مرد زير زميني

صادق هدایت را با بوف کور می‌شناسند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید او کتابی درباره‌ی لزوم گیاه‌خواری دارد و انسان را موجودی گیاه‌خوار می‌داند. امروزه نوشتن و گفتن درباره‌ی این سبک از تغذیه عادی است و دور و برمان آدم‌های زیادی را می‌بینیم که گیاه‌خواری را در پیش گرفته‌اند؛ اما هدایت این حرف‌ها را تقریبا 89 سال پیش مطرح کرده است. بنابراین کتاب انسان و حیوان را می‌توان جزو نخستین تلاش‌ها برای جاانداختن گیاه‌خواری و توجه به حقوق حیوانات دانست. هدایت معتقد بود که رابطه‌ی انسان و حیوان احتیاج به بازنگری و تغییر دارد و انسان باید شکل جدیدی از رابطه را جایگزین آزار و کشتار حیوانات کند. نگارش کتاب «انسان و حیوان» به بیست‌وسه‌سالگی هدایت برمی‌گردد. در آن زمان هنوز شاهکارهای ادبی‌اش را ننوشته بود. خود صادق هدایت در معرفی این کتاب این‌طور می‌نویسد: «...حرف زدن برای بی‌زبانان، دفاع از ناتوانان، دادخواهی برای ستم‌دیدگان، احقاق حق زیردستان و جلوگیری از مظالم و قبایحی که برای مقام انسانیت یک لکه‌ی ننگ‌آوری است...» در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «اگر انسان در نظر فلاسفه و ماوراء‌الطبیعیون و الهیون یک اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، در نزد علمای علوم طبیعی بیش از یک حیوانی که نسبتاً از حیث ساختمان اعضاء از سایر هم‌جنسان خود، یعنی حیوانات کامل‌تر است چیز دیگری نیست. از نقطه‌نظر علمی حیوان از همان عناصری ترکیب یافته که انسان را تشکیل می‌دهند، آیا مثل حیوان از یک سلول (Cellule) مرموزی به وجود نیامده؟ علم‌الأبدان، علم‌الأنساج، علم‌الجنین، معرفت‌الأرواح (Physiologie, Histologie, Embryologie, Psychologie) هر کدام به نوبت خود ثابت می‌کنند که ترقی و نشو و نمای آن سلول تغییرات و عوارض متشابهی را نزد انسان و حیوان طی می‌نماید، علاوه‌براین هر دو دارای اعضای مخصوصی هستند که آن‌ها را برای کار معینی استعمال می‌کنند و همان احساسات را درک می‌نمایند و در هوا و هوس چنان که در خصائل و معایب، مشترک‌اند.»

معرفی کتاب آنکت و دو روایت دیگر

کتاب آنکت و دو روایت دیگر مجموعه داستانی از احمد قاسمی، عضو کمیته‌ی مرکزی و نظریه‌پرداز معروف حزب توده است که به همت کاظم فرهادی جمع‌آوری شده و به چاپ رسیده است. این مجموعه شامل هشت داستان کوتاه با مضامینی مرتبط با فعالیت‌های سیاسی احمد قاسمی و دو ناداستان درباره‌ی شرایط سخت او در هنگام فرار و زندگی مخفیانه در اروپاست که برای علاقه‌مندان جالب توجه خواهد بود.

درباره‌ی کتاب آنکت و دو روایت دیگر

کاظم فرهادی، در مقدمه‌ی کتاب آنکت و دو روایت دیگر، می‌گوید که داستان‌های احمد قاسمی، زیر سایه‌ی فعالیت‌های بزرگ او در حزب توده، مغفول مانده است و مانند حلقه‌ی مفقوده‌ای در تاریخ ادبیات معاصر ماست. در واقع، شاید بررسی داستان‌های احمد قاسمی، تأثیر پذیرفتن او را از ادبیات دهه‌ی 20 و همین‌طور تأثیر او را بر ادبیات دهه‌ی 50 نشان دهد. کتاب آنکت و دو روایت دیگر شامل چهار داستان است که پیش از ترور نافرجام محمدرضاشاه در بهمن 1327 نوشته شده است و چهار داستان دیگر این کتاب متعلق به سال‌های اوج‌گیری جنبش ملی و ضدامپریالیستی پیش از وقایع سال 1332 است. مجموعه‌ی این هشت داستان، در سال 1351 توسط سازمان توفان به نام مجموعه داستان آنکت به چاپ رسیده است. اما دو روایت دیگر کتاب با نام‌های فرار و روز امتحان، دو ناداستان یا روایت ادبی از واقعیت‌های زندگی احمد قاسمی است. روز امتحان، روایت احمد قاسمی از اولین روزی است که به عنوان کارگر یک فروشگاه مصالح ساختمانی در فرانسه به کار مشغول شده است و دیگری نیز نوشته‌ی فرار است که در ضمیمه‌ی خاطرات دکتر غلامحسین فروتن به چاپ رسیده است. مجموع این داستان‌ها و ناداستان‌ها به علاوه‌ی مقدمه‌ای از کاظم فرهادی و البته زندگی‌نامه‌ی احمد قاسمی در ابتدای کتاب، مجموعه‌ی آنکت و دو روایت دیگر را می‌سازد. داستان‌های مجموعه داستان آنکت و دو روایت دیگر، به دلیل پررنگ بودن شرایط اجتماعی به نوعی در دسته‌بندی رئالیسم اجتماعی قرار می‌گیرند. احمد قاسمی، سعی کرده است در این داستان‌ها با بهره گرفتن از کلمات ساده و جملات روان، تصاویری به یاد ماندنی خلق کند و در این کار موفق بوده است. اما مضامین داستان‌ها، برگرفته از افکار و مرام نویسنده است و در آن‌ها با شعارزدگی‌ها، رک‌گویی‌ها و تبلیغات حزبی روبه‌رو هستیم که ممکن است برای خواننده‌ی امروزی کمی شوکه‌کننده باشد اما اگر احمد قاسمی را بشناسید، متوجه می‌شوید که نوشتن داستان، برای چنین شخصیتی شاید کمی عجیب به نظر برسد، نه کمی شعارزدگی در داستان‌هایش!