رقصیدن نهنگ‌ها در مینی بوس

این‌ اثر ترجمه‌ فارسی‌ کتابی‌ است‌ که‌ برای‌ مخاطبان‌ انگلیسی‌زبان‌ نوشته‌ شده‌ است‌. فکر نوشتن‌ این‌ کتاب‌ از هنگامی‌ که‌ نگارنده‌ آن‌ ــ دکتر تورج‌ دریایی‌ ــ دانشجوی‌ دوره‌ دکترا در دانشگاه‌ کالیفرنیا ــ لوس‌آنجلس‌ بوده‌ است‌، شکل‌ می‌گیرد. هنگامی‌ که‌ بدانیم‌ صدها کتاب‌ در باره‌ تاریخ‌ روم‌ باستان‌ نوشته‌ شده‌ ولی‌ یک‌ کتاب‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ در باره‌ تاریخ‌ و تمدن‌ ساسانی‌ وجود نداشت‌ و این‌ انگیزه‌ای‌ شد برای‌ نگارش‌ کتاب‌ شاهنشاهی‌ ساسانی‌. نویسنده‌ کتاب‌ بر این‌ اعتقاد است‌ که‌ برای‌ درک‌ تاریخ‌ یک‌ قوم‌ باید آن‌ را در تمامیت‌ و جامعیتش‌ درک‌ کرد: تاریخ‌، زبان‌، دین‌، جامعه‌ و غیره‌. از این‌رو کتاب‌ شاهنشاهی‌ ساسانی‌ رویکردی‌ کلی‌ به‌ تمدن‌ ساسانی‌ دارد.

«مشت‌مالچی‌ عارف‌» یکی‌ از نخستین‌ رمان‌های‌ و. س‌. نایپل‌ برنده‌ جایزه‌ نوبل‌ ادبیات‌ ٢٠٠١ است‌. وجه‌ غالب‌ این‌ کتاب‌، گذشته‌ از برازندگی‌ و خوش‌ذوقی‌ در بیان‌ و زبان‌، طنز و شوخ‌طبعی‌ طعنه‌آمیزی‌ است‌ که‌ زیر لایه‌ آن‌ شک‌ و بدبینی‌، خود را می‌نمایاند. طنز آن‌، همان‌گونه‌ که‌ بارگاس‌ یوسا به‌ درستی‌ تشخیص‌ داده‌، دو وجه‌ دارد: نخست‌، وجه‌ کلامی‌، به‌ ویژه‌ در گفتارها که‌ در سراسر رمان‌ موج‌ می‌زند؛ دوم‌، وجه‌ موقعیتی‌، از جمله‌ صحنه‌های‌ بسیار درخشانی‌ که‌ در فصل‌های‌ مختلف‌ کتاب‌ وجود دارد و کشف‌ آن‌ها به‌ عهده‌ خواننده‌ است‌

آدم‌های‌ آثار مانوئل‌ پوییگ‌ با پناه‌ بردن‌ به‌ خیالپردازی‌ از درماندگی‌ و یأسِ حاصل‌ از موقعیت‌ اسفناک‌ خود می‌گریزند و به‌ یاری‌ فرهنگ‌ با بی‌عدالتی‌های‌ پیرامون‌ خود مقابله‌ می‌کنند. او در آثارش‌ روایت‌ سوم‌ شخص‌ مألوف‌ را به‌ کناری‌ می‌افکند، راوی‌ را حذف‌ می‌کند و از «ابزارهای‌ غیرادبی‌» سود می‌جوید. ماجراجویی‌های‌ تخیل‌ را نیز می‌ستاید. مانوئل‌ پوییگ‌ در ژوییه‌ ١٩٩٠ چشم‌ از جهان‌ فرو بست‌. مرگ‌ نابه‌هنگام‌ این‌ نویسنده‌ نابغه‌ در پنجاه‌ و هشت‌ سالگی‌ و در اوجِ قدرتِ آفرینندگی‌ از خُسران‌های‌ بزرگ‌ قرن‌ بیستم‌ به‌شمار می‌رود.

یک دختر جوان چینی به نام «چیائو شیائو تسوانگ» برای آموختن زبان انگلیسی به انگلستان می‌رود. او در آنجا برای ارتباط گرفتن با مردم دچار مشکلاتی می‌شود و با اینکه زبان انگلیسی را آموخته ولی نمی‌تواند به شکل صحیح جملات انگلیسی را تلفظ کند. «چیائو» در فرودگاه پکن با ترس و اضطراب در حالی که از آموخته‌های خود از زبان انگلیسی راضی و مطمئن نیست و به اصرار پدر و مادرش راهی این سفر شده سوار بر هواپیما می‌شود و شهر خود را به مقصد لندن ترک می‌کند. جملاتی که از قول «چیائو» در این کتاب بیان می‌شود نحوه تلفظ ناشیانه او را از زبان انگلیسی و نیز نارضایتی‌اش را از این وضعیت نشان می‌دهد: «همین طور که از چین دور شد. من از خود پرسید آخه چرا من به غرب رفت؟ چرا چون پدر مادرم خواست من باید انگلیسی خواند؟ من چرا باید مدرک از غرب گرفت؟ من ندانست به چه چیزی نیاز داشت. حتی گاهی برایم مهم نبود که من دانست به چه چیزهایی نیاز داشت. برای من مهم نبود اگر من انگلیسی بلد بود یا نه. مادرم تنها به زبان روستایی صحبت کرد. من چه جوری در کشور غریبه غربی زندگی کرد؟ من هیچوقت به غرب نبود. ... من دیگه از غرب چه دانست؟ من انگلیسی صحبت نکرد. من از آینده ترسید...» اما همه اینها ترس «چیائو» از آینده و غرب نیست! او در لندن با پسری بیگانه- به قول خودش- آشنا می‌شود و اتفاقات بعدی در این رمان جوری رقم می‌خورد که خواننده با موضوع‌های نو و بدیعی در آن آشنا می‌شود: «بعد از اولین هفته‌ای که با هم زندگی کردیم، گفتی تا حالا با هیچکس این قدر نزدیک نشده بودی. گفتی که همیشه دوست‌هایت برایت مهم‌تر از عشق بوده‌اند. این با تعبیر ما چینی‌ها از عشق خیلی متفاوت است.»