عشق‌های فراموش‌شده/ زال و رودابه (جلد سخت)

معرفی کتاب زن و سینما

کتاب زن و سینما دربردارنده‌ی چندین مقاله‌ی فمینیستی است که می‌کوشند با دیدی انتقادی نقش زنان در سینما و بازنمایی تصویر آنان در فیلم‌ها را بررسی کنند. در این کتاب منتقدان و نظریه‌پردازان سرشناسی همچون لارا مالوِی و ای. آن کاپلان، تئوری‌ها و ایده‌هایشان را در مورد سینما ارائه کرده‌اند. همچنین ساختارشکنی سینمای مارگریت دوراس و فیلم بیل را بکشِ کوئنتین تارانتینو مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است.

درباره‌ی کتاب زن و سینما

با آن‌که سینما در اوایل قرن بیستم شکل گرفت و دنیا را تسخیر کرد، اما پذیرش زنان به‌عنوان انسان‌هایی مستقل و دارای هویت و ارائه‌ی تصویری واقعی از آن‌ها، ده‌ها سال بعدتر اتفاق افتاد. تا پیش از دهه‌ی 1970، زنان معمولاً فقط به‌عنوان بازیگر در فیلم‌ها حضور داشتند. نقش‌هایی هم که به آن‌ها محول می‌شد کاملاً کلیشه‌ای بود؛ زنانی اغواگر، دخترانی معصوم یا مادرانی نگران. در بخش فنی هم اجازه‌ی ورود به زنان داده نمی‌شد و تقریباً هیچ زن کارگردان یا نویسنده‌ی سرشناسی در آن دوران وجود نداشت. در نهایت، جنبش‌های اجتماعی و انقلاب‌های جنسی دهه‌ی هفتاد، عمیقاً بر روی سینما تأثیر گذاشت و باعث شد تمام این کلیشه‌ها برهم بخورد. زنانِ فیلم‌ها به دنیای واقعی نزدیک‌تر شدند و هویت پیدا کردند. هم‌زمان تعداد قابل‌توجهی کارگردان، نویسنده، تدوینگر و فیلم‌بردار زن آموزش دیدند و توانستند وارد سیستم فیلم‌سازی شوند. در نتیجه، سینما شکل دیگری به خود گرفت و توانست تصویر حقیقی‌تری از زنان ارائه دهد. در آن زمان نقد فمینیستی هم از حوزه‌ی ادبیات به سینما وارد شد و منتقدین و نظریه‌پردازان زن، دیدگاه‌هایشان را در مورد سینمای جدید ابراز کردند و کوشیدند آن را اصلاح کنند. منیژه نجم عراقی، مرسده صالح‌پور، نسترن موسوی و مهرناز صمیمی، تعدادی از همین مقالات فمینیستی و انتقادی را در کتاب زن و سینما گردآوری کرده‌اند. این مقالات تصویری که فیلم‌ها از زنان ارائه می‌دهند را نقد می‌کنند و خواهان نقشی جدی‌تر و جدیدتر برای زنان هستند.

در بخشی از کتاب غریبه می‌خوانیم

درِ ماشین محکم بسته می‌شود. ماشین را با نگاهم دنبال می‌کنم که از راه فرعی می‌راند و وارد جاده می‌شود. این بیرون ظلمات است و چشم چشم را نمی‌بیند. صدای جیرجیرک‌ها و موجودات شب‌زی از لای بوته‌های کانولا شنیده می‌شود. نگاهی به دوروبرم می‌اندازم. من این‌جا بزرگ شده‌ام. تمام دنیایم در این‌جا خلاصه می‌شود و هیچ‌وقت کنجکاوی چندانی به دنیای بیرون نداشته‌ام. هرگز فکرش را هم نمی‌کردم که ممکن است روزی سروکارم به دنیاهای ناشناخته بیفتد. به آسمان پُرستاره‌ی بالای سرم نگاه می‌کنم. همان آسمان پُرستاره‌ی همیشگی. تمام عمرم به این آسمان پُرستاره‌ چشم دوخته‌ام. تنها آسمانی که تابه‌حال دیده‌ام. تمام آن ستاره‌ها، ماهواره‌ها، ماه. می‌دانم که ماه بسیار دور است. اما امشب خیلی عجیب به نظر می‌رسد. تابه‌حال هیچ‌وقت به‌اش فکر نکرده بودم، اما اگر من می‌توانم همه‌ی این‌ها تمام ستاره‌ها و ماه را از این‌جا با چشمان خودم ببینم، آیا این خودش مفهوم فاصله را زیر سؤال نمی‌برد؟ به داخل خانه که برمی‌گردم همه‌جا سوت‌وکور است. هِن باید خواب باشد. این کارش کمی عجیب است. یعنی بدون این‌که منتظر بماند تا کمی درباره‌ی آن‌چه رُخ داده گپ بزنیم رفته بالا و خوابیده؟ لابد خیلی خسته است. دلیل دیگری نمی‌تواند داشته باشد. یک ناآشنا با خبرهایی باورنکردنی، بدون اطلاع قبلی، ناگهان دم‌در خانه‌ی ما ظاهر شد. پس درک می‌کنم اگر هِن خسته شده باشد. چراغ اتاق‌نشیمن را خاموش می‌کنم. لیوان خالی آب و بطری آبجو را از روی میز برمی‌دارم و به آشپزخانه می‌برم و روی کابینت کنار سینک می‌گذارم. درِ یخچال را باز می‌کنم، نگاهی به داخلش می‌اندازم، اما چیزی برنمی‌دارم. هوای خنکی که از داخل یخچال بیرون می‌زند احساس خوشایندی دارد. در تاریکی از پله‌ها بالا می‌روم. روی هر پله می‌ایستم و به قاب عکس‌های روی دیوار نگاه می‌کنم. یادم نیست آخرین‌بار کِی این کار را کردم: این‌که روی پله‌ها بایستم و به این عکس‌ها نگاه کنم. به خاطر نبودِ نور مجبورم به دیوار نزدیک‌تر شوم. سه قاب‌ عکس کنار هم از دیوار آویخته شده: یک عکس از من و هِن با همدیگر و دو عکس هم از هر کدام از ما به‌تنهایی.