مرگ در مي زند

معرفی کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی

در کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی، شما با مجموعه‌ای از نظریات فیلسوف مجارستانی گئورگ لوکاچ، خصوصاً در باب جریانات سیاسی دهه‌های ابتدایی قرن بیستم آشنا می‌شوید. این کتاب همچنین شرحی بر عقاید مارکس و بازنگری مجدد به آن در بحبوحه‌ی انقلاب سوسیالیستی روسیه است. این کتاب که از مجموعه‌ی هشت عنوان و مقاله شکل گرفته، این‌روز‌ها به‌عنوان یکی از کامل‌ترین مراجع مارکس‌شناسی و از منابع اساسی مکتب نئومارکسیسم به شمار می‌رود.

درباره‌‌ی تاریخ و آگاهی طبقاتی

فیلسوف، انسان‌شناس و نویسنده‌ی خوش‌آوازه‌ی مجارستانی گئورگ لوکاچ (Georg Lukács) در اثر ویژه‌ی خود تاریخ و آگاهی طبقاتی (Geschichte und Klassenbewusstsein) تصویر و شمایل تازه‌ای از اندیشه و اصول مارکسیسم و همچنین ایدئال‌گرایی آلمانی را برای مخاطبان وادی فلسفه‌ی سیاسی طرح می‌کند. با پیوند و اتحاد جهانی احزاب سوسیال دموکرات در سال‌های ابتدایی سده‌ی بیستم میلادی، رأی و نظرات بسیار و بعضاً متفاوتی در باب اصول مارکسیسم و مفاهیم انقلابی شکل گرفت. در این شرایط، گئورگ لوکاچ که یکی از نظریه‌پردازان فعال و بادغدغه‌ی زمانه‌ی خود به شمار می‌رفت، تلاش کرد تا در قالب اثر مستقلی به شرح شفاف نظرات و سویه‌های فکری خود در این باب بپردازد. این کتاب که امروز با نام کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی شناخته می‌شود، یکی از آثار شاخص و پرقدرت در تشریح بنیان‌های هگلی مارکس است. گئورگ لوکاچ همچنین در این مجموعه‌مقاله، پایه‌های نظری و فلسفی بلشویسم را از نو تعریف می‌کنند و نقد و نقطه‌نظرات خود در باب جریانات تازه‌ی فلسفی مثل نوکانتی‌ها را بیان می‌دارد. نویسنده‌ی کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی، در قسمت‌های دیگری از این اثر ویژه، رأی اندیشمندان مختلف زمانه‌ی خود از جمله رزا لوکزامبورگ را بسط می‌دهد و آن را در مقام مقایسه با سایر اندیشه‌های هم‌دوره‌ی خود درمی‌آورد. همچنین کتاب گئورگ لوکاچ را یکی از شاخص‌ترین آثار نوشته‌شده در شرح و تفصیل مفهوم «شی‌ء‌واردگی» در هستی‌شناسی مارکسیستی می‌دانند.

معرفی کتاب خیابان گاندی؛ ساعت پنج عصر: چهار جستار درباره پرونده جنایت «سمیه و شاهرخ» که دهه هفتاد را در بهت فرو برد

مهراوه فردوسی 25 سال پس از وقوع جنایت «سمیه و شاهرخ» به‌سراغ این داستان هولناک می‌رود و در کتاب خیابان گاندی؛ ساعت پنج عصر از ابعاد گوناگونی به این واقعه نگاه می‌کند. نویسنده در این کتاب بیشتر بر چگونگی مواجهه‌ی دیگران با این ماجرا تأکید دارد؛ نه چرایی وقوع این قتل. از همین رو، این اثر در دسته‌ی کتاب‌های جرم‌شناسی روایی قرار می‌گیرد.

درباره‌ی کتاب خیابان گاندی؛ ساعت پنج عصر

وقتی داستان جنایتی را در صفحه‌ی حوادث روزنامه می‌خوانیم، به آن فقط از زاویه‌ی دید «یک» نفر نگاه می‌افکنیم. برای مثال ماجرای یک قتل را می‌توان در چند جمله خلاصه کرد: «روز چهارشنبه 12 دی 1375 در خانه‌ی شماره‌ی 19 خیابان گاندی جسد دو فرزند صاحب‌خانه پیدا شد: پسری نُه‌ساله به نام محمدرضا و دختری چهارده‌ساله به نام سپیده.» چنین خبری در گوشه‌ای از روزنامه پدیدار می‌شود و شاید توجه هیچ‌کس را جلب نکند. شاید برخی فکر کنند که سارقی به این خانه حمله کرده و با دیدن این دو کودک، مجبور شده آنان را به قتل برساند. اولین چیزی که به ذهن مأموران می‌رسد، همین است. اما ماجرا به این سادگی نیست. هیچ چیز از خانه سرقت نشده و اظهارات دختر شانزده‌ساله‌ی خانواده، سمیه، ضد و نقیض است. آیا این قتل به یک دعوای خانوادگی برمی‌گردد؟ فقط دوازده ساعت بعد از وقوع حادثه، مأموران پلیس حقیقت امر را کشف کردند و پرده از یک جنایت‌ وحشتناک و غم‌انگیز برداشتند. جنایتی که مهراوه فردوسی در کتاب خیابان گاندی: ساعت پنج عصر از آن می‌گوید. باز هم داستانی یک‌خطی در روزنامه: «دختر شانزده‌ساله‌ی خانواده،‌ سمیه، با همراهی نامزدش، شاهرخ، برای رسیدن به ثروت خانوادگی خواهر و برادر کوچکش را خفه کرد.» اما این تلقی روزنامه‌نگاران در آن زمان است. با خواندن همین جمله هزاران سؤال به ذهنمان هجوم می‌آورند: شاهرخ و سمیه چطور عاشق هم شدند؟ رابطه‌شان چگونه این‌چنین جدی شد؟ چرا دست به قتل اعضای خانواده‌ی سمیه زدند؟ مگر سمیه خواهر و برادرش را دوست نداشت؟ چرا شاهرخ با او همکاری کرد؟ مادر و پدر سمیه پس از شنیدن خبر قتل چه حالی داشتند؟ خواهر و برادر سمیه در آخرین لحظات زندگی‌شان به چه فکر می‌کردند؟ پدر و مادر شاهرخ چطور با این اتفاق وحشتناک مواجه شدند؟ و از همه مهم‌تر، مردم و جامعه راجع‌به این جنایت هولناک چه نظری داشتند؟ مهراوه فردوسی سعی داشته از چندین جنبه به حادثه‌ی خیابان گاندی نگاه کند. در کتاب خیابان گاندی؛ ساعت پنج عصر با چندین خرده‌روایت مواجه می‌شویم تا شرایط همه‌ی افراد درگیر در این ماجرا را بهتر درک کنیم.

معرفی کتاب تاریخ فرودستان: جستارهایی در تاریخ اجتماعی کارگری و ملی ایران

تورج اتابکی با جستارهایی که در کتاب تاریخ فرودستان ارائه کرده، در تلاش بوده با ترسیم جایگاه اجتماعی طبقه‌ی کارگر در دوران معاصر و نقشی که این قشر از جامعه در تحولات سیاسی-اجتماعی ایران داشته‌، تصویری دقیق از تاریخ ملی ایران به مخاطبانش عرضه کند. اثرگذاری طبقه‌ی کارگر در مهم‌ترین خیزش‌های سیاسی دوران معاصر، ظهور تاریخ‌نگاری برای قشر کارگر در مطالعات مورخان ایرانی و موضوعاتی از این‌دست، مباحث کتاب حاضر را دربرمی‌گیرند.

درباره‌ی کتاب تاریخ فرودستان

تاریخ‌نگاری در نخستین مراحل آن با شرح اقدامات شاهان سلسله‌های گوناگون و توصیف کشورگشایی‌های آن‌ها آغاز شد. از آن‌جایی که تا پیش از ورود انسان‌ها به دوران مدرن، کتاب و کتاب‌خوانی در زندگی عموم مردم جایی نداشته، طبیعتاً کتاب‌های تاریخی هم چندان مورد توجه مردم طبقه‌ی متوسط و ضعیف واقع نمی‌شدند. تنها شاهان و حاکمان بودند که هم سرمایه‌ی تهیه و نگهداری از کتاب‌های تاریخی را داشتند و هم انگیزه‌ای که آن‌ها را وامی‌داشت مورخانی را برای ثبت و ضبط فتوحات خود به خدمت بگیرند. بنابراین، اصولاً در چنین دورانی هرگز کتابی نخواهیم یافت که به احوال و زمانه‌ی طبقه‌ی فرودست جامعه پرداخته باشد. تاریخ‌نگاری برای فرودستان قدمت زیادی ندارد و نقطه‌ی شروع آن به زمانی برمی‌گردد که مورخان هندی در دوران پسااستعماری، این نوع از نگارش تاریخ را در برابر تاریخ‌نگاری نخبه‌گرا ابداع کردند. به‌تدریج مورخان اروپایی و آمریکای لاتین نیز راه نوین آن‌ها را دنبال کردند و تاریخ‌نگاری برای فرودستان به سبکی رایج در مطالعات تاریخی بدل شد. کتابی که پیش روی شماست، از بهترین نمونه‌های این نوع از تاریخ‌نگاری است که تورج اتابکی (Touraj Atabaki) نگارش آن را به عهده داشته. نویسنده در کتاب تاریخ فرودستان، به شرح حضور و اقدامات سیاسی-اجتماعی کارگران در سال‌های معاصر می‌پردازد و دورنمایی از تاریخ‌نگاری فرودستان را در میان پژوهشگران تاریخ معاصر ایران به نمایش می‌گذارد. کتاب حاضر یک مقدمه و چندین جستار را شامل می‌شود که هر کدام گوشه‌ای از تاریخ طبقه‌ی کارگری ایران را به‌تصویر می‌کشند. با مقدماتی که نویسنده در ابتدای کتاب بیان کرده، کلیت تاریخ‌نویسی برای فرودستان و نحوه‌ی بروز و گسترش آن برای خوانندگان شرح داده خواهد شد. بخش نخست، روش‌ تاریخ‌نگاری مورخان ایرانی را در سده‌‌ی بیستم به بحث گذاشته و ابعاد گوناگون آن را مورد واکاوی قرار می‌دهد. در بخش دوم، شاهد تحلیل‌های نویسنده از دوران مشروطه و وقایع مربوط به آن هستیم. همان‌طور که می‌دانید، جنبش مشروطه سرآغازی بود برای این‌که اقشار متوسط و ضعیف جامعه نیز به پا خیزند و در مقابل اشراف و حکومت ایران، به دفاع از حقوق خود بپردازند. مشروطه، جنبشی بود برای عامه‌ی مردم که به دست خود ایشان شکل گرفت و رهبری شد.