فلسفه هنر

کتاب «باورهای عامیانه‌ی مردم ایران» نوشته‌ی حسن ذوالفقاری، نویسنده و استاد دانشگاه است. باورهای عامیانه‌ی مردم هر منطقه و کشور شامل یک سری آداب و رسوم است که در بخش‌های مختلف زندگی‌شان تأثیر می‌گذارد و تغییر در آن‌ها باعث تغییر و تحول فرهنگ آن منطقه می‌شود. حسن ذوالفقاری، نویسنده‌ی کتاب، در بخشی از کتاب گفته: «بخش مهمی از فرهنگ و فولکلور باورهای مردم است. این باورها در زندگی مردم به شکل عملی گاهی تعیین‌کننده است؛ یعنی گاهی براساس یک باور ـ چه درست و چه غلط ـ انسان‌ها در زندگی‌شان تصمیم می‌گیرند که کاری را انجام بدهند یا انجام ندهند. گاهی این باور مسیر زندگی‌شان را عوض می‌کند؛ به همین دلیل یکی از اساسی‌ترین و بنیادی‌ترین مباحث مربوط به جهان‌بینی انسان است.» این اثر حاوی 650 مدخل و یازده ‌هزار باور رایج در مناطق مختلف ایران است. مؤلف کوشیده ضمن ارائه‌ی مثال، تأثیر باورهای عامیانه را در اشعار شاعران، امثال، خواب‌نامه‌ها، متون ادبی و باقی آثار مربوط به فرهنگ مردم نشان دهد. همچنین در ادامه اشاره کرده که هر باور متعلق به کدام ناحیه‌ی جغرافیایی است. این فرهنگ‌نامه به کوشش دکتر حسن ذواالفقاری و همکاری علی‌اکبر شیری تألیف شده و در آن از بیش از هزاران مقاله و کتاب و پایان‌نامه استفاده شده است.

“سماع جان” اثری است به قلم “جلیل مسعودی فرد” که در آن به “تبیین و تحلیل داستان های مثنوی” می‌پردازد. مثنوی حکایت انسانی است که از یار و دیار خود دور افتاده و از ماوای ازلی خود به زمین تبعید شده است. انسانی که در اینجا در عذاب غربت گیر افتاده و آرزوی بازگشت به وطن اصلی‌اش، با ارزش‌ترین انگیزه و دارایی اوست. عشقی که با خود به یادگار دارد، زندگانی‌اش را گرمی می‌بخشد و به او امید وصال و بازگشت به نیستان را هدیه می‌کند. هجده سطر اول مثنوی که به «نی نامه» معروف است و سرآغاز مثنوی یا خلاصه‌ای از آرای مولانا است، روایت آدمی را به تصویر می‌کشد که تنهاست و رنج غربت، او را به ناله و زاری انداخته است. آنچه نی از آن حکایت و شکایت کرده، شکایت از همان جدایی و دور افتادن است. دوری از آرامشی بهشتی، وصال یار و گیر افتادن در تله‌ی درد و رنج‌های دنیای مادی. مولانا نمی‌تواند آنطور که می‌خواهد، بیان کند که این داستان چقدر دشوار، اندوه‌برانگیز و غیرقابل‌توصیف است. تنها انسان‌هایی که این حس را درک کرده‌اند و سینه‌شان در غم فراق سوخته و آرزوی در هم آمیختن تمام وجودشان را دریده است، می‌توانند این رنج مشترک را درک کنند، همنشین انسان باشند و با همدلی خود، این داغ را کمی خنک کنند و سایه‌ای هرچند کوتاه را فراهم کنند. نی در این اشعار که از غم غربت می‌نالد، نشان از مردی غریب و پاکدامن و عابد است که با پاکی درونی و صیقل دادن جسم و روان از هر گونه پیوند و وابستگی رها شده و آماده است تا با دم عشق الهی نواخته شود. تمام مثنوی را می‌شود شرح این داستان دانست و “جلیل مسعودی فرد” در “سماع جان”، یک به یک “تبیین و تحلیل داستان های مثنوی” را به خواننده‌ی مشتاق، ارائه می‌کند.