پس از اتمام تاریخ تمدن تا مجلد مربوط به وقایع سال ١٧٨٩، به قصد چاپی با تجدید نظر که در آن بسیاری از قلم‌افتادگی‌ها، خطاها، یا غلط‌های چاپی، تصحیح شده باشد، ده جلد ۀن را بازخوانی کردیم. در جریان کار، رویدادها و گزارش‌هایی را که ممکن است روشنگر وقایع جاری، احتمالات آینده، طبیعت بشری و روش کشورها باشند، یادداشت کردیم. کوشیدیم استنتاج‌ها را به پایان کار موکول کنیم، اما بی شک نظرگاه‌های از پیش گرفتۀ ما در انتخاب مطالب توضیحی تأثیر داشته‌اند. حاصل کار اثری است که می‌خوانید. در این‌جا بسیاری از نظریاتی که پیش از این ما گفته‌ایم یا دیگران بیان کرده‌اند، تکرار شده است؛ ما به اصالت و ابداع نظر نداریم بلکه به فراگیری و شمول می‌نگریم؛ آنچه عرضه می‌کنیم محصول بررسی تجربۀ انسان است، نه کشف و دریافت شخصی.   ویل و اریل دورانت  

• فصول‌ کتاب‌ عبارتند از:
•  تأمّل‌ها
•  تاریخ‌ و زمین‌
•  زیست‌شناسی‌ و تاریخ
•  نژاد و تاریخ
•  سرشت‌ آدمی‌ و تاریخ‌
•  اخلاِ و تاریخ‌
•  دین‌ و تاریخ
•  اقتصاد و تاریخ
•  سوسیالیسم‌ و تاریخ‌
•  حکومت‌ و تاریخ
•  تاریخ‌ و جنگ‌
•  رشد و زوال‌
•  آیا پیشرفت‌ واقعی‌ است‌؟

زن جوانی که در تهران زندگی می‌کند، دایه پیر او، مادربزرگش و یک راوی دانای کل، هر یک گوشه‌ای از زندگی گذشته و ماجراهایی را که در زمان حال می‌گذرد بازگو می‌کنند: «صبح، عوض این‌که وایستم روی چهارپایه روشویی دست و رو بشورم. می‌روم لب حوض. لبه دامنم رو می‌کنم زیر کمربند، شیر روی ستون سنگی ‌رو که ننه نیلو سفت‌سفت می‌بنده به زور وا می‌کنم. تا آخر می‌پیچونمش تا آب از دهن پرنده بزنه بیرون. بعد سرم رو می‌برم جلو و صورتم، موهام، بلوز و دامنم خیس می‌شه. ننه نیلو همیشه دعوا می‌کنه ولی این قده کیف داره...! پرنده‌هه سفید و پادراز و کاکلیه. خانوم خانوما بهش می‌گه حواصیل. ننه نیلو می‌گه دریاسری. دستش رو می‌گیره جلو دهنش، صداش رو در می‌آره. صدای دریاسری بَده ولی خودش خیلی قشنگه. همین که ننه نیلو موهام رو می‌بافه و چشم‌نظر صدفی رو به پیرهنم سنجاق می‌کنه، از اتاق رو به آفتاب می‌دُوم بیرون که برم پیش خانم خانوما. خانم خانوما بعضی روزا که فقط خودش می‌دونه و خانومای همسایه توی اتاق مهمونخونه، که سردرش یه خورشید خانوم گنده و دوتا خورشید خانوم کوچولو داره، زن‌ها رو می‌بینه. زن‌ها می‌آن خوابشون رو براش تعریف می‌کنن. اونم یه چیزایی واسه‌شون تعریف می‌کنه. بعضیا می‌ترسن، بعضیا می‌خندن، بعضیا گریه می‌کنن. دو ساعت مونده به اذون ظهر، ننه نیلو دیگه کسی رو راه نمی‌ده. تا صدای اذون از مسجد می‌آد، خانوم خانوما داره لب حوض دست و رو می‌شوره. دم سجاده‌اش می‌شینم تا نمازش تموم بشه و ننه نیلو سفره ناهارو پهن کنه... .» حوادث این داستان، در تهران و در روستایی در گیلان به نام «سیاه آتش» و نیز در گوشه‌هایی از سرزمین هفتاد و دوملت یعنی هندوستان می‌گذرد. روابط، مرتبط و حکایات به هم پیوسته‌اند و نوعی پازل را در کنار یکدیگر، تشکیل می‌دهند.