هیچ یک از آن ها باز نمی گردد

زنی از گذشته به ناگاه وارد زندگی خانوادگی یک مرد می‌شود. همسر آن مرد روایت دلمشغولی‌های او را برعهده می‌گیرد: صدای مامک از پشت در آمد: «کی بود این وقت شب؟» دو سه تقه به در زد و وارد اتاق ما شد. گفتم: «یکی خوابش نمی‌برده. گوشی را برداشته به آشنایی، دوستی، قوم و خویشی زنگ بزند، به اشتباه شماره ما را گرفته.» می‌گویم: «که عاشق چشم‌های عسلی‌اش شده بودی؟!» سام می‌گوید: «جوانی بود و...» پشت به دیوارکوب تکیه داده به مبل. سایه‌اش تلنبار شده بر تکه‌ای از سنگفرش جلوی پایش. شاهکار می‌گوید: «جوانی و سرکشی!» می‌خندم:«طغیان احساس!» سهیل روی زمین زانو زده است و ماشین باری زرد کوچکش را روی سنگ‌های سبز کف هال سُر می‌دهد. شاهکار می‌گوید: «خوش به حالت بابا! فقط یک بار عاشق شده‌ای.» و قلم‌مو را توی رنگ نارنجی و اکر می‌زند. برمی‌گردد رو به من: «رحم داشته باش مامان! یک بار یک جفت چشم عسلی! فقط یک بار عشق.» می‌گویم: «پس سهم من چی؟» می‌گوید: «دوست داشتن با عشق فرق می‌کند.» از ماه‌منیر کهباسی پیش از این رمان خط تیره آیلین منتشر شده که این کتاب برنده جایزه روزی روزگاری در سال ١٣٨٦ شد.

با وجود گذشت یک نسل از مرگ ساموئل بکت ، او هنوز یکی از بزرگان ادبیات و نمایشنامه‌نویسی قرن بیستم به شمار می‌رود . آنچه کار را برای منتقدان بکت دشوار می‌کند این است که او همچنین یکی از نیرومندترین اسطوره‌های ادبی قرن پیشین است . بکت ، همانند دیگر « مدرنیست‌ها » ، در ابهام و دشواری پرآوازه است ؛ با وجود این ، هنر او به شیوه‌هایی بی‌نظیر فرهنگ‌ها را درنوردیده است . واژه « بکتی » حتی میان آنان که چندان چیزی از بکت نمی‌دانند طنین‌انداز است و چشم‌اندازی تیره و دلگیر توأم با طنزی گزنده را در ذهن می‌کند : ولگردانی آس و پاس که بر صحنه عریان نمایش در انتظارِ هیچ جانشان به لب رسیده است . واژه بکتی همچنین یادآور بی‌برگ و باری و کمینه‌گرایی ادبی ، به همراه کشش بی‌رحم و کالبدشکافانه به عریان‌ کردن ، برملا نمودن و جستجوی مغزها و جوهرهاست. بخشی از دلیل رخنه کردن بکت به فرهنگ عامه به نفوذ بی‌همتای او در عرصه نمایش بعد از جنگ جهانی دوم مربوط است . تصاویر نمایشی او از چنان جنبه دیداری و ملموسی برخوردارند که به تحقیق نمونه آن را نزد هیچ یک از شاعران و نمایشنامه‌نویسان نوپرداز نمی‌توان یافت . کتاب « روایت ذلت » در ٢٣١ صفحه راهی بازر نشر شده است .

شورشیان‌ آرمانخواه‌، گزارش‌ فشرده‌ و مستندی‌ از تاریخ‌ جنبش‌ چپ‌ مارکسیستی‌ را در ایران‌ از ١٣٢٠ تا ١٣٦٢ (که‌ آخرین‌ سازمان‌های‌ مارکسیستی‌ فروپاشید) دربر می‌گیرد. نویسنده‌ کوشیده‌ است‌ با پیروی‌ از روش‌شناسی‌ علمی‌ فرایند جنبش‌ چپ‌ و فراز و فرودهای‌ آن‌ را در متن‌ تاریخ‌ معاصر ایران‌ گزارش‌ کند و از آن‌ مهم‌تر به‌ پی‌کاوی‌ علل‌ ناکامی‌ چپ‌ در ایران‌ بپردازد. کتاب‌ بیش‌تر به‌ دوره‌ تاریخی‌ پس‌ از کودتای‌ ٢٨ مرداد تا فروپاشی‌ کامل‌ چپ‌ مارکسیستی‌ در نیمه‌ دهه‌ ١٣٦٠ تأکید دارد و این‌ دوره‌ای‌ است‌ که‌ در سایر کتاب‌های‌ تاریخ‌ بسیار کم‌تر به‌ آن‌ پرداخته‌ شده‌ است‌. در مورد فعالیت‌ و کارنامه‌ چپ‌ در دوران‌ پس‌ از انقلاب‌ نیز شاید تا کنون‌ گزارشی‌ تاریخی‌ به‌ زبان‌ فارسی‌ منتشر نشده‌ باشد. شورشیان‌ آرمانخواه‌، نه‌ تنها بازیگران‌ اصلی‌ صحنه‌ (احزاب‌ و سازمان‌های‌ عمده‌)، بلکه‌ بازیگران‌ فرعی‌ و حاشیه‌ای‌ (گروه‌ها و هسته‌های‌ کوچک‌ مارکسیستی‌) را نیز (چه‌ آن‌ها که‌ در داخل‌ کشور فعالیت‌ داشتند و چه‌ آن‌ها که‌ زیستگاهشان‌ خارج‌ از کشور بود) دربر می‌گیرد. مهم‌ترین‌ و ارزشمندترین‌ ویژگی‌ کتاب‌ (چنان‌ که‌ از عنوان‌ دومش‌ پیداست‌) این‌ است‌ که‌ به‌ کاوش‌ و بررسی‌ علل‌ شکست‌ و ناکامی‌ چپ‌ در ایران‌ به‌ ویژه‌ فروپاشی‌ نهایی‌اش‌ در دهه‌ ١٣٦٠ می‌پردازد. مازیار بهروز مدت‌ سه‌ سال‌ استاد مدعو در دانشگاه‌ کالیفرنیا در برکلی‌ بوده‌ است‌ و اکنون‌ استادیار دانشگاه‌ ایالتی‌ سان‌فرانسیسکو است‌.

آخرین بار که دیدمش جمع شده بودیم توی واحد من و او داشت کتلت می‌خورد ، مدام به من تعارف می‌کرد و میان حرف‌هایمان می‌پرید . گفتم : دوست ندارم . با آرد نخودچی و سیب‌زمینی آب‌پز که اصلاً دوست ندارم . شانه‌هایی استخوانی داشت و چشمانی نگران . خوشحال بود . از ته دل . هیچ وقت ندیده بودم با کسی آن طور حرف بزند . با این که پنج شش ماهی همخدمت بودیم اما تا قبل از آن شب هیچ وقت از خانواده‌اش صحبت نکرده بود . آن شب توی واحد موتوری شام خوردیم . داستانهای « کتلت سرد » مضامینی اجتماعی دارند که سال‌ها دغدغه نویسنده آن بوده است : همه سکه صدایش می‌کردند بجز عزیز که صداش می‌زد حلیمه خانم و آقا جون که خودش این اسم را روی او گذاشته بود . توی خواستگاری‌اش گفته بود : این سکه شانس منه . اما یک سال بعد با اینکه برایش بچه به دنیا آورده بود فقط او بود که صداش می‌زد ده شاهی . کتلت سرد ، آیرخ ، مایل به خاکستری ، سکه ده شاهی و . . . عناوین مجموعه داستانهایی هستند که امید پناهی‌آذر نوشته است .