خموشان

معرفی کتاب خاطره‌ای در درونم است: گزینه شعرهای عاشقانه

شعر روسیه در قرن بیستم نوابغِ بسیاری را به صحنه‌ی ادبیات جهان معرفی نمود. آنا آخماتووا یکی از بزرگ‌ترینِ این نوابغ به شمار می‌رود. در کتاب خاطره‌ای در درونم است مخاطب گزیده‌ای از اشعار عاشقانه‌ی این شاعر نامدار و بی‌همتا خواهید؛ گزیده‌ای خواندنی که پرده از عمیق‌ترین احساسات، ژرف‌ترین بینش‌ها و الهام‌بخش‌ترین وجوهِ هنرِ شاعر برمی‌دارد.

درباره کتاب خاطره‌ای در درونم است

هنر شعر در روسیه، از اویل قرن بیستم، تحولی چشم‌گیر را از سر گذراند. پیش از این تاریخ، شعر روسی عمدتاً از جنس و سیاقِ اشعار رمانتیک‌های سده‌های گذشته‌ی انگلستان و فرانسه بود. در کار شاعران سده‌های هجده و نوزده روسیه، معناگرایی، توجهِ وافر به الهامات شاعرانه، احساسات تند و آتشین و شیوه‌های بیانی اغراق‌آمیز و پرابهت، خصائص اصلی به شمار می‌روند. اشعار این گروه از شاعران، تصویر گوشه‌نشینانی تنها و منزوی را به ذهن متبادر می‌کند، که فارغ از هیاهوی جهان، به غور در احساسات و عواطف شخصی خویش می‌پردازند، و وقعی به آن‌چه در جامعه در حال رخ دادن است، نمی‌نهند. (پیداست که در این میان استثناهایی نظیر پوشکین نیز وجود داشته است.) اما همزمان با آغاز قرن بیستم، و در پیِ ظهور بحران‌های سیاسی و اجتماعی عظیم در روسیه، که به انقلاب بلشویکی در سال 1917 منتهی شد، شعر نیز در روسیه رنگ‌وبویی سیاسی - اجتماعی به خود گرفت. این امر منجر به ظهور دو مکتب شعری مهم و تأثیرگذار شد: یکی فوتوریسم، و دیگری آکمه‌ایسم. اشعار آنا آخماتووا که گزیده‌ای از خواندنی‌ترینِ آن‌ها در کتاب خاطره‌ای در درونم است گرد آمده، تحت تأثیر موازین دو مکتب نامبرده سروده شده‌اند. داعیه‌ی فوتوریست‌ها و آکمه‌ایست‌ها چه بود؟ ایشان بیش از هر چیز به لزومِ خلاص‌سازیِ شعر روسی از درون‌مایه‌های عرفانی و بینش‌های فردی و شخص‌محور اعتقاد داشتند. از همین رو، از همان ابتدا بیرق دشمنی با اصول رمانتیسم و سمبولیسم را برافراشتند؛ دو مکتبی که کار شاعرانِ وابسته بدان‌ها، لزوماً به نادیده انگاشتنِ مناسبات سیاسی و اجتماعی کشیده می‌شد. حال‌آن‌که فوتوریست‌ها و آکمه‌ایست‌های روسی بر آن بودند که شعر و ادبیات را به آینه‌ای برای بازتاب وقایع دوران‌سازی بدل سازند که آن زمان در سرزمین مادری‌شان در حال رخ دادن بود. از همین رو، ایشان به زدودن زبان شعر از اضافات پرداختند، و در کار خویش، بیانی هرچه روشن‌تر و شفاف‌تر را اختیار کردند؛ بیانی نزدیک به بیانِ توده‌ی مردم. چه، شعر ایشان بنا بود که تصویرگر آمال و آرزوها و تقلاهای توده‌های اجتماعی باشد. آنا آخماتووا که پیشتر از او نام بردیم، از بزرگان مکتب آکمه‌ایسم به شمار می‌رود. اشعارِ او ساخته‌شده از بیان و زبانی بی‌اندازه روشن، و دارای تصاویر و استعاره‌هایی بدیع و دلکش و هنجارشکن‌اند. پیشتر به خصلتِ اجتماعی - سیاسیِ شاعران آکمه‌ایست اشاره کردیم. اینجا اما باید این نکته را اضافه کنیم، که شعر آنا آخماتووا در کنار مضامین پررنگ سیاسی - اجتماعی، سرشار از درون‌نگری‌های عمیق و ژرف است. این امر خصوصاً درباره‌ی اشعار عاشقانه‌ی او صادق است. سروده‌هایی که در کتاب خاطره‌ای در درونم است آمده، عمدتاً از میان همین آثار عاشقانه انتخاب شده‌اند. این سروده‌ها توسط احمد پوری برگزیده شده و به زبان فارسی ترجمه گشته‌اند.