روانشناسی هنر

باید اعتراف کرد که از زمان فروید بدین‌سو رابطه‌ی هنر و روانکاوی رابطه‌ای توأمان تنگاتنگ و معضل بوده است. همه‌کس می‌داند که هریک از این حوزه‌ها ره‌آوردهای بی‌نظیری برای دیگری داشته، اما گاهی روانکاوی متهم شده که چنان به شرح احوال هنرمندان پرداخته و نظریات بالینی خود را بی‌محابا بر آثار هنری و ادبی اعمال کرده که لاجرم از درک مفهوم اثر هنری یا نسبت آن با دغدغه‌های اساسی حوزه‌ی زیباشناسی درمانده است. آیا چنین است؟ به‌راستی، لکان، که بی‌تردید شیفته‌ی هنر آوانگارد است اما همزمان در دل نظریه‌ای کار می‌کند که علیرغم انقلابی‌بودن روحی کلاسیک دارد، در باب تلقی جدید از اصطلاح «اثر هنری» چگونه می‌اندیشد؟ مهم‌تر از آن، اساساً وجه اشتراک پرسش‌های نظریه‌ی هنر و پرسش‌های بالینی روانکاوی چیست و این دو عرصه در کدام نقاط به یکدیگر می‌رسند و اصلاً چرا؟ نویسنده بی‌آن‌که درصدد تحمیل این پرسش‌ها به روانکاوی باشد، با شوروشوقی وافر به عالَم شگرف نظریات فروید و لکان سفر کرده و سفرنامه‌ی او اینک مقابل روی دانشجویان هنر، رهروان روانکاوی و هنرمندان علاقه‌مند قرار گرفته است. کتاب حاضر البته نقشه‌ی راهی برای گام‌های بعدی نیز ارائه می‌کند. بدین امید که خوانندگان در انتها به‌راحتی دریابند که برای مطالعه‌ی دغدغه‌های پژوهشی خود دقیقاً به کدام متن یا سمینار مراجعه کنند. حد تقریر (لکان، هنر و ادبیات) - انتشارات نی

«هرمنویتیک در سده‌ی بیستم عمدتاً کارِ هایدگر و گادامر بوده است. اما این دو نه خود واردِ گفت‌وگو شدند و نه کسي آن‌ها را به‌درستی به گفت‌وگو واداشت. وضعیتِ مجموعه‌ی آثار، که در خصوصِ هایدگر بسیار پیشرفت کرده و در موردِ گادامر تقریباً به پایان رسیده است، این رویارویی را نه‌تنها ممکن بلکه حتی لازم می‌سازد: زیرا رابطه‌ی پیچیده و چندلایه‌ی گادامر با آموزگارش در اثرِ اصلی‌اش حقیقت و روش (۱۹۶۰) احتمالاً به دلیلِ ملاحظاتِ شخصی کم‌تر بسط پیدا کرد و در نتیجه به‌دشواری قابلِ تعیین است. آیا این اثر ادامه‌ی کارِ هایدگر با ابزارهایي دیگر بود یا طرحي در مقابلِ طرحِ هایدگر؟ ویراستِ اخیرِ مجموعه آثارِ گادامر که از سالِ ۲۰۰۰ در مجموعه‌اي جیبی پیشِ روی ماست […] مجالی فراهم می‌کند که گویی برای نخستین‌بار حقیقت و روش را به‌منزله‌ی پاسخِ منسجمي به هایدگر تلقی کنیم که بر موضوعاتِ کاملاً جدیدي تأکید می‌ورزد.»ــ از متنِ کتاباز هایدگر تا گادامر پژوهشي است در بابِ تاریخ و معنای «هرمنویتیک» از ابتدا تا مارتین هایدگر و به‌ویژه هانس ـ گئورگ گادامر. ژان گروندن، نویسنده‌ی کتاب، که علاوه بر نگارشِ رساله‌ی دکتریِ خود به‌راهنماییِ گادامر، با او مراوده و انسِ خاصي داشته است، در این کتاب، نخست، در فصلي مفصل، به بیانِ تاریخچه‌ی سنتِ هرمنویتیکیِ غرب و نسبتِ آن با سنتِ «خطابه» می‌پردازد و، پس از آن، در دو فصل، به پژوهشي بصیرت‌آمیز و درخشان در خصوصِ هرمنویتیک هایدگر و به‌طورِکلی پروژه‌ی فلسفیِ او اقدام می‌کند، تا بدین وجه زمینه را برای «تعیینِ جایگاهِ هرمنویتیک گادامر از منظرِ هایدگر» مهیا سازد. سپس در فصولِ چهارم تا دهم شرحي عمیق از عناصرِ اصلیِ «هرمنویتیک فلسفیِ» گادامر ــ بر زمینه‌ی بحث از ارکانِ اصلیِ آن همچون زبان، فهم، حقیقت، هنر، بازی، عید، مناسک و گوشِ درون ــ به دست می‌دهد. در نهایت، کتاب را با بررسیِ جایگاهِ هرمنویتیک فلسفیِ گادامر در جهانِ فرانسوی، و به‌ویژه نسبتِ او با فیلسوفاني چون ریکور و دریدا، به پایان می‌برد.