چیستی تکامل

"دولت و جامعه در ایران" اثری است که دکتر "محمدعلی همایون کاتوزیان" آن را با نگاه ویژه به "ان‍ق‍راض ق‍اج‍ار و اس‍ت‍ق‍رار پ‍ه‍ل‍وی" به رشته ی تحریر درآورده است. نویسنده معتقد است که مطالعاتی که پیرامون وضعیت سیاسی و اجتماعی و دولتی ایران صورت می گیرد، عمدتا بر مبنای تئوری هایی است که جهت مطالعه و بررسی جوامع اروپایی به وجود آمده اند و به همین دلیل در تشریح و تببین رویدادهای اجتماعی و تاریخی ایران به وسیله ی این نظریات دچار مشکل می شویم. بر این اساس دکتر "محمدعلی همایون کاتوزیان" که خود از پژوهشگران نام دار ایرانی در حوزه ی تاریخ، اقتصاد و سیاست است و در سمت استادی موسسه ی شرق شناسی آکسفورد فعالیت می کند، در کتاب "دولت و جامعه در ایران" نظریه ای نوین و متفاوت عرضه می کند که مطابق آن، تاریخ سیاسی ایران به صورت پیوسته میان استبداد و هرج و مرج در تناوب است. "همایون کاتوزیان" این مساله را با پشتیبانی شواهد و مدارک تطبیقی از تاریخ ایران و اروپا به طور مفصل و کامل، تجزیه و تحلیل می کند. این شواهد پیرامون مسائلی همچون مالکیت، مشروعیت، قانون، عصیان، هرج و مرج و تحریکات اجتماعی جمع آوری شده اند و در کتاب "دولت و جامعه در ایران" موشکافی می شوند. با نگاه به مسائل ذکر شده، از این نظریه به عنوان الگویی در جامعه شناسی تاریخی کشور در بستر رخدادهای اواخر قرن نوزدهم ایران استفاده می شود و شواهد متعددی در تایید آن دیدگاه از اتفاقات این بازه ی زمانی نسبتا کوتاه به دست می آید. به این جهت می توان گفت نظریه ی مطرح شده در کتاب "دولت و جامعه در ایران" جهت درک و کاوش رویدادها و دگرگونی های اجتماعی و سیاسی ایران در دوره ی مد نظر بسیار کاربردی است.