مهارتهای آموزشی و پرورشی

چکیده:

معرفی کتاب تاریخ فلسفه‌ی راتلج - جلد پنجم: فلسفه‌ی بریتانیایی و عصر روشنگری

کتاب تاریخ فلسفه‌ی راتلج - جلد پنجم: فلسفه‌ی بریتانیایی و عصر روشنگری، به تحولات فلسفی قرن هجدهم میلادی اختصاص دارد و می‌کوشد از تأثیر عصر روشنگری بر اندیشه‌ی آن دوران بگوید. این کتاب ضمن تشریح معنای روشنگری و فلسفه‌ی بریتانیایی، رابطه‌ی متقابل آن با روشنگری فرانسوی و آلمانی را توضیح می‌دهد و مکتب و ایده‌های فیلسوفانی همچون جان لاک، نیوتون و هیوم را مرور می‌کند. ویراستاری این جلد بر عهده‌ی استوارت براون بوده است.

درباره‌ی کتاب تاریخ فلسفه‌ی راتلج - جلد پنجم: فلسفه‌ی بریتانیایی و عصر روشنگری

با وقوع رنسانس بسیاری از افکار و ایده‌های انسان تغییر کرد و زندگی شکل جدیدی به خود گرفت، اما فلسفه‌ی مسیحیت و ایده‌های مذهبی همچنان وجود داشتند. با وجود تفاوت‌های ماهوی‌ای که رنسانس و قرون‌وسطی داشتند، برخی مشابهت‌ها میان این دو دوره وجود داشت. ظهور عقل‌گرایی در دوره‌ی دوم رنسانس بود که باعث تحولات بزرگ این عصر شد و تا حدی مسیحیت را به حاشیه راند. عقل‌باوران، مبنای همه‌چیز را خرد و عقل انسان گذاشتند و معتقد بودند به این شکل می‌توان به کنه حقیقت پی برد. موتور محرکه‌ی اصلی عقل‌باوری و آنچه آن را به پیش می‌برد، علم بود. دکارت یکی از مهم‌ترین دانشمندان و متفکرین قرن هفدهم، از پیشروان این مکتب فکری محسوب می‌شد. ماحصل افکار و تلاش‌های او و دیگر عقل‌گرایان، در دهه‌های پایانی قرن هفدهم بروز کرد؛ در قالب جنبشی بزرگ که به نام روشنگری معروف شد. روشنگری که بر سه مفهوم اندیشه، انسان‌گرایی و مدارا تأکید می‌کرد، از بریتانیا و با دانشمند-فیلسوف‌هایی مثل نیوتون آغاز شد، به آلمان رفت و در نهایت، در فرانسه به اوج خود رسید. کتاب تاریخ فلسفه‌ی راتلج - جلد پنجم: فلسفه‌ی بریتانیایی و عصر روشنگری (Routledge History of Philosophy Volume V) به تحولات اواخر قرن هفدهم و قرن هجدهم می‌پردازد و اتفاقات عصر روشنگری را بررسی می‌نماید. کتاب مباحثش را از علم و فلسفه‌ی بریتانیایی آغاز می‌کند که در حقیقت خاستگاه عصر روشنگری است و به دنبال آن، مهم‌ترین ایده‌پردازان این جنبش یعنی نیوتون، جان لاک، برکلی و هیوم را معرفی می‌کند و افکارشان را توضیح می‌دهد. بسیاری از محققین، روشنگری را نه یک کل منسجم، که بیشتر پدیداری فرهنگی و متنوع می‌دانند. عصر روشنگری در طول بیش از صدسال، پدیده‌های فرهنگی متفاوت و فلسفه‌های مختلفی را به خود دید. گرچه همه‌ی آن‌ها سعی داشتند به اصولی مشترک پایبند باشند، ولی در نگرش و جزئیات و ایده متفاوت بودند. به‌عنوان نمونه، فلسفه‌ی روشنگری را دنباله‌ی عقل‌گرایی می‌دانند، اما برخی تاریخ‌شناسان جان لاک و هیوم را از دکارت و اسپینوزا متمایز می‌کنند و اعتقاد دارند اینان بیشتر تجربه‌گرا بودند تا عقل‌گرا. باوجود این تکثر و پراکندگی، نکته‌ی برجسته‌ی دوران روشنگری این بود که پدیده‌ها در تعامل با یکدیگر قرار داشتند و عمیقاً بر هم تأثیرگذار بودند. ایرلندی‌ها انگلیسی‌ها را متأثر کردند، فرانسوی‌ها ایده‌های جان لاک انگلیسی را گرفتند و در نهایت به خود انگلیسی‌ها پس دادند. کتاب تاریخ فلسفه‌ی راتلج - جلد پنجم: فلسفه‌ی بریتانیایی و عصر روشنگری (British Empiricism and the Enlightenment)، به‌تفصیل این تأثیرات متقابل بین فلسفه‌های روشنگری و تنوع آن‌ها را بررسی می‌کند. این کتاب پس از عنوان کردن فلسفه‌ی نیوتون، نظریه‌ی سیاسی جان لاک و فلسفه‌ی اخلاق و سیاست هیوم، به سراغ روشنگری فرانسه می‌رود و از جریان‌های شاخص آن مثل مادی‌گرایی، علم، جبرگرایی و دئیسم صحبت می‌کند. در ادامه نیز تفکر آلمانی و رابطه‌ی متقابل آلمان و انگلستان بررسی می‌شود.

در بخشی از کتاب علی عباسی تقدیم می‌کند: روایت یک کابوس سی ساله می‌خوانیم

آن زمان در کلاس هفتم دبیرستان هدف یک بودم؛ یعنی سیزده‌ چهارده‌ساله. با چند نفر از هم‌مدرسه‌ای‌های کلاس بالاتر دوست شدم که کار تئاتر می‌کردند. آن‌ها را قانع کردم هر کدام چند تومان برای چاپ کتابم سرمایه‌گذاری کنند و غروبی در یکی از ‌پس‌کوچه‌های نزدیک میدان فردوسی به چاپخانه‌ی زرتشتی‌ها رفتم. صاحب چاپخانه انسان نازنین و همراهی بود که با شرایطم موافقت کرد. چند تومانی که جمع کرده بودم بیعانه دادم و اولین جزوه‌ی پنجاه‌صفحه‌ای به سوی آزادی به حروف‌چینی رفت، با این قرار که خودم غلط‌گیری کنم؛ کاری که در همان یکی‌ دو روز در چاپخانه یاد گرفته بودم. جزوه را در پانصد نسخه چاپ و با کمک دو نفر از همشاگردی‌ها به شرکت سقا بردم و پیرمرد به حساب این‌که ما پادو یکی از انتشاراتی‌ها هستیم، قبول کرد. با این قرار که چهارشنبه‌ی آن هفته پخش شود. چهارشنبه صبح زود به دکه‌ی سید، روزنامه‌فروشیِ روبه‌روی سینما آسیا، رفتم و برای اولین‌بار نامم را روی میز روزنامه‌فروش دیدم. این بزرگ‌ترین مایه‌ی غرور آن سال‌هایم بود. اولین جزوه از کتابم دویست نسخه فروش رفت و با کسر حق توزیع، حتا نیمی از پول چاپ هم به دستم نرسید. با مرارت حساب چاپخانه را تسویه کردم و خوانندگان را تا امروز برای خواندن باقی قصه به انتظار نشاندم!   در آن سن‌وسال در کار چاپ کتاب شکست خورده بودم، ولی اولین آشنایی‌ام با حروف سربی و کار چاپ و نویسندگی اتفاق افتاده بود. پس از آن، بچه‌های مدرسه را تشویق کردم مجله‌ای چاپ کنیم. این تلاش یک سالی طول کشید و در کلاس هشتم طرح مجله به نتیجه رسید. اولین مجله‌ی دانش‌آموزی ما به نام شاهین به مدیریت یکی از کلاس‌ششمی‌ها و سردبیری من در همان چاپخانه‌ی راستی چاپ شد . هر شنبه صبح آقای مدن‌پور، رئیس مدرسه، برای بچه‌ها سخنرانی می‌کرد. یکی از همان روزها که معلوم بود اولین نسخه‌ی مجله را خوانده، سر صف چند متلک نثار «جوجه‌های فضول و پُررو» که منظورش من و سرمقاله‌ام بود کرد و در فاصله‌ی زنگ دوم کلاس در راهرو مدرسه یک سیلی جانانه توی گوشم خواباند. مثل این‌که تقصیر هم از من بود چون در سرمقاله خیلی بیش از حد یک دانش‌آموز فضولیِ بی‌جا کرده و از وضعیت مدرسه انتقاد کرده بودم! آقای مدن‌پور که یکی از برجسته‌ترین افراد فرهنگی ایران بود، بعدها عزیزترین مشوق و پشتیبانم شد، ولی سیلی جانانه‌ای را که پاداش پُررویی زیادی من بود هنوز به یاد دارم. این اولین مزه‌ی سانسور و شناسایی خط ‌قرمز در زندگی برایم بود.