عبدالقاهر جرجانی و دیدگاه‌های نوین در نقد ادبی

معرفی کتاب برلینی‌‌ها

دانستن سرگذشت کسانی که در هنگامه‌ی انقلاب سال 57 یا اتفاقات سیاسی دیگر کشور را ترک کرده‌اند برای کسانی که ماندن را انتخاب کرده‌اند، همیشه جالب است. کاوه فولادی‌ نسب در کتاب برلینی‌ها، در قالب رمانی جذاب، به روایتگری سرگذشت کسانی می‌پردازد که حوادث روزگار آن‌ها را مجبور به ترک وطن کرده است. برخی از آنان حالا به فعالیت‌های سیاسی خود به چشم تردید نگاه می‌کنند و برخی هنوز بر سر عهده و پیمانشان ایستاده‌اند. کتاب نامبرده داستان این مردمان است.

درباره‌ی کتاب برلینی‌ها

داستان کتاب «برلینی‌ها» درباره‌ی نویسنده‌ای است که در کشور آلمان و در شهر برلین سکونت دارد. او که تصمیم گرفته است رمانی درباره‌‌ی وقایع سیاسی و اجتماعی ایران بنویسد، با تعداد زیادی از ایرانیان ساکن برلین قرار ملاقاتی ترتیب می‌دهد و با آنان مصاحبه می‌کند. افرادی که به دلایل مختلفی مهاجرت از وطن و آمدن به آلمان را انتخاب کرده‌اند، سرگذشتشان را برای نویسنده تعریف می‌کنند. برخی از آنان کسانی هستند که جزو انقلابیون چپ‌گرا به شمار می‌آیند و در زمان وقوع انقلاب سال 1357 به آلمان آمده‌اند. عده‌ی دیگری از آنان بعد از ماجراهای انتخابات سال 1388 به برلین مهاجرت کرده‌اند. دسته‌ی دیگر کسانی هستند که برای کار تجارت به آلمان آمده‌اند. در حقیقت شکست‌ها، دست‌آوردها، حسرت‌ها و تردیدهای این افراد موضوع اصلی این رمان است. آنان که بعضاً زیر ذره‌بین سازمان‌های اطلاعاتی زندگی می‌کنند، زندگی خود را با ترس می‌گذرانند. برخی نیز به آرمان‌هایشان پشت کرده‌اند و راه دیگری را برای ادامه‌ی زندگی در پیش گرفته‌اند؛ عده‌ای نیز همچنان بر همان عقیده‌اند و برای رسیدن به هدف تلاش می‌کنند. درست است که این آدم‌ها خاطرات مختلف و سرگذشت‌های متفاوتی دارند، اما همگی از رنجی سخن می‌گویند که تغییر روال زندگی به آنان تحمیل کرده است. از طرفی نویسنده متوجه می‌شود که عده‌ای در پی دزدیدن این یادداشت‌ها و نابود کردن آنان هستند، بنابراین در تدوین این نوشته‌ها و تبدیلشان به رمان دچار تردید می‌شود. به‌عبارتی، کاوه فولادی‌نسب در کتاب برلینی‌ها روایتگر سرنوشت چند نسل از ایرانیان سرگردان است و توانسته با شیوه‌ی خاص نویسندگی خود به بهترین شکل این سرگذشت‌ها را روایت کند.

رمان «پسرکی با پیژامه‌ی راه‌راه» نوشته‌ی جان بوین به روزگار سیاه تاریخ می‌پردازد و درباره انسان‌هایی حرف می‌زند که باید بین قربانی و ظالم بودن یکی را انتخاب کنند. حد وسط و راه نجاتی وجود ندارد. برنو‌نه ساله به خاطر شغل پدرش مجبور می‌شود همراه اعضا خانواده خانه‌شان را در برلین رها کنند و به جایی دورافتاده بروند. در طرف دیگر، پسری با پیژامه‌ی راه راه در اردوگاه نازی در لهستان زندانی شده. از خانواده‌اش جدا شده و غذایی برای خوردن ندارد. دو کودک در دو جای متفاوت فکر می‌کنند بدبخت‌ترین انسان‌های روی زمین هستند. اما زندگی آن‌ها را در موقعیت دشوار «انتخاب» قرار می‌دهد. در بخشی از رمان می‌خوانیم: «آرام راهش را گرفت و از پله‌ها بالا رفت، یک دستش به نرده بود، و از خود می‌پرسید آیا خانه‌ی جدید در جا و مکان جدید، آن‌جا که کار جدید باید آغاز می‌شد، چنین نرده‌ی خوبی خواهد داشت که مثل همین یکی بشود ازش سُر خورد. چون نرده‌های این خانه از همان طبقه‌ی بالا تا کف زیرزمین کشیده می‌شد. همان اتاق بالایی که اگر روی نوک پاهایش بلند می‌شد و قاب پنجره را سفت می‌چسبید می‌توانست سراسر برلین را ببیند و برونو هیچ‌چیز را بیشتر از این دوست نداشت که در طبقه‌ی بالا سوار آن نرده شود و تا آن سر خانه سُر بخورد و توی راه صدای ویژویژ از خود دربیاورد. از طبقه‌ی بالا سُر می‌خورد تا طبقهٔ بعدی، همان جا که اتاق پدر و مادرش و حمام بزرگ قرار داشت تا جایی که به هر صورت قرار نبود او در آن‌جا باشد. سُر می‌خورد تا طبقهٔ دیگری که اتاق خود و همچنین گرتل قرار داشت با آن حمام کوچک‌تر، حمامی که قرار بود بیشتر از آن‌که باید از آن استفاده کند.»