اين جا بدون مرد

معرفی کتاب سالمرگی

کتاب سالمرگی نوشته‌ی اصغر الهی، اوهام و واگویه‌های ذهن یک مرد در لحظات پیش از مرگ است. عمرانی، مرد پریشان‌احوال، پس از مرگ فرزندش با تیغ رگ دستانش را می‌زند تا به زندگی‌اش خاتمه دهد. او در فاصله‌ی جان دادن، زندگی خود و خانواده‌اش را در ذهن مرور می‌کند. این رمان روان‌شناختی و تحسین‌شده که به شیوه‌ی سیال ذهن و غیرخطی روایت می‌شود، جایزه‌ی بهترین رمان گلشیری سال 1385 را بدست آورده است.

درباره‌ی کتاب سالمرگی

عمرانی مردی خسته و پریشان و بیکار است که رابطه‌ی خوبی با همسرش لیلا ندارد و دائماً از سوی او سرزنش می‌شود. با شهادت پسرشان سیاوش در جنگ، لیلا مرگ او را هم بهانه می‌کند و عمرانی را مورد شماتت بیشتری قرار می‌دهد. عمرانی خسته از همه‌چیز تصمیم می‌گیرد به زندگی‌اش خاتمه دهد. او با تیغ رگ دستانش را می‌زند. در لحظات احتضار، زندگی خود را از دوران کودکی در ذهن مرور و روابطش با آدم‌های پیرامون و افکار و اوهامش را بازخوانی می‌کند. در این کابوس، حتی با همسرش لیلا هم‌ سخن می‌گوید و ترس‌ها و شک‌هایش را به زبان می‌آورد. مضمون غالب رمان سالمرگی، مرگ است و به چند صورت خود را نشان می‌دهد: خودکشی، فرزندکشی و سقط جنین. اصغر الهی (Asghar Elahi) که روان‌پزشک بود، داستانی روانکاوانه خلق می‌کند و سعی دارد درون شخصیت‌های داستانش مخصوصاً عمرانی و لیلا را واکاوی کند. او قهرمانش را در لحظه‌ی احتضار قرار می‌دهد تا به این بهانه ذهن و افکار و ترس‌های او را بیان کند. داستان در ذهن عمرانی به شکلی غیرخطی و پراکنده به خاطر می‌آید. داستان سالمرگی چندین لایه دارد: یک لایه که مربوط به واگویه‌ها و هذیان‌های عمرانی است و داستانی مغشوش روایت می‌شود. در لایه‌ی دیگر اسطوره‌ها را می‌بینیم. پسر او، سیاوش، همچون سیاوش شاهنامه کشته می‌شود و عمرانی بابت مرگ او نمی‌تواند خود را ببخشد. احساسی شبیه فرزندکشی به او دست می‌دهد. وضعیت اسطوره‌ای در مورد جنگ ایران و عراق هم تکرار می‌شود و به‌نوعی جنگ‌های افسانه‌ای ایران در شاهنامه را تداعی می‌کند. داستان در لایه‌های دیگرش، ابعاد مذهبی و تاریخی هم پیدا می‌کند. اصغر الهی نه‌تنها در شیوه‌ی روایت و فضای روان‌شناختی که در مورد زبان هم موفق بوده و توانسته به زبانی متفاوت دست یابد. اصغر الهی داستان سالمرگی را در سال 1370 نوشت، اما کتاب او با تأخیری پانزده‌ساله و در سال 1385 منتشر شد. این اثر بلافاصله با استقبال خوانندگان و تحسین منتقدین روبه‌رو گردید و جایزه‌ی بهترین رمان گلشیری سال 1385را به دست آورد. هیئت‌داوران دلیل این انتخاب را شخصیت‌های متنوع و ملموس، روایت خاص و چندصدایی، خلق تصاویر تکان‌دهنده، ساختار هوشمندانه و زبان موجز این رمان دانستند.

سیگار، ماده‌ی دخانی اعتیاد‌آوری است که معتادان را از نظر روانی به خود وابسته می‌کند. دود کردن‌اش باعث بروز عفونت‌های ریوی - ذات‌الریه و برونشیت -، سرفه‌ی مزمن، عفونت گوش، انواع سرطان‌ها - به خصوص سرطان ریه - بیماری قلبی و ... می‌شود. اکثر قریب به اتفاق سیگاری‌ها روزی از بهترین روزها از خواب بیدار شده و تصمیم می‌گیرند ترک کنند، ولی پس از گذشت چند ساعت یا چند روز دوباره دود کردن‌اش را از سر می‌گیرند. اما شاید با خواندن کتاب «بیست / رمان ترک سیگار» راحت‌تر بتوانند از شر این ماده‌ی مخدر کشنده خلاص شوند. ریچارد بیرد، نویسنده‌ی بریتانیایی که در اکثر آثارش تحت تاثیر آموزه‌های گروه اولیپور (کارگاه ادبیات بالقوه) است، اولین رمان‌اش را در قالب خاصی نوشته است. او برای ایجاد الگوی ذهنی مشابه فردی سیگاری محدودیت‌های خاص و ساختاری برای خودش ایجاد کرد. کتاب، قصه‌ی بیست روز نخست تلاش راوی داستان (گرگوری سیمپسون) برای ترک سیگار پس از کشیدن بیست نخ سیگار در روز به مدت ده سال را روایت می‌کند. راوی تصمیم می‌گیرد هر بار هوس دود کردن سیگار می‌کند، با نوشتن دست‌های‌اش را مشغول کاری کند و چون موقعی که هوس سیگار می‌کند دست به قلم می‌شود، هر چه می‌نویسد درباره‌ی این ماده دخانی است: «دکتر ویلیام بارکلی می‌گفت، حواست را پرت کن. سرگرمی جدیدی پیدا کن. دست‌هایت را مشغول نگه دار. فکرش را از سرت بیرون کن. در مکان‌های عمومی وقت بگذران. کل روز خودت را خیلی خیلی مشغول نگه دار.»

کتاب شب های هند، رمانی نوشته ی آنتونیو تابوکی است که اولین بار در سال ۱۹۸۴ انتشار یافت. این رمان به ماجرای سفر راوی بی نام و نشان داستان به هند می پردازد. خود تابوکی، کتاب شب های هند را نوعی از «بی خوابی» و یک «سفر» می داند و مانند بیشتر آثارش، آن را در فضایی رویاگونه روایت می کند؛ البته نه رویاهایی محو و لطیف بلکه خلسه ی فردی بی خواب که واقعیتش را تحت تأثیر قرار می دهد. مردی در خیابان ها، فاحشه خانه ها و هتل های رو به ویرانی شهرهای بمبئی، مدرس و گوا به دنبال دوست گمشده ی خود می گردد. یک سال از ناپدید شدن خاویر می گذرد و تنها سرنخ ها برای یافتن او، در دستان یک دکتر، دختری جوان و رهبر یک فرقه ی مذهبی عجیب قرار دارد.