اسلام میان حقیقت و تجلی تاریخی

در این مجموعه، شش مقاله در باب دو موضوع "تاریخ‌نگاری" و "جامعه‌شناسی تاریخی" ترجمه شده است. در نخستین مقاله با عنوان "تاریخ‌نگاری و روش‌شناسی تاریخی" تالیف "ادموند ب. فراید"، از دایره‌المعارف بریتانیکا که به تاریخ‌نگاری غربی اختصاص دارد، ویژگی‌های تاریخ‌نویسی غرب، مورخان برجسته‌ی غربی، آثار مشهور آن‌ها در دوره‌های تاریخی باستان، قرون وسطا، بیزانس، رنسانس، دوره‌ی مدرن، عصر روشنگری، سده‌ی نوزدهم و بیستم معرفی شده‌اند. مقاله‌ی دوم با عنوان "تاریخ تخصصی در قرون اخیر" اثر مارک. ت. گیلدرهوس مروری است بر تاریخ‌نگاری غربی (اروپا و آمریکا) از نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم تا امروز، همراه با بررسی مشهورترین تاریخ‌نویسان و آثار آن‌ها. نویسنده‌ی این مقاله معتقد است در این دوره، موضوع تاریخ و علم بودن آن مطرح می‌شود و تاریخ‌نویسی بر پایه‌ی اسناد و مدارک مستند رواج می‌یابد و به تدریج مباحثی چون نقش توده‌ی مردم، نقش زبان، نظام‌ها و سازوکارهای اقتصادی، اختلاف نژادی، قانون اساسی، آزادی علوم اجتماعی و روان‌شناسی، استفاده از تحلیل آماری و محاسبه در تاریخ‌نگاری استفاده می‌شود. در مقاله‌ی سوم با عنوان "تاریخ نو در جامعه‌شناسی" تالیف "جی. همیلتون"، نویسنده ابتدا تاریخ‌نگاری قرن هجدهم عصر روشنگری را که از تاریخ به عنوان گاه‌شماری دوری گزید و در پی یافتن اصول ثابت و کلی جوامع انسانی بود با تعبیر "تاریخ نو" نام می‌برد و سپس "تاریخ نو" را با اندیشه‌های جامعه‌شناسان نیمه‌ی دوم قرن بیستم که به مطالعات تاریخی پرداختند، مقایسه می‌کند و بر آن است تا اصول و مفاهیم "جامعه‌شناسی تاریخی" را شناسایی و تبیین نماید. در این مقاله از آرای اندیشمندانی چون کارل بکر، رایت میلز، آنتونی گیدنز، چارلز تیلی، ایمانوئل والرشیتن سخن رفته است. در چهارمین مقاله با عنوان "جامعه‌شناسی تاریخی" تالیف "جان مندالیوس" از پنج مقوله بحث شده است: 1- "نظریه‌ی نظام‌های جهانی" که به بررسی ظهور نظریه‌های اجتماعی مبتنی بر تاریخ در دوره‌ی پس از جنگ و ظهور مطالعات میان‌رشته‌ای تاریخ می‌پردازد، 2- "تحلیل نظریه‌ی نظام‌های جهانی" و بررسی نظریه‌ ایمانوئل والرشتین، 3- تمرکززدایی از کانون‌های قدرت" (که به نظریه‌های تاریخی قدرت از مایکل‌ مان و آنتونی گیدنز و تلاش‌های آنان برای بازسازی بنیادین نظریه‌‌های قرن نوزدهمی جامعه و دگرگونی اجتماعی اختصاص دارد)، 4- ظهور نظریه‌ی جهانی شدن در دهه‌ی 1980 و این‌که چگونه نظریه‌ی یاد شده از نظریه‌های نظام‌های جهانی و مدرنیزاسیون فاصله می‌گیرد، 5- "تحلیل تمدنی" که به بررسی آثار دو تمدن‌شناس مدرن "نوبرت الیاس" و "بنجامین نلسون" می‌پردازد و نشان داده می‌شود که "تحلیل تمدنی" بسیار مفیدتر از هویت فرهنگی است. در مقاله‌ی پنجم، "تاریخ از سیر و تکامل تاریخ‌نویس جامعه‌شناسانه در آمریکا، به ویژه از قرن نوزدهم به بعد آمده است در این مقاله پیوندهای تاریخی و جامعه‌شناسی در آثار تاریخ‌نویسان آمریکایی نشان داده می‌شود. در آخرین مقاله با عنوان "عصر زرین جامعه‌شناسی تاریخی کلان‌نگر"، نوشته‌ی رندال کولینز به بررسی دو نگرش تاریخی قرن بیستم اختصاص دارد. یکی نگرش کلان‌نگر، کلی و جهانی است که منشا تالیف آثاری درباره‌ی تاریخ جامع و عمومی جهان و همه‌ی تمدن‌ها شد. مانند آثار توین بی، دوم نگرش مخالف آن که قائل به هیچ‌گونه سرمشق و الگوی خاصی نیست.