شعر زمان ما هوشنگ ابتهاج

سال‌های 260-329/874-941 که در میان شیعیان به دوران غیبت صغری معروف است، بی‌تردید سخت‌ترین و حساس‌ترین دوران در تاریخ تشیع امامیه را تشکیل می‌دهد. رحلت امام یازدهم، بدون جانشینی ظاهری، منجر به درگیری‌های داخلی، فرار از خدمت و تغییر دین و ظهور گروه‌ها و فرعی‌های متعدد در جامعه امامیه شد.

متکلمان امامی معاصر وظیفه دشواری داشتند که از این تز در برابر حمله دفاع کنند و در عین حال سعی در ارائه تفاسیر جدیدی از اصول اساسی برای تطبیق با تحولات معاصر داشتند. ابوجعفر بن. قبله رازی، یکی از برجسته ترین و فعال ترین متکلمان امامیه، در همه این بازسازی ها و تحولات نقش عمده ای داشت.

در این اثر سعی شده است تا بر برخی از جنبه‌های عقیده امامیه در دوران غیبت صغری و مشارکت‌های ابوجعفر بن ابی‌ها روشن شود. قبله به شکل گیری دکترین توسعه یافته امامیه. قسمت دوم این جلد شامل متون سه اثر کوتاه این محقق به همراه ترجمه انگلیسی آنهاست. حسین مدرسی استاد مطالعات خاور نزدیک در دانشگاه پرینستون است. مهدی محقق ارشد مطالعات شیعه در موسسه خاورمیانه، دانشکده روابط بین‌الملل و عمومی، دانشگاه کلمبیا. و همکار گلستانه در مطالعات اسلامی در کالج سنت آنتونی، آکسفورد، انگلستان است.

رسالة حاضر، دربرگیرندة بحثی دربارة فضای عمومی اندیشه در دورة قاجار و تاثیر این اندیشه در ساختار فکری مشروطة ایران است. هم‌چنین، تاملی است نظری دربارة نحوة حضور مفاهیم قدیم فکری در عصر مشروطیت و بررسی توان این مفاهیم برای انتقال آگاهی از وضعیت دوران جدید. مفاهیم به کار گرفته شده در توجیه یا تفسیر مشروطه، عمدتا ریشه در سنت به جای‌مانده از دوره‌های گذشتة ایران‌زمین داشتند، بنابراین بحث عمدة کتاب به قابلیت‌های این مفاهیم و واژگان در انتقال آگاهی از الزامات دنیای نو اختصاص دارد.

هدف نگارنده آن است تا نشان دهد آیا در مفاهیم و واژگانی که از سنت به ارث رسیده بودند، نیروی درونی وجود داشت تا بتواند با تحولی دیالکتیکی، نو را بزایاند یا برعکس سنت به حدی سترون شده بود که هرگونه قابلیت تولید فکر نو را از دست داده بود؟ در این راستا، در کتاب دو سطح بررسی گردیده است. سطح نخست به خود اندیشه و سطح دوم به حاملان این اندیشه اختصاص دارد.