موریانه ها

هویت به مثابه امری احساسی یا آگاهانه، واقعی یا ذهنی، موجود یا جعلی، معطوف به پاسخ به چیستی و کیستی انسان‌ها به صورت فردی و جمعی است. «خودشناسی» و «دیگرشناسی» به منزله دو محور عمده در هویت، ساختار آن را تشکیل می‌دهند. به گونه‌ای که انسان‌ها از طریق این عناصر هویتی به شناخت از خود و چیستی‌شان می‌پردازند و به جایگاه خود در رابطه با دیگران نیز شکل می‌دهند. نظام‌های معرفتی از چنین عناصر دوگانه‌ای تشکیل می‌شوند. آنچه در این کتاب بررسی می‌شود، پرداختن به مساله هویت از دیدگاه‌های جدید، بررسی ماهیت و نحوه رابطه میان معرفت و قدرت در سه گفتمان کلاسیک، مدرن و پسامدرن است. آن‌گاه چگونگی ظهور هویت به شکل واحد و یا متکثر در هریک از سه گفتمان یادشده تحلیل می‌شود.

بررسی ماهیت مشروطه‌خواهی در ایران، بدون تحلیل ماهیت ساختارهای سیاسی، فکری، اجتماعی و اقتصادی عصر قدیم یا سنت و ماهیت «مدرنیته» غیرممکن است. با قائل شدن به اینکه میان سنت و مدرنیته تعارض ماهوی وجود دارد، می‌بایست مدرنیته را مفهومی چندوجهی دانست که با دو چهره متعارض ولی به‌هم پیوسته، سبب رویارویی‌های بزرگ حتی در جوامع غربی گشته است. درحالی که چهره نخست مدرنیته بر بنیان‌های دموکراسی، آزادی، تساهل، نسبی‌گرایی، فردگرایی و کثرت‌گرایی قرار دارد، چهره دوم آن بر پیشرفت، برابری، عدالت، نظم، بوروکراسی، رفاه، قانون، امنیت، جمع‌گرایی، تکنولوژی، وحدت، ناسیونالیسم و دولت‌محوری تأکید می‌نماید.

در جریان مشروطه‌خواهی ایرانیان نیز برداشت‌های متفاوتی از مدرنیته باتوجه به دو وجه یادشده صورت پذیرفت که آشکارکننده ماهیت آن می‌باشد. این جریان در دوره‌های مختلف و در چهار گفتمان اصلاحات، ترقی، توسعه و انقلابی به‌منظور توسعه‌یافتگی و رفع عقب‌ماندگی پی‌گیری شد که همگی ناکام ماندند. ماهیت مشروطه‌خواهی در ایران، در هریک از گفتمان‌های فوق، و علل ناکامی آنها مسائلی است که با بهره‌گیری از دو روش هرمنوتیکی و گفتمانی در این اثر بررسی شده‌اند.