پیدایش هند نوین

دوران شکوفایی "شعر نو" ــ که در اصل با سرودن "ققنوس" به سال ١٣١٦ پدید آمد ــ کم و بیش تا آغاز دهه شصت ادامه یافت. در این فاصله شاخه‌های دیگری هم از بدنه این درختِ جوان رویید و بارور شد. "شعر سپید" بی‌گمان سرفرازترین شاخه این درخت بود و شاملو مهم‌ترین نماینده آن. اقبالِ شاعران جوان در دو دهه اخیر به این شیوه از شعر روی هم‌رفته بیش‌تر بوده است. شاید دلیل آن این است که برخی از آنان می‌پندارند که سرودن "شعر سپید" کاری است آسان. یا به سخن دیگر: روی آوردن به عرصه‌ای است که گوینده ملزم به رعایتِ هیچ اصلی نیست، حتّی پای‌بند به این اصل که پیام هر متنی (خواه شعر و خواه غیر از آن) باید از طریق زبان انجام گیرد. مجموعه حاضر با آثاری از احمد شاملو، بیژن جلالی، منوچهر آتشی، محمدتقی شمس لنگرودی، سیدعلی صالحی و تنی چند از شاعران معاصر زینت یافته است. دکتر تورج رهنما تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در ایران و تحصیلات دانشگاهی را در آلمان و اتریش گذراند. او پس از بازگشت به ایران بیش از سی سال به عنوان استاد زبان و ادبیات آلمانی در دانشگاه تهران تدریس کرد. رهنما گذشته از انتشار ده‌ها کتاب در زمینه ادبیاتِ امروزِ ایران و آلمان (به زبان‌های آلمانی و فارسی) پنج مجموعه شعر نیز در ایران منتشر کرده است. دکتر رهنما در سال‌های اخیر به دریافت دو جایزه بزرگ در آلمان توفیق یافته است. جایزه ادبی شهر هانوور (در سال ٢٠٠٠) و نشان بین‌المللی "گوته" (در سال ٢٠٠٢).

داستان‌های عامیانه فارسی گنجینه‌هایی از مضمون، تمثیل، ضرب‌المثل‌ها و آداب و رسوم فارسی زبانان به شمار می‌روند. توجه به چنین گنجینه‌هایی، در اصل، پاسداشت فرهنگ و ادب کهن سرزمینی است به وسعت زبان فارسی. داستان امیرحمزه صاحبقران یکی از قصه‌های معروف عامیانه است که روایت‌های مختلفی از آن وجود دارد. اصل داستان‌ها به زبان عربی بوده و ماجراهای آن به زمان سلطنت انوشیروان باز می‌گردد. قصه مربوط به جوانمردی‌های پهلوانی نامدار به نام «امیرحمزه» است. حمزه در هشت سالگی پهلوان نام‌آوری را در میدان شهر شکست می‌دهد. آنگاه با دوست وفادارش- نسیم- به مکتب‌خانه می‌روند و درآنجا دوست امیرحمزه- نسیم- معلم را به ستوه به می‌آورد. امیرحمزه به تدریج بزرگ می‌شود و نسیم برای یافتن اسبی تنومند که بتواند او را سواری دهد به سرزمینی دور می‌رود و عاقبت پس از ماجراهایی اسب مناسبی پیدا می‌کند. یکی از کارهای امیرحمزه صاحبقران پس گرفتن مالیات مکه از دست گروهی راهزن است. قصه‌های امیرحمزه آنقدر شیرین است که هر کسی دو صفحه از آن را بخواند کتاب را به زمین نمی‌گذارد مگر آنکه تا آخر آن را بخواند. انتشارات ققنوس در چاپ جدید این داستان‌ها که چند جلد آن تحت عنوان ملک جمشید، حسین‌کرد شبستری، شیرویه‌نامدار، مختارنامه و برزونامه از سری کتاب‌های «مجموعه ادبیات عامه» سال‌ها پیش از این منتشر شده بود با بهره بردن از نسخه‌های متعدد و با به کارگیری رسم‌الخط جدید، سعی نموده حتی‌المقدور نسخه‌ای به دور از لغزش‌ها و خوشخوان ارائه کند. چه بسیار کسان که با خواندن این داستان‌ها به جرگه کتابخوانان پیوستند، زیرا این داستان‌ها که اغلب روایت پهلوانی و مردانگی و عشقند با نثری شیرین و با افسانه‌سازی و خیالپردازی خواننده را بر سر شوق می‌آورند و به خواندن بیشتر ترغیبش می‌کنند.

قصه ای است که در آغاز داستان، پایان آن گفته میشود . اما تعلیق و بی تکلیفی نه تنها در نتیجه به کار گرفتن این فن تباه نمی شود، بلکه با پرداخت دراماتیک رولفو فزونی مییابد. همچنین ترتیب و تسلسل رویدادها به گیرایی درهم شکسته میشود، و زمان از حرکت بازمی ایستد. چند داستان کم و بیش حکایت به شمار میآیند، مثل «شبی که تنهایش گذاشتند»، که در آن فلیثیانو در پی چارهجویی است تا مثل دو عموی بختبرگشتهاش به دار آویخته نشود. رولفو این قصه را با تمام توان دراماتیک آن باز میکند، شاخ و برگ اضافی را میزند، اما جزئیات و جمله هایی را که داستان را غنا میبخشند، تکرار می کند.

یک‌ خواننده‌ علاقه‌مند به‌ کتاب‌های‌ نویسنده‌ای‌ معروف‌ با او ارتباط‌ مکاتبه‌ای‌ برقرار می‌کند، بین‌ آن‌ها ــ توسط‌ همین‌ نامه‌ها ــ علاقه‌ای‌ خاص‌ ایجاد می‌شود، و خواننده‌ در ذهن‌ و خیال‌ خود شخصیتی‌ از نویسنده‌ می‌سازد که‌ با دیدن‌ او به‌ یکباره‌ فرو می‌ریزد و می‌فهمد که‌ مغبون‌ شده‌ ولی‌... فرشته‌ توانگر، نویسنده‌ جوان‌ شیرازی‌... که‌ پیش‌ از این‌ مجموعه‌ داستان‌ «خانه‌ها و خیابان‌ها» (نیم‌ نگاه‌) و همین‌ جا روی‌ زمین‌ (نشر مرکز ١٣٧٧) از او به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌، این‌ بار با «گرنیکا» خالق‌ حوادثی‌ خواندنی‌ است‌. انتشارات‌ ققنوس‌ کتاب‌ گرنیکا را در ١٢٨ صفحه‌ و اندازه‌ رقعی‌ راهی‌ بازار نشر کرده‌ است‌.