هیچ چیز یادم نمی‌آید

«از نابهنگامی حیات تا سترون‌سازی خیال» مطالعه‌ای جامعه‌شناختی در تاریخ ادبیات داستانی ایران است. این کتاب به نسبت خیال و زندگی در یک دورۀ تاریخی می‌پردازد و آن را در ادبیات داستانی پسامشروطه تا لحظۀ اکنون پی می‌گیرد. نویسنده تلاش می کند تا از منظری تازه نسبت زندگی با متن ادبی را برجسته سازد و تلقی ادبیات داستانی و به تبع آن موقعیت‌های تاریخی‌اجتماعی حامی آن را دربارۀ حیات انسانی به بحث بگذارد. به تکنیک‌ها، فرم‌ها و استراتژی‌های ادبی‌ای پرداخته می‌شود که عموماً در مطالعات جامعه‌شناسی ادبیات نادیده گرفته می‌شوند. او سطوحی از آگاهی و ناآگاهی موجود در متن ادبی را مورد توجه قرار می‌دهد که عمیقاً وامدار حیات اجتماعی است، با این حال، به جای تصور رابطه‌ای علی میان امر اجتماعی و ادبی یا فرض بازتاب زندگی اجتماعی در متن، اثر رخدادهای تاریخی و موقعیت‌های اجتماعی درون میدان ادبی به واسطۀ میانجی‌گری‌های موقت یا دائم جایگاه‌های یا اتفاق‌های تاریخی تبیین شده است. در حوزۀ نظری، کتاب وامدار سنت جامعه‌شناسی ادبیات و متفکرانی چون لوکاچ، لوسین گلدمن، بوردیو، و نیز باومن است. شرح مختصر و روشن از نظریه‌های مهم این حوزه و نسبت آن با اندیشۀ فلسفی پیشین مخاطب علاقه‌مند به موضوع را با تصویری تازه از امکان‌های موجود در نقد جامعه‌شناختی آشنا می‌کند. در این راستا، نویسنده به نسبت میان فرم ادبی و امر اجتماعی توجه ویژه کرده تا امکان‌هایی تازه برای تحلیل موضوع خویش ایجاد کند. نویسنده خصایص عقلانیت تراژیکی را شرح می‌دهد که متمایز از فهم حماسی عصر پیشامشروطه است. سپس ظهور چنین فهمی به موقعیت‌های اجتماعی خاصی نسبت داده می‌شود که صورتبندی‌های تازه‌ای از بیان ادبی را پدید می‌آورند. در این راستا قواعد تولید و ارزیابی تازه‌ای در میدان ادبی ظاهر می شود که لزوماً ادبی نیستند. این قواعد بی آنکه موضوع اندیشه باشند، منطق عملکرد یک دوره می گردند. ذیل چنین منطقی است که «نابهنگامی حیات»، به مثابه یک فرم اندیشگانی کلان، روایت سوژه از زندگی روزمره را مشروط می‌سازد. سوژه فردیت‌یافته در جهان جزئیات که با مانعی موقت در می‌آویزد و در نهایت ناکام می‌شود. نویسنده معتقد است که منطق ادبیات داستانی عصر پهلوی در بسیاری از موارد همان الگوی ادبیات مشروطه است که یا تعمیق یافته یا به ضد خود بدل شده. در جمع‌بندی پایانی، گریزی به منطق فهم عامیانه و عالمانۀ وضع موجود در ایران و شباهت آن با فرم‌های روایی رایج در ادبیات داستانی زده شده تا موقعیت پیشگویی‌کنندۀ ادبیات داستانی مورد توجه قرار گیرد. گویی رویکردهای نظری و هنری شکل‌های متفاوت بیان مواجهه‌های مشابه با امر واقع هستند به شکلی که لااقل در یک دورۀ تاریخی صورت‌بندی‌های ادبی به مراتب متقدم بر بیان نظری وضعیت بوده‌اند و در این معنا به صورتی پیشگویانه عمل کرده‌اند. کتاب در جستجوی مسیری تازه برای بازسازی پیوند زندگی با متن ادبی، به بحث دربارۀ ادبیات عامه‌پسند و مقاومت و نیز ادبیات کودک می‌پردازد و منطق درونی آن‌ها و نسبت تاریخی‌شان با وضع موجود را روشن می‌کند و در گام نهایی برای تغییر شرایط پیشنهادهای اجمالی‌ای با مخاطب خود در میان می گذارد. این کتاب به علاقه‌مندان حوزۀ جامعه‌شناسی ادبیات، مطالعات فرهنگی، جامعه‌شناسی تاریخی، تاریخ ادبیات و نقد ادبی پیشنهاد می‌شود.

دست‌کم نقشه‌ای نسبتاً جامع از گفته‌های فلاسفه غرب از جمله افلاطون، ارسطو، فیلسوفان پس از ارسطو، هیوم، شلینگ، هولدرلین، هگل و ... درباره تراژدی به دست دهد، که از افلاطون شروع شود و تا ژیژک ادامه می‌یابد. فلاسفه عموماً بر این باورند بوده‌اند که سودمندی تراژدی برای آن‌که بر اندوه غلبه کند باید واقعاً پراهمیت باشد، آن‌قدر مهم که تراژدی را برترین شکل ادبیات کند و پرتکرارترین همه هنرها. تراژدی همواره مورد توجه فیلسوفان است و آن‌ها را به تفکر واداشته است. این کتاب بر آن است که نشان دهد در طول دوهزاروپانصد سال گذشته فیلسوفان در مورد تراژدی چه حرفی برای گفتن داشته‌اند. چه چیزی باعث می‌شود داستانی را تراژدی بدانیم؟ چرا علی‌رغم محتوای اندوهبار تراژدی ارزش والایی برای آن قائلیم؟ فلسفه تراژدی، نوشته جولیان یانگ و ترجمه حسن امیری‌آرا، منبعی مفید برای علاقه‌مندان و پژوهشگران حوزه فلسفه و همین‌طور حوزه‌هایی دیگر همچون ادبیات

در کتاب دزد، سارق گمنامی که جیب‌بُر تمام عیاری است و به خاطر این مهارت استادانه در ربودن وسایل افراد خاص محکوم به همکاری می‌شود. آن هم همکاری با «کیزاکی» یکی از سردسته‌های باندهای مافیایی و گانگستری که برنامه‌های کلان آنها دستکاری و دخالت در سیاست است. این دزد راهی برای فرار ندارد، نه از دست کیزاکی و آدم‌هایش و نه از دست گذشته و خاطراتش با دو نفر از دوستانش: «حتماً همین طوره. من جیب‌بُر خوبی نیستم. دوران دبیرستان کارم اساساً جنس بلند کردن از مغازه بود. بعضی وقت‌ها برای تفریح جیب‌بُری هم می‌کردم. مثل تو یا «ایشیکاوا» این کاره نیستم. تو بلند می‌کنی، می‌دی به اون، اون هم کیف پول رو خالی می‌کنه و بعد تو دوباره می‌ذاریش توی جیب صاحبش. تازه اون فقط دو سوم سهم می‌بره. نمی‌شد فهمید که چه اتفاقی افتاده، حتی اگه هم کسی می‌فهمید، باز نمی‌شد گزارش داد.» در داستان دزد، روابط انسانی بسار کم و محدودی تجربه می‌شود. وابستگی‌ها و دلبستگی‌هایی برای شخصیت اصلی داستان به‌وجود می‌آید که سرنوشت او را رقم می‌زند. او با پسربچه‌ای دوست می‌شود که همواره او را یاد خودش می‌اندازد. تلاش می‌کند آینده پسرک را بهتر کند و همین دوستی بر آینده خودش هم تأثیر می‌گذارد: «وقتی از مغازه بیرون آمدم، ابرهای بزرگ و حجیم بالای سرم به حالت معلق در آمده بودند. احساس کردم که قطره‌های بی‌شمار باران مرا در خود خواهند پوشاند. ضربان قلبم تندتر شد و انگشتانم را در جیبم باز و بسته کردم.» «فومی نوری ناکامورا» نویسنده ژاپنی، در سال ۲۰۱۰ جایزه ادبی ژاپن را برای کتاب دزد دریافت کرد.

کتابی دیگر از مجموعه تاریخ جهان به جنگ سرد اختصاص دارد. واژه جنگ سرد (cold war) در واقع یادآور نزاع ایدئولوژیک و تهدیدهایی بود که بین دو ابرقدرت آمریکا و شوروی سابق جریان داشت و هیچ گاه عملی نشد اما همواره سایه جنگ تسلیحاتی را در جهان می‌شد احساس کرد. از پایان جنگ جهانی دوم در سال ١٩٤٥ تا فروپاشی اتحاد شوروی در اوایل دهه ١٩٩٠، تنش‌های بین‌المللی جهان را در کشمکش ایدئولوژیک معروف به جنگ سرد فرو برد. جنگ سرد بازتاب اختلاف‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی بین دو ابر قدرت‌ جهان، یعنی اتحاد شوروی و ایالات متحده بود. نبرد قدرت آنها طی بیش از چهل و پنج سال به سیر رویدادهای جهان شکل داد. این نبرد قدرت بر کشورها در هر گوشه جهان تأثیرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بزرگی داشت. هر چند جنگ سرد هیچ گاه شکل درگیری مسلحانه مستمر بین آمریکا و شوروی پیدا نکرد، هر دو از درگیری‌های منطقه‌ای در کره، ویتنام و افغانستان پشتیبانی و گاه با موفقیت در آن‌ها وارد شدند. ایالات متحده و اتحاد شوروی در این کشورها و نیز دیگر کشورها برای پراکنش دیدگاههای سیاسی خود و گسترش حوزه نفوذشان به رقابت پرداختند. افزون بر آن، هر دو کشور در مسابقه تسلیحاتی بی‌سابقه‌ای به تولید و ذخیره‌سازی جنگ‌افزارهای هسته‌ای پرداختند. افزون بر آن، هر دو کشور در مسابقه تسلیحاتی بی‌سابقه‌ای به تولید و ذخیره‌سازی جنگ‌افزارهای هسته‌ای پرداختند که تمام این سیاره را با خطر انهدام هسته‌ای مواجه کرد. با فروپاشی اتحاد شوروی و سقوط کمونیسم در اروپا، جنگ سرد پایان یافت. اما تأثیر آن تا به امروز نیز احساس می‌شود.