درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران

معرفی کتاب بن بست نوشته ی مهدی رهبری: علایق هدایت از ابتدا تنها نسبت به «ایران»،«نویسندگی»و «روشنگری»بود.همان ها بودند که او را با وجود دردهای ذهنی و هیچ پنداری اش،به ادامه ی زندگیو ا می داشتند و با شوری فراوان به ویژه در دهه ی 1310 بهترین و بی نظیرترین آثار را از وی به ارمغان آوردند. گرچه از ابتدا به خصوص در حوزه ی هستی شناختی به بن بست رسیده بود،اما شعله های ایران دوستی،قلم فرسایی و روشنگری در راه اصلاح گری ها دو او روشن بوده اند.با وجود قرار داشتن در تردیدهای بسیار و دوگانگی میان امید و ناامیدی ناشی از نارسایی های هستی اجتماعی و ... تمام عمر خویش را صرف این نمود تا ماهیت و چرایی این نارسایی ها را بر ملا سازد؛شایدکه با توجه نمودن آدمیان به ویژه ایرانیان به علل این همه فلاکت ها و رنج های دیرینه و تاریخی شان،راهی برای رفع آنها بیابند. ن.شته هایش در باب چنین نارسایی هایی بوده اند؛مانند یک آسیب شناس در درجه ی نخست،قصد شناساندن آسیب ها را داشت و آن را مقدم بر هز چیز دیگری می دانست. طبیعی بود که در این راه همه را با خود دشمن سازد. چرا که در جامعه و جهانی زندگی می نمود که همه ی آن آسیب ها را خود انسان ها به علت جهل و یا منفعت اندیشی شان به وجود آورده بودند.  

بخشی از کتاب جاسوسی اتمی در آلمان نازی نوشته ی آرنولد کرامیش: جاسوس به یکی از دیوارهای قلعه قدیمی «گراتْس» که هنوز سالم مانده بود، تکیه داد. دیگر امید زیادی به زنده‌ماندن نداشت. مارشال فرانسوی، «الکساندر مک‌دونالد» این قلعه را در سال ۱۸۰۹ درهم‌کوبیده بود. اما به مناره کلیسا و این بخش از دیواره‌های خاکریز خسارتی وارد نیامده بود. این مرد که متفکرانه در تاریک روشنِ غروب، آنجا ایستاده بود، خود زمانی بخشی از ماجرا به حساب می‌آمد، اما هیچ‌گاه فرماندهی سپاهی را به‌عهده نداشت و هیچ پایگاهی را منهدم نکرده بود. سلاح او سکوت بود؛ او بی‌سروصدا پیروز شده بود و در دنیا فقط عده معدودی بودند که با وجود دانستن نامش، در مورد ماجرای او سکوت کامل اختیار کردند. با وجود این، او یکی از مخالفان بزرگ هیتلر بود. در این جان‌پناه، صفحه فولادینی در مقابلش قرار داشت که جهت خطوطِ آن به مسکو، لندن و واشنگتن ختم می‌شد. آن بیرون، در امتداد این خطوط، دنیایی قرار داشت که از تأثیر عملکردهای این فرد بر خود بی‌اطلاع بود.  

در نیمه دوم قرن دوم هجری، یک جماعت از غالیان افراطی از قبیل مغیرة بن سعید و ابوالخطّاب، همچنین همراهانشان مانند مفضّل بن صالح ابوجمیله و عبدالله بن قاسم حضرمی، مکتب غلوّ را تأسیس کردند. آنها در تلاش بودند مسیر معتقداتشان را ارتقاء داده و برای انتشار این مسلک، روایاتی ابداع کردند. این روایات بر اساس معتقداتشان به ائمّه اهل بیت نسبت داده می‌شد تا تأثیر بیشتری داشته باشد. اگرچه ائمه (ع) با این گروه غالیان به شدت مخالفت می‌کردند، اما آنان توانستند تا به حدی مسلک خود را گسترش دهند و به مردمان تبلیغ کنند. این گروه انحرافی افکار خود را به شکل ادعاهای حدیثی ارائه می‌دادند و به ائمه (ع) ارتباط می‌دهند. آنها اندکی از افراد را مأمور کردند که به عنوان عوامل نفوذی، دستاوردهای آنها را در میان طرفداران ائمه معرفی کنند. بعد از اطمینان از تأثیرگذاری بر برخی از شیعیان، آثار ائمه را به‌نام خودشان تهیه کرده و در آن، روایات جعلی و غلوّآمیز جا به جا کردند. این کتب جعلی تکثیر شدند و به مردم منتقل شدند، به طوری که افراد نمی‌دانستند اخبار جعلی در کتبی که به دست آورده‌اند، از منابع اصلی آنها نیامده و بدین سان به کلام غالیان اعتماد می‌کردند. غالیان توانستند تعداد زیادی از اهل علم و ادب را به‌سوی خود جذب کنند و مکتب غلوّ را تقویت نمایند. این نشان می‌دهد که غالیان به حدی موفق شده‌اند و اهداف خود را به‌طور قابل‌توجهی تحقق دهند. به وضوح، مکتب غلوّ در این دوران گسترش یافته و تأثیرگذاری اساتید و دانش‌آموزان را پیدا کرده است. به‌همین دلیل، انسان‌های علاقه‌مند به حقیقت و صداقت متعهد می‌شوند که در مقابل این انحراف فکری ایستادگی کنند و حقایق را اعلام کنند. به‌ویژه، اهل علم ملزوم است که به کمک علم و دانش خود، با ترویج مبارزه با غلوّ و جلوگیری از گسترش آن سهم داشته باشند. این کتاب تحت عنوان "غلوّ" به‌منظور راهنمایی در این مسیر نگاشته شده و به جامعه افرادی که تفکر انحرافی غلوّ را پیش می‌برند، ارائه شده است.