ملل 9 … ترکیه

هنوز که هنوز است روان‌شناسان جوابی قطعی به این سوالِ قدیمی نداده‌اند: استعداد مهم‌تر است یا تمرین؟ جان واتسون، بنیان‌گذار مکتب رفتارگرایی، در یکی از کتاب‌های خود، در ردّ نظریۀ استعداد ذاتی نوشت: "یک‌دوجین نوزاد سالم، خوش‌نقش و دنیایی را که خودم تعیین کرده‌ام به من بدهید تا بزرگشان کنم؛ من تضمین خواهم کرد که هر کدام را به طور تصادفی انتخاب کنم و به او آموزش بدهم تا صرف‌نظر از استعدادها، علایق، تمایلات و قابلیت‌هایش، و شغل و نژاد اجدادش، تبدیلش کنم به هر قِسم متخصصی که بخواهم اعم از پزشک، وکیل، هنرمند، تاجر عمده، و، بله، حتی دزد و گدا.

" روان‌شناسان به خیلی از سوالات دیگر هم هنوز جواب قطعی نداده‌اند؛ مثلا این‌که چرا مردان در ریاضیات،‌ علوم محض، و حتی شطرنج نسبت به زنان عملکرد بهتری دارند. و آیا اصلا عملکرد مردان بهتر است؟ از نظر بابی فیشر "همۀ زن‌ها ضعیف‌اند، همه‌شان. آن‌ها در قیاس با مردها احمق‌اند. راستش، نباید شطرنج بازی کنند." کاسپاروف هم در مصاحبه‌ای گفته بود: "یک شطرنج واقعی داریم و یک شطرنج زنان. شطرنج مناسب زنان نیست. این جنگ است. یک جنگ بزرگ. به درد زن‌ها نمی‌خورد."

وقتی روان‌شناسی دست می‌گذارد روی ورزشی شبیه شطرنج، یقین داشته باشید بحث‌هایی که در مطالبش مطرح می‌کند، جدا از این‌که خواندنی‌ست، خواننده را ساعت‌ها به فکر فرو می‌برد. نویسنده در این کتاب از تبعیض‌های جنسیتی سخن گفته تا روان‌شناسیِ چشم‌بسته بازی کردن. از سقف شیشه‌ای گفته که مانع نامرئیِ پیشرویِ زنان است تا زیباییِ شطرنج به دلیل تعداد زیادِ احتمالاتِ پیش رو. کتاب روان‌شناسیِ شطرنج فقط به شطرنج ربط ندارد، کتابی جامع است دربارۀ جامعه، تمرین، استعداد و تبعیض.

رولومی (1994-1909) روان‏شناس آمریکایی بودکه جزو نظریه ‏پردازان اصلی در رویکرد انسان‏گرا و اگزیستانسیالیست به شخصیت محسوب می‌شود. مِی ابتدا به تحصیل الهیات پرداخت و در آنجا با مکتب اگزیستانسیالسم آشنا شد. اما بعد به روان‏شناسی و روانکاوی روی آورد و با فروم و سالیوان آشنا شد و تحت تاثیر آنها قرار گرفت. وی اولین مدرک دکتری در روان‏شناسی بالینی در تاریخ دانشگاه کلمبیا را دریافت کرد. مِی در 38 سالگی به بیماری سل مبتلا شد، و جنگ او با این بیماری، به نقطه عطفی در زندگی وی تبدیل شد. و طی مبارزه لحظه ‏به ‏لحظه با این بیماری (در سالهایی که هنوز درمان موثری برای سل نبود) یک کشف شگفت‏انگیز کرد: اضطراب عمیق وی در لحظات بیماری نه با "لیبیدو"، که بیشتر با "نیستی و مرگ" ارتباط داشت. مِی از بیماری خود جان سالم به در برد، اما رویکرد روانکاوی به تحلیل شخصیت را کنار گذاشته و کتاب‏ها و مقاله‏های زیادی در تبیین رویکرد اگزیستانسیال به شخصیت به نگارش درآورد. در رویکرد تحلیل وجودی، بیمارانی مورد درمان قرار می‌گیرند که در یافتن معنا و هدف خود در زندگی دچار مشکل هستند. در واقع این افراد در تداوم بخشیدن به هویت خود تمایز‏یافتگی به شدت آسیب دیده‌اند. از این نظر حفظ هویت خود و رهایی از سردرگمی در رویکرد وجودی واجد اهمیت بسیاری است. این رویکرد به ما کمک می‌کند تا بتوانیم در جهانی که هر لحظه درحال تغییر است به صورتی معنادار زندگی کرده و مشکلات خود را حل کنیم. با چنین دید و ساختاری است که کتاب حاضرتوسط رولومی گردآوری و ویرایش شده‏‏ است.