نام کوچک من بلقیس

تاریخ اجتماعی خاورمیانه ، در مقایسه با دیگر شاخه‌های تاریخ‌نگاری ، حوزه‌ای است که هنوز جای زیادی برای کاوش دارد . تاریخ‌نگاری خاورمیانه ، همچون تاریخ‌نگاری اروپا ، تا پیش از قرن بیستم تحت سلطه تاریخ‌نگاری سیاسی ، سلسله‌ای و نسب‌شناسانه و روایت‌های زندگی و زمان نخبگان بود . اما با رشد چشمگیر و جهانی جامعه‌شناسی به عنوان موضوع دانشگاهی ، بخصوص در پنجاه سال اخیر ، بسیاری از مورخان به تدریج تاریخ اجتماعی جوامع خاورمیانه را رشته دانشگاهی مقبولی دانستند . در بررسی اجرای مدرن‌سازی در خاورمیانه به طور اعم و ترکیه و ایران به طور اخص با نقصان‌های بسیار جدی در روایات و تحلیل‌های تاریخی در مورد پذیرش و مقاومت در برابر تغییراتی مواجهیم که جوامع ایران و ترکیه در ٢٠٠ سال گذشته با آن روبرو بوده‌اند . گرچه مطالعه مدرن‌سازی در ترکیه و ایران موضوع پژوهش‌های دانشگاهی متعددی بوده است ، اما این پژوهش‌ها تنها اجرای مدرن‌سازی از بالا را برمی‌رسند ، یعنی اقداماتی را که نظام‌های سیاسی برای تغییر جوامع ، وضع قوانین و مقررات جدید و بنیان نهادن نهادهای اجتماعی و سیاسی جدید برمی‌گزینند . اما آنچه هنوز در این پژوهش‌ها غایب است این است که جامعه به این اصلاحات و تغییراتی که از بالاست چه واکنشی نشان داد . مدرن‌سازی طرحی جهانی بود که تقریباً به طور همزمان ، گرچه با سرعت‌های مختلف در مناطق ، وارد جهان ما شد . در حیطه سیاسی ، مدرن‌سازی با تولد جامعه مدنی و ظهور فردگرایی و خودمختاری فردی همگام بود . سازش و مقاومت در برابر مدرن‌سازی ، رابطه بین مرم عادی و دولت در ترکیه و ایران و واکنش جامعه به اصلاحات و تجدد آمرانه در این کشورها موضوعی است که مقالات مندرج در این کتاب به آنها پرداخته است . « تورج اتابکی » پیش از این کتاب‌های « تجدد آمرانه – جامعه و دولت در عصر رضا شاه » و « ایران و جنگ جهانی اول » را نوشته است .

غزلیات‌ سعدی‌ مشهورتر از آن‌ است‌ که‌ به‌ سخنی‌ دیگر نیاز باشد. گرچه‌ وسعت‌ نظر و عمق‌ مشرب‌ و توان‌ تصویرپردازی‌های‌ مولوی‌ جای‌ دیگر نشیند و شعر حافظ‌ خود مجموعه‌ای‌ از همان‌ وسعت‌ و عمق‌ و زبان‌آوری‌های‌ بدیع‌ است‌. اما ظرافتکاری‌های‌ سعدی‌ در زبان‌ و نازک‌ کاری‌هایش‌ در عالم‌ خیال‌ هنوز نظیری‌ نمی‌شناسد. کم‌تر فارسی‌زبانی‌ است‌ که‌ غزلی‌ از او به‌ یاد نداشته‌ باشد و گاه‌گاه‌ سینه‌ را به‌ زمزمه‌ بیتی‌ از او از هرچه‌ غم‌ عالم‌ که‌ هست‌ نزداید. به‌ همین‌ جهت‌ و بسیاری‌ جهات‌ دیگر است‌ که‌ دیوان‌ غزلیات‌ سعدی‌ نیز همچون‌ دیوان‌ حافظ‌ همدم‌ سفر و حضرِ ما بوده‌ است‌.

به راستی اگر تاریخ رشته‌ای علمی است، چرا برخی نویسندگان به نگارش رمان تاریخی مبادرت می‌ورزند؟ امروز در درک عمومی و جهانی تاریخ و شخصیت‌های تاریخی ، هنر نقشی ممتاز دارد. تاریخ همیشه خیال‌برانگیز است و رمان یا فیلمی که از یک واقعه تاریخی و یا یک شخصیت تاریخی تهیه و یا نوشته می‌شود بهترین جلوه‌گاه این تخیل است. در این کتاب حوادثی آمده‌اند که مستندند و بنابر روال معمول رمان‌های تاریخی، بعضی شخصیت‌ها به داستان اضافه شده‌اند. حمله‌های نظامی، تصمیمات کلان و گاه حتی تاکتیک‌های به کار رفته در نبرد که در رمان حاضر آمده‌‌اند، همگی پشتوانه‌های مستند تاریخی دارند. کتاب حاضر از ٣ بخش تشکیل شده است که به زندگی کوروش بنیانگذار پادشاهی هخامنشی می‌پردازد. بخش اول دوران کودکی کوروش و دوستان او را در بر می‌گیرد و در بخش دوم به چگونگی تشکیل امپراتوری هخامنشیان می‌پردازد و در کتاب سوم ماجرای فتح بابل و پیشروی به سوی شرق پیگیری می‌شود. این کتاب سرگذشت حقیقی پادشاهی است که بلندپروازی، غرور ، شکوه و تواضع و فروتنی را در وجود خود با هم آشتی داد .