قصه‌های من و مامان (جلد 1)

معرفی کتاب جستارهایی در قصه شناسی

کتاب جستارهایی در قصه شناسی نوشته محمد پارسانسب، مجموعه‌ای از بیست مقاله بلند و کوتاه است که به قصه‌های سنتی، به‌خصوص حکایات مثنوی و رمان‌های معاصر فارسی پرداخته‌ و آثار این حوزه را تحلیل و بررسی می‌کند.

درباره کتاب جستارهایی در قصه شناسی:

قصه‌ها را می‌توان به عنوان همزادی برای انسان به شمار آورد و همراه او از درون غارها تا عرصه فضاهای مجازی گذر کرد، داستان‌ها فرهنگ و تمدن قوم‌های مختلف ایرانی را در بر می‌گیرند و احساسات و عواطف بشر را تجلی می‌بخشند. در بسیاری اوقات وسیله‌ای برای سرگرمی و فراغت آدمی و گاهی همانند قصه‌های شهرزاد ابزاری برای کنترل سرکشی‌ها و تندخویی‌های انسان بوده‌اند. قصه‌ها اغلب از فرهنگ شفاهی جوامع تأثیر پذیرفته‌ و به شکل منثور روایت شده‌اند و بیانگر تفکرات، خواسته‌ها و احوالات طبقات متفاوت جامعه، به‌ویژه طبقه ضعیف هستند. از این رو گاهی می‌توانند بستری برای اندیشه‌ورزی و ادراک بشر باشند و تفکرات نیکی را درون انسان‌ها پرورش دهند، یا زمانی دیگر بازگوکننده سلطه تفکر جبری و حذف اندیشه از عرصه زندگی ایرانی هستند و بستری برای ارائه ایدئولوژی فراهم می‌آورند و در زمانی دیگر تصاویری زیبا از ارتباط انسان با خداوند را در قالب داستان‌های عرفانی به نمایش می‌گذارند. بخشی دیگر از قصه‌ها نیازهای عاطفی انسان را به تصویر می‌کشند و داستان‌های عاشقانه می‌آفرینند و در نهایت برخی دیگر نشان‌دهنده فرهنگ عامه و بینش مردم کوچه و بازار هستند. نویسنده نام کتاب جستارهایی در قصه شناسی (Essays in Storytelling) را با توجه به روح غالب نوشته‌ها و بیشتر بودن مقاله‌های مربوط به داستان و قصه انتخاب کرده است. برخی از این نوشته‌ها از وجهی نظری برخوردارند و برخی دیگر جنبه عملی دارند که در آن‌ها با رویکردی خاص به نقد و تحلیل متنی روایی پرداخته شده است. مطالعه قصه‌های سنتی به‌خصوص داستان‌های درخشان مثنوی، بخش زیادی از حجم کتاب را در بر می‌گیرند و همچنین چندین مقاله هم به آثار داستانی معاصر به‌خصوص رمان فارسی اختصاص یافته‌اند.

فهرست

 

1. ماهی
2. دم
3. دست توی عکس
4. لارک
5. قباد
6. هر وقت
7. قلعه پرتغالی
8. خانه
9. موشک
10. مد

 

برشی از متن کتاب

با احتیاط و زحمت از راه پله ناقص بالا رفتم. روی پشت بام، باد شدیدتر بود. ملافه را باز کردم از دورم و بالای سرم گرفتم. بال می‌زدم. بال می‌زدم و یک لحظه بعد روی مناره نزدیک‌ترین مسجد آن اطراف فرود می‌آمدم. با یک پرواز دیگر تا لب ساحل می‌رسیدم. پشت ساختمان نوساز اداره بندر یا روی سقف سوله گمرک یا چه می‌دانم سقف قدیمی برکه بی بی. هرجا که بلندتر و دورتر بود. جایی که می‌شد شب و دریا را خوب تماشا کرد. ((جای خوبی است این بالا. می‌شود گاهی شب‌ها آمد و شام را هم آورد این‌جا. با رادیو و فلاسک چای!)) باد تندتر شد و همه چیز را به هم پیچید. ملافه را از دستم کشید و لیوان خالی چای را به گوشه‌ای پرت کرد. آهسته تا لب بام رفتم و باز سرک کشیدم. آن پایین، دورتر از آخرین دیواری که آن دورها پیدا بود، صدای سگ‌ها و روباه‌ها پخش بود. موش‌ها جایی دیگر جمع بودند. گاهی از گوشه دیواری پیدا می‌شدند که به سویی می‌دویدند. شاید بو می‌کشیدند. می‌رفتند و بر می‌گشتند و باز می‌رفتند. توده‌ای جوجه تیغی سیاه و چندتایی موش خرمایی بزرگ، از همان‌ها که قیافه ترسان و مهربانی دارند، در وسط خیابان می‌پلکیدند. با پوزه‌های صورتی و مرطوب‌شان سر به هر سوراخی فرو می‌کردند و مرتب دور خودشان می‌چرخیدند ((آه از شب‌های تابستان، آه از شب‌های این تابستان!)) آه از این ماه و خیابان خاکی پر مهتاب. آه از من... من که داشتم می‌دیدم جز ماه که از آن بالا نور می‌پاشید و اصلا هم دست بر نمی‌داشت از نور پاشیدن به روی ماسه و خاک و بلوک و سنگ و پاکت‌های خیس سیمان و دیوار ناتمام سرپله و کف ناهموار جلو حمام و انباری، هر چیزی دیگری که پیدا بود به یک سو می‌رفت. همه می‌رفتند. نگاه نمی‌کردند به آسمان و ستاره راهنما و با این حال مسیرشان را می‌دانستند. می‌رفتند به سمتی که اسکله بود و هر شب این وقت، حتما خاموش و خلوت بود و باد که می‌آمد خلوت‌تر هم می‌شد. ((می‌توانم بپرم. می‌توانم این ملافه سفید را بالای سرم نگه دارم و رو به باد بایستم و هر زمان خواستم بپرم. بپرم روی کپه ماسه‌های آن پایین و بلند شوم و زود بلند شوم و همین که خودم را می‌تکانم، راه بیفتم به سمت جایی که چند ساعت دیگر، وقتی هوا روشن و باز تاریک می‌شد، بمانم و انتظار آمدن لنجی که هر شب آن موقع از بندر می‌آمد و بار و مسافر می‌آورد.