کتاب زهرا، ماه منیر و مهرماه – خاطرات دختران یک مرجع دینی

جهان سیاسی در شبکه‌های اجتماعی بیش از حد ناهمگون، بسیار فردگرا، پر از هرج‌ومرج و نامناسب برای گفتگو به منظور احیای حوزه عمومی است. این توصیفی است که نویسندگان کتاب آشفتگی سیاسی در رابطه با جهان سیاسی در شبکه‌های اجتماعی دارند. واقعا آن است که اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی امروزه تأثیر روزافزونی بر زندگی بشری دارند و بر سیاست، اقتصاد و فرهنگ جوامع تأثیرات شگرفی از خود به جای گذاشته‌اند. می‌توان گفت که پس از انقلاب تلفن‌های هوشمند و با رشد و توسعه شبکه‌های اجتماعی مجازی، ماهیت کنش سیاسی دچار تحولات فراوانی شده است. از جمله این تحولات می‌توان به نحوه شکل‌گیری کنش‌های جمعی اشاره کرد. امروزه به واسطه توسعه شبکه‌های اجتماعی مجازی، کنش جمعی ماهیتی آنلاین نیز پیدا کرده است و آنگونه که کاستلز می‌گوید شاهد شکل‌گیری فضاهای دورگه به واسطه پیوند فضای آنلاین و فضای شهری شده‌ایم. به این ترتیب، بسیاری از کنش‌های جمعی مانند تظاهرات و شورش‌های خیابانی، که در فضای آفلاین شکل می‌گیرد، ریشه در فضای آنلاین دارد و از آنجا آغاز می‌شود. کتاب حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که در دوران سیطره شبکه‌های اجتماعی مجازی، کنش جمعی چگونه شکل می‌گیرد و اطلاعات اجتماعی موجود درون شبکه و رؤیت‌پذیری افراد درون شبکه‌ها چه تأثیری بر شکل‌گیری یک فعالیت جمعی می‌گذارد. به همین جهت نویسندگان این کتاب با استفاده از تحلیل کلان‌داده‌ها می‌پردازند تا رفتار کاربران درون شبکه را تحلیل کنند. از این حیث، این کتاب روش جدیدی را جهت تحلیل کنش سیاسی کاربران شبکه‌های اجتماعی ارائه می‌دهد. در کنار تحلیل این کلان داده‌ها، نویسندگان این کتاب به عوامل روان‌شناختیِ مؤثر در شکل‌گیری یک کنش سیاسی نیز پرداخته‌اند. آن‌ها معتقدند که به واسطه توسعه اینترنت، امروزه ویژگی‌های روان‌شناختی بیش از متغیرها و ویژگی‌های زمینه‌ای نظیر جنسیت، تحصیلات و طبقه اقتصادی اهمیت دارد. به همین جهت در این کتاب شاهد ارائه مدل جدیدی در تحلیل کنش سیاسی افراد هستیم که به ۵ ویژگی شخصیتی آن‌ها شاملپذیرا بودن۱، وظیفه شناسی۲، برون‌گرایی۳، سازگاری۴ و روان‌رنجوری۵ می‌پردازد و با آزمایش‌های مختلف سهم هر یک از این ویژگی‌ها را در شکل‌گیری کنش جمعی نشان می‌دهد. به همین جهت می‌توان گفت که ماهیت این کتاب، ماهیتی چند رشته‌ای است و خوانندگان کتاب برای فهم تمام بخش‌های آن لازم است نه تنها به مفاهیم علوم سیاسی اشراف داشته باشند، بلکه باید آگاهی کافی از علم آمار و علم روان‌شناسی نیز داشته باشند و در صورت فقدان دانش کافی در هر یک از این رشته‌ها، برای فهم تمام مباحث طرح شده در این کتاب با دشواری رو به رو خواهند شد. با این حال این کتاب که برنده جایزه کتاب مکنزی در انجمن مطالعات سیاسی و کتاب سیاسی تحسین شده مجله گاردین در سال ۲۰۱۶ است، در رشته علوم سیاسی ریشه دارد و می‌توان گفت که زمینه اصلی این کتاب در حوزه علوم سیاسی است و علاقه‌مندان به این حوزه می‌توانند مباحث اصلی طرح شده در این کتاب را دریابند. نویسندگان این کتاب نشان می‌دهند که چگونه شبکه‌های اجتماعی مجازی بر رفتار و تصمیم سیاسی شهروندان تأثیر می‌گذارد و معتقدند که این شبکه‌ها نوعی آشفتگی سیاسی را در جوامع ایجاد کرده‌اند. آن‌ها معتقدند: «شبکه‌های اجتماعی محدوده فعالیت‌های سیاسی شهروندان را گسترش داده‌اند و با درخواست کمک‌های کوچک و نه‌چندان وقت‌گیر از آن‌ها در تحرکات سیاسی، تا حدی هزینه‌ها را پایین آورده‌اند. افراد برای تصمیم‌گیری برای قبول هریک از این مشارکت‌های مختصر در معرض تاثیر گرفتن از اجتماع هستند: از آنچه دیگران انجام می‌دهند، خبردار می‌شوند و می‌دانند کارهایشان در معرض دید سایرین خواهد بود. بنابراین فعالیت‌های خودشان با تعداد زیادی از افراد آمیخته خواهد بود، که منجر به زنجیره تعاملی می‌شود که می‌تواند به افزایش مقیاس فعالیت‌های بزرگ بینجامد ـ اما معمولا این اتفاق نمی‌افتد. این جریانی از آشفتگی سیاسی است که بی‌ثبات، غیر قابل پیش‌بینی و اغلب ناپایدار است.»

 خواندن کتاب آشفتگی سیاسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

پژوهشگران علوم ارتباطات، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و همه علاقه‌مندان به مباحث رسانه مخاطبان این کتاب‌اند.

درباره نویسندگان کتاب آشفتگی سیاسی

هلن مارگتس استاد جامعه و اینترنت در انستیتیوی اینترنت دانشگاه آکسفود است، جایی که در آن اسکات هیل و طاها یاسری به عنوان متخصص داده و علوم محاسباتی به تحلیل کلان‌داده‌ها می‌پردازند. پیتر جان نیز استاد علوم سیاسی دانشگاه کالج لندن است.

مولف، کتاب را به پنج دوره و شرح زیر تقسیم کرده است.. دوره اول: از سال 1604 تا 1797 این دوره همزمان با قدرت گرفتن خاندان کعب در خوزستان است و در آن تاریخ کعب (در قرن هفده و هجده) و چگونگی لشکرکشی کریم خان زند به خوزستان می‌پردازد. دوره دوم: از سال 1797 تا 1834 این دوره مصادف با حکمرانی فتحعلی شاه قاجار و سلسله قاجاریه بر ایران است و در آن ضمن تشریح وضع داخلی قبیله کعب، روابط خوزستان با دولت ایران، ترکیه عثمانی و انگلیسی‌ها بررسی می‌شود. در این دوره و در سال 1812 میلادی تیره محیسن از قبیله بنی کعب قدرت می‌یابد و محمره را مرکز خود قرار می‌دهد. دوره سوم: این دوره با فرمانروایی محمدشاه قاجار مقارن است و در آن قضایایی چون کشاکش میان کعب فلاحیه (شیخ ثامر) و محیسن محمره (شیخ جابر) را دربرمی‌گیرد. تقسیمات اداری خوزستان در سال 1834، خراب شدن سد کویر کوت نهر هاشم و آغاز ویرانی حویزه، تصرف محمره به دست نیروهای ترک در سال 1837 منصوب شدن معتمدالدوله به عنوان حکمران اصفهان، لرستان و خوزستان در سال 1839، عملیات او علیه قبیله کعب و محمره و سرگذشت دردناک اسارت محمدتقی خان، سرکرده بختیاری به دست او، در همین دوره اتفاق می‌افتد. کوشش‌های لایارد و برای باز کردن ایالت بر تجارت انگلیسی و آزمایشی کشتی‌های انگلیسی برای دریانوردی و در کارون از رویدادهای این دوره است. دوره چهارم: این دوره با حکومت ناصرالدین شاه قاجار هم زمان است. گسترش قدرت دولت مرکزی در خوزستان، سرکوبی کعب محیسن، حکومت نظام السلطنه (1896-1887) بر خوزستان، تاسیس اداهر پست ایران در محمره در سال 1981، متصل شدن محمره، اهواز، شوشتر و دزفول از طریق تاسیس سیستم مرکزی تلگراف در برازجان، منصوب شدن اولین کارگزار وزارت خارجه ایران در محمره از جمله رویدادهای این دوره است. دوره پنجم: در آخرین دوره که با حکمرانی مظفرالدین شاه قاجار مصادف است، شاهد رشد سریع منافع سیاسی و تجاری انگلیس در خوزستان هستیم. این دوره مالامال از رویدادهای گوناگون است و در آن اوضاع داخلی خوزستان شمالی، منطقه حویزه، شیخ نشین محمره، قتل شیخ مزعل و جلوس شیخ خزعل در سال 1897، فروپاشی شیخ‌نشین کعب فلاحیه، روابط شیخ محمره (خزعل) با انگلیس و روسیه، تشدید اختلافات خزعل با حکومت مرکزی، مساله گمرکات و... بررسی شد. در سراسر این کتاب از خوزستان به نام عربستان یاد شده است. واقعیت این است که خوزستان لااقل بالغ بر سه قرن(همزمان با حکومت شاه عباس صفوی تا اواخر دوره قاجاریه) به همین نام خوانده می‌شد.