، فقر عمیق فرهنگی، سیاست‌گذاری‌های نادرست اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بپردازد.

جنگ پدیده‌ی غریبی است که نتیجه‌ای جز ویران‌گری، قتل انسان و نابودی زیرساخت‌های‌ کشورهایی که گرفتارش هستند، ندارد. اما موضوعی که معمولا پس از پایان جنگ و کشتار به فراموشی سپرده می‌شود، افسردگی، در خودفرورفتگی، اضطراب و ناامیدی است که گریبان مردان و زنانی را که برای حفظ کشورشان پا در میان نبرد گذاشته‌‌اند، می‌گیرد. آن‌ها راوی زنده و بیدار درگیری‌ها و مبارزات مرگ‌باری هستند که روح آزرده و جسم مجروح‌شان تاب یادآوری‌شان را ندارد. اتاق افسران، روایتی است ژرف و تکان‌دهنده‌ از افرادی که پس از پشت سر گذاشتن تجربه‌ی جنگ، توان زندگی کردن را از دست داده‌اند. تنهایی و یاس ویران و زمین‌گیرشان کرده، در اوج استیصال آرزوی مرگ می‌کنند. مارگ دوگن، نویسنده‌ی شناخته شده و شصت‌و‌دو ساله‌ی فرانسوی، در این کتاب تلاش کرده از طریق دیدگاه مجروحی جنگی قصه را به پیش ببرد. چهره‌ی شخصیت‌ها آسیب دیده و در یکی از اتاق‌های بیمارستان بستری و درمان می‌شوند. راوی داستان، بعد از گذراندن شبی عاشقانه با دختری کلمانس نام، در راه وظیفه یا هدف، راهی جبهه شده، به شدت آسیب دیده و در مرکزی درمانی مداوا می‌شود: «پس از سرکشی آخرین پرستار شب، چراغ‌ها یکی‌یکی خاموش می‌شوند. غذایی را که خورده‌ام بالا می‌آورم، چون معده‌ام از تنها کار کردن، بدون پشتیبانی دندان‌هایم خسته شده. هیچ بهبودی در وضع رو به نابودی‌ام حس نمی‌کنم. منتظرم نوزادی از آغوش پر محبت مادر و پدرش کنده شود تا جراح‌ها بتوانند فک بالااش را به من پیوند بزنند.» نویسنده، عمق فاجعه را چنان واقعی و ملموس به تصویر می‌کشد که پشت آدمی می‌لرزد. ما آدم‌ها چه موقع می‌خواهیم از این جنایت دست‌جمعی دست برداریم؟