درباره هنر و ادبیات-گفتگو حریری با شاملو

کتاب « پان ترکیسم و ایران» نوشته کاوه بیات توسط انتشارات شیرازه منتشر شده است.این کتاب در واقع نخستین مواضع و اظهار نظرهای شفاهی و کتبی نظریه‌پردازان و فعالان پان‌ترکیست را علیه ایران که در نشریات و منابع سال‌های نخستین پس از کودتای ۱۲۹۹ درج شده بود، در بر می‌گیرد. واکنش مطبوعات و فعالان فکری و سیاسی‌ و فرهنگی ایران به این‌گونه مواضع ضدّ ایرانی و الحاق‌گرایانه، مطالب اصلی کتاب‌ پان‌ترکیسم و ایران را تشکیل داده است. یکی از پیامدهای مهم انتشار این کتاب در این است که سند محکم و دست اولی به‌ دست می‌دهد که نشان‌دهنده استدلال برخی مبنی بر توهّم پان‌ترکیسم و ادعاهای آن‌ علیه ایران است. گفته‌ها و نوشته‌های نظریه‌پردازان و فعالان جریان پان‌ترکی علیه‌ ایران در نشریات گوناگون ترکیه در آن سال‌ها این مسئله را روشن می‌کند که این‌ تهاجم گفتاری و نوشتاری ضدّ ایرانی روشن‌فکران و فعالان جریان پان‌ترکی علیه ایران و میراث‌ تاریخی و فرهنگی آن به‌ویژه زبان فارسی بوده ‌است.

رمان «مادرم دوبار گریست»، یکی از مهم‌ترین آثار ابراهیم یونسی است که برای بار نخست در سال 1377 منتشر شد. این رمان، روایتی واقع‌گرایانه از زندگی یک پسر نوجوان کرد است. در این اثر همراه با زندگی و سیر تحول پسر جوان – شیرویه – نگاهی انتقادی به مسائل اجتماعی در فرهنگ ایران شده است. شیرویه فرزند روستا است، روستایی مرزی در حوالی کردستان. پدرش رشیدخان از بزرگان روستا و مادرش گلزار، زنی بزرگ‌منش است. روستا تحت‌نظر پاسگاه مرزی اداره می‌شود و درجه‌داران پاسگاه با چراغ‌سبز رشیدخان هرازچندگاهی به غارت مال و جان و نوامیس روستا دست می‌زنند. شیرویه و مادرش با این رفتار رشیدخان مخالف‌اند و در کشاکش داستان در نهایت منجر به اعدام رشیدخان می‌شوند. پس از مرگ پدر، روزگار مهاجرت و خانه‌به‌دوشی شیرویه و مادرش شروع می‌شود و رمان مسائل اصلی‌اش را پی‌ریزی می‌کند. مسئله‌ی اصلی رمان «مادرم دوباره گریست»، مواجه با جهان بیگانه و امر بیگانه است. اینکه من یا ما که هستیم و بیگانگان چه کسانی هستند. تقابل قومیت‌های مختلف که در یک قرن اخیر بسیار بر شدتش افزوده‌شده است، مسائل مهمی هستند که در زمانه‌ی این روایت از مهم‌ترین مسائل بوده است. شیرویه در شهری جدید با مردمی جدید روبه‌رو می‌شود که حتی با گویش متفاوتی صحبت می‌کنند؛ ولی علی‌رغم دانسته‌هایش این مواجه اصلا ترسناک و عذاب‌آور نیست، بلکه موجب خوشایند این نوجوان و مادرش می‌شود. حتی در ادامه وقتی شیرویه باز به روستایش باز می‌گردد، دیگر حس تعلق خاطر و امنیتی قبلی را ندارد. داستان به‌خوبی با تحول شخصیت شیرویه پیش می‌رود و در یک چرخش جالب در پایان داستان، یک حسن‌ ختام جالب را پیش‌روی مخاطب قرار می‌دهد. ابراهیم یونسی که خود اصالت کرد دارد و مدتی هم جزو مقامات دولتی کردستان بوده با اشراف به موضوعات شهر و دیار خود و خلق روایتی ساختارمند، رمان رئالیستی جالبی خلق کرده که نیم‌نگاهی به موضوعات اجتماعی نیز دارد. یونسی یکی از اولین کسانی است که به آموزش داستان‌نویسی در ایران پرداخت و یکی از اولین کتاب‌ها در این زمینه را منتشر کرد. .

نویسنده کتاب معروف «دنیای سوفی» این بار حکایتی از خاطرات دختری را بازگو می کند که سودای ثروت اندوزی در سر دارد: «تصمیم گرفته ام همه چیز را بازگو کنم. می نویسم تا خودم را بهتر بشناسم. تلاش می کنم تا حد ممکن روراست باشم. البته این بدین معنی نیست که من قابل اعتماد هستم. کسی که با هر آنچه در باره زندگی خویش می نویسد، می تواند خود را قابل اعتماد جا بزند، قاعدتا حتی پیش از آن که عازم آن سفر دریایی پر مخاطره شده باشد، کشتی اش به گل نشسته و خود را به کشتن داده است. » پدرم را فقط روزهای یکشنبه می دیدم. ما به سیرک می رفتیم. سیرک بد نبود، اما وقتی به خانه برمی گشتیم برای خودم نقشه تهیه سیرک بهتری را می کشیدم. آن موقع هنوز نوشتن بلد نبودم و نقشه سیرک مورد علاقه ام را در ذهنم می پروراندم. در این قسمت هیچ مشکلی نبود من خود سیرک را هم در ذهنم مجسم می کردم که البته فقط شامل چادر بزرگ سیرک و صندلی ها نمی شد، تمام حیوانات و دست اندرکاران اجرای برنامه را نیز مجسم می کردم که چون نقاشی ام خوب نبود، کار سختی بود. خیلی زود و پیش از شروع مدرسه، نقاشی کشیدن را کنار گذاشتم. شقایق قندهاری، مترجم این کتاب پیش از این در انتشارات ققنوس کتاب پر فروش «ده راز موفقیت و آرامش درونی» نوشته دکتر وین دایر را ترجمه کرده است. . .