فیودور داستایفسکی: نگاهی به زندگی و آثار

این کتاب یکی دیگر از کتابهای مجموعه تاریخ جهان است که به رویدادهای انقلاب فرهنگی و پیامدهای حاصل از آن می‌پردازد. «مائو» در دهه ١٩٦٠ انقلاب فرهنگی خود را در جمهوری خلق چین آغاز کرد و این مصادف بود با یک دهه آشوب عمومی در این کشور. تلاش وی برای بازیابی قدرت نامحدود به منظور عملی ساختن دریافتی رادیکال از انقلاب سوسیالیستی جان میلیون‌ها نفر را گرفت و میلیون ها نفر دیگر زندانی شدند. اما برای شناخت بیشتر انقلاب فرهنگی چین لازم است تقریباً یک قرن تاریخ و هزاران سال فرهنگ چین درک شود. نویسنده کتاب «انقلاب فرهنگی چین» سعی دارد این مهم را به انجام برساند. زمانی که چین پیشرفته‌ترین کشور جهان بود در دوره دودمان «هان» (٢٠٢ پیش از میلاد – ٢٢٠ میلادی) زمانی که بخش‌های عمده اروپا و تمام قاره آمریکا در بربریت به سر می‌بردند. دهقانان و کارگران چینی از فقر و ستم هولناکی رنج می‌بردند. زمینداران و صاحبان کسب و کار ثروتمند می‌شدند، در حالی که میلیون‌ها چینی معمولی زندگی توأم با فقر جانکاهی را تحمل می‌کردند. در قرن نوزدهم قحطی‌ها و سیل‌های بزرگ چین را درنوردید و شرایط دشوار را دشوارتر کرد. کشورهای متجاوز غربی نظیر بریتانیا و فرانسه از مشکلات چین کاملا بهره‌برداری کردند و بخش‌هایی از خاک چین را به تصرف خود درآوردند و بر بخش‌هایی هم که تصرف نکرده بودند مسلط شدند. چنین رفتاری گونه‌ای حسن ملی در میان مردم چین به وجود آورد، به طوری که آرزویشان این بود که از سلطه خارجی رهایی یابند.

ایستاده‌ بودم‌ روی‌ جدول‌ جوی‌، گِل‌های‌ بغل‌ پوتین‌ راستم‌ را مالیدم‌ به‌ لبه‌ جدول‌. سرشب‌ واکسشان‌ زده‌ بودم‌. دلم‌ می‌خواست‌ وقتی‌ بالای‌ سر جنازه‌ام‌ می‌رسند ببینند تر و تمیز، مثل‌ بچه‌ آقاها مرده‌ام‌. تقابل‌ و تناقض‌ حاصل‌ از دنیای‌ مدرن‌، سرمنشأ ماجراها و سردرگمی‌های‌ بسیاری‌ است‌ که‌ هیس‌ راوی‌ یکی‌ از آن‌هاست‌، و البته‌ نه‌ از دیدگاهی‌ قاطع‌. در هیس‌، چنان‌ که‌ لوکاچ‌ در نظریه‌ رمان‌ می‌گفت‌، ارزش‌های‌ تحقق‌ناپذیر و آرمانی‌ قهرمانان‌، به‌ شیوه‌ای‌ نو، نسبی‌ شده‌اند؛ چیزی‌ که‌ دور از دسترس‌ نویسندگان‌ پیش‌ از این‌ بوده‌ است‌. در هیس‌ نویسنده‌ ماجراها را چنان‌ که‌ دیکته‌ می‌شود نشان‌ نمی‌دهد بلکه‌ چنان‌ که‌ خود می‌خواهد نشان‌ می‌دهد و باز بر عهده‌ خواننده‌ می‌گذارد تا ماجرا را آن‌ گونه‌ که‌ می‌خواهد ببیند و رمان‌ توسط‌ راویان‌ مختلفی‌ ساخته‌ می‌شود: پاسبان‌، نظامی‌ گاه‌ دل‌رحم‌ و گاه‌ خشنی‌ که‌ آنچه‌ را می‌خواهد انجام‌ نمی‌دهد و آنچه‌ را نمی‌خواهد انجام‌ می‌دهد؛ جهانشاه‌، قاتلی‌ یا قاتل‌ نمایی‌ یا حتی‌ مقتولی‌ که‌ با لذت‌ به‌ روایت‌ هوس‌هایش‌ می‌نشیند و از کشتن‌ آدم‌ها یا کشته‌ شدن‌ خود می‌گوید؛ نویسنده‌ که‌ در نیمه‌ داستان‌ می‌میرد و به‌ پایان‌ رساندن‌ رمان‌ را به‌ میراث‌ می‌گذارد، و دیگر شخصیت‌هایی‌ که‌ این‌جا و آن‌جا رشته‌ کلام‌ را قطع‌ می‌کنند و از منظر خود به‌ روایت‌ می‌نشینند، تا سرانجام‌ رمانی‌ پدید آید که‌ با هر خوانشی‌ شکلی‌ دیگر به‌ خود می‌گیرد و به‌ تعداد مخاطبانش‌ ماجرا عوض‌ می‌کند. گرایش‌ به‌ نوآوری‌ و تجربیات‌ تازه‌ از بارزترین‌ ویژگی‌های‌ آثار محمدرضا کاتب ست‌ و در همین راستا رمان‌ هیس‌ جایزه‌ کتاب‌ سال‌ منتقدان‌ مطبوعات‌ را هم در سال ۷۹ از آن‌ خود کرده‌ است‌.