هجوم آفتاب

چکیده بیش از ٢٠٠ سال است که الگوی مدرنیت اروپایی در جامعه‌های غیر اروپایی همچون ترکیه و ایران تنها الگوی پذیرش مدرن‌سازی تلقی شده است. هر چند از آغاز قرن ٢٠ به بعد، ژاپن نمونه الهام‌بخشی بوده است از اینکه یک کشور غیر غربی چگونه می‌تواند «به پای غرب برسد‌» و حتی از آن پیشی بگیرد، تأثیر آن به عنوان یک الگو به راستی محدود مانده است. عصر مدرنیت در اروپا سرآغاز دوره نوینی بود که در آن فرد واحد اساسی ساختارهای جامعه مدرن محسوب می‌شد، به جای گروه یا جماعت که واحد اساسی جامعه دهقانی بود. طبیعی است که فردگرایی که دربردارنده آزادی و خودمختاری فرد بود مرزبندی تازه‌ای به وجود آورد که شامل ارتباط تازه فرد و حکومت بود. براساس این ارتباط تازه، فرد در جامعه مدرن، دست‌کم بنا بر قاعده، دیگر رعیت یا عامل شاه یا کشیش، سلطان یا شیخ خاصی با اقتدار الهی یا آمرانه نبود، بلکه فرد بر مبنای قواعد عقلانی و غیر شخصی‌ای عمل می‌کرد که به صورت قوانین عرضه می‌شد. اعطای حقوق سیاسی و قضایی جدید، از جمله حق نمایندگی، در واقع نتیجه این ارتباط تازه بود. پیدایش طبقه متوسط بازرگان و صنعتگر شهری پیوند جدایی ناپذیری با این فردگرایی داشت. کتاب «تجدد آمرانه» شامل مقالاتی درباره جامعه و دولت در دوره رضا شاه، خلافت، روحانیت و جمهوریت در ترکیه و ایران، ایران نو و زوال سیاست‌های حزبی در دوره رضا شاه و چند مقاله دیگر است. این کتاب برای اولین بار مسئله برخورد سنت و مدرنیتته را از زاویه‌ای جدید می‌کاود و به ریشه‌های تجدد آمرانه یا مدرنیت از بالا می‌پردازد.

کتاب « ایران و ادیان باستانی » از کتاب‌های مرجع مهم در رشته ایران و باستان‌شناسی با گرایش ادیان و از کتاب‌های درسی دانشگاهی در آمریکا به شمار می‌رود . آنچه درباره موضوع و روش تدوین این کتاب باید گفت این است که با وجود گذشت دو دهه از نخستین چاپ آن در سال ١٩٩٠ از تازگی و اهمیت پژوهشی آن کاسته نشده و هنوز درباره این موضوع اثری با این تفصیل و چنین مستند و جامع نوشته نشده است . نویسنده همه منابع پیش از خود و همزمان خود را دیده و به طور مقتضی از آنها استفاده کرده و همراه با محتوای ارزشمند کتاب ، کتاب‌شناسی پر ثمری عرضه کرده است . هر چند موضوع کتاب ، همانطور که از نام آن برمی‌آید ، درباره ارتباط ایران و ادیان باستانی است. اما نویسنده برای توضیح آنچه به ایران مربوط می‌شود و در کتاب مقدس از آنها یاد شده است ، اعم از نام شاهان و کسان و جاها و هر موضوع دیگر ، دست به تحقیقات گسترده زده و در واقع دوره‌ای از تاریخ باستانی ایران و در ارتباط با جهان آن روزگار را به تفصیل بررسی کرده است . همین دو ویژگی ، یعنی گستردگی پژوهش‌ها و ارتباط آن با کتاب مقدس ، مترجم را از جهت ضرورت مراجعه به منابع ، با دشوارترین کار تحقیق و ترجمه روبرو ساخته است . کتاب « ایران و ادیان باستانی » در ١٤ بخش از زمان مادها تا بررسی دین زرتشتی و آیین میترا ( مهرپرستی ) را در بر می‌گیرد .