گزیده نوشته های کارل مارکس

معرفی کتاب اقتصاد سیاسی توسعه این کتاب به‌تدریج نوشته شد. بیشتر به‌صورت مقاله‌هایی برای ماهنامه فرهنگ توسعه، برای طرح درسهایی تاحدی پراکنده امّا متوجه مسایل اساسی در باب اقتصاد سیاسی کم‌توسعگی.شماری از بخشهای این کتاب تاکنون چاپ و منتشر نشده‌اند، امّا آنها که قبلا در نشریات به چاپ رسیده بودند یا در سخنرانی‌ها ایراد شدند، قطعآ مورد تجدیدنظر و بازنگری قرار گرفتند. بخش‌هایی نیز به‌هنگام تدوین نهایی کتاب نوشته شدند، که خود بر مطالعات و یادداشت‌های پیشین استوار بودند. آمارها تا حد ممکن به‌هنگام شدند، زیرنویس‌هایی را اضافه کردم، فهرست منابع دقیق تنظیم شدند و در آخر هر فصل آمدند و مهم‌تر این که نادرستی‌های نوشتاری چاپی تصحیح شدند. البته بحث و اظهارنظر و انتقادهایی که به سلسله مقاله‌های این کتاب وارد شدند مورد توجه قرار گرفتند و این خاصیت این‌گونه کتاب‌نویسی است. به‌هر تقدیر، این کتاب همه بحث‌های اقتصاد سیاسی کم‌توسعگی، یعنی مباحث مربوط به تولید، توزیع، طبقاتی و فعالیت بخش خصوصی، سلطه کشورهای پیشرفته مسائل امپریالیزم، روابط بین‌الملل، قدرت سیاسی مربوط به شرایط اقتصادی، سیاسی دولت و جز آن را دربر نمی‌گیرد. این کتاب آموزش منظم روش‌شناسی و اصول و مبانی اقتصاد سیاسی کم توسعگی را نیز برعهده ندارد. امّا ادعای کتاب این است که بحث‌هایی را در زمینه عمده‌ترین مسایل کم توسعگی و اقتصاد سیاسی کشورهای کم توسعه مطرح می‌کند و به انتظار پاسخ و واکنش علاقمندان می‌ماند.تا زمانی که ستم‌گری، عقب‌ماندگی و سلطه در جهان وجود دارد، بحث‌هایی از این دست، هرچند پراکنده یا نارسا و گاه نادرست، می‌تواند برای نشان دادن راه رهایی بشر مفید باشد.

معرفی کتاب ادبیات آمریکا و دو انقلاب از دیدگاه منتقدان روس به ادبیات امروز آمریکا از چه دیدگاهی می‌نگرید؟ کدامین شخصیت‌ها و رویدادهای ادبیات آمریکا را مهم ترین شخصیت و رویداد می‌دانید؟ کدامین جنبه‌های ادبیات آمریکا همدلی شما را بر می‌انگیزد و کدامین جنبه‌های آن را رد می‌کنید؟ چشم‌اندازهای کنونی برای دگرگونی و پیشرفت آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ نویسندگان این گلچین نقدها می‌کوشند به برخی از این پرسش‌ها پاسخ دهند. اینان شماری از منتقدان روس در سده‌ی بیستم هستند که به ویژه در زمینه‌ی ادبیات آمریکا متخصص‌اند و این مقاله‌ها بازتابی از اندیشه‌ی نسل‌های مختلف است و از دیدگاه ترکیب‌بندی، سبک و اسلوب با یکدیگر متفاوت‌اند اما همگی یک ویژگی مشترک دارند: احترام ژرف به سنت‌های دموکراتیک متمایز کننده‌ی ادبیات آمریکا از ادبیات دیگر ملت‌ها، از نخستین روزهای پیدایش آن. انگیزه‌ی گردآوری این مقالات، گرامی‌داشت دویستمین سالگرد تأسیس کشور ایالات متحد آمریکا بوده است.

معرفی کتاب نویسندگان رئالیست آلمان در سده نوزدهم جورج لوکاچ، فیلسوف و نظریه‌پرداز ادبی بلندآوازۀ مجار، در این مجموعه جستارهای پرمغز دربارۀ مهم‌ترین نویسندگان رئالیست آلمان در سدۀ نوزدهم، از هاینریش فون کلایست تا یوزف فون آیشندورف، گئورگ بوشنر، هاینریش هاینه، گوتفرید کلر، ویلهلم رابه و تئودور فونتانه، چه از لحاظ تاریخ فرهنگی و جهان ادبی و چه از لحاظ پرداختن به سبک و فرم تک تک متون هفت تن از برجسته‌ترین نویسندگان رئالیست آلمان، افق‌های نوینی را به روی خواننده می‌گشاید. گرچه دفاع بی‌وقفۀ لوکاچ از رئالیسم در برابر ناپختگی‌ها و زمختی‌های ادبیات رسمی، رئالیسم سوسیالستی، در سراسر این جستارها، گاه پوشیده و گاه آشکار، رخ می‌نماید، هدف اصلی او البته روشن ساختن بستر و سیاق فکری، ادبی و تاریخی است که این نویسندگان بزرگ در بطن آن کار کرده‌ و بالیده‌‌اند تا بدین ترتیب خوانندۀ این جستارها به درک روشن‌تر و کامل‌تری از کار و بار ادبی این نویسندگان دست یابد.لوکاچ همچنین در مقام منتقد ادبی جایگاهی ممتاز دارد. درواقع، پس از ۱۹۴۵، در سالیان بسیار، او یگانه منتقد ادبی بود که توانایی داشت برای دیدگاه مارکسیستی در باب ادبیات از احترامی درخور برخوردار شود. در سال های اخیر، نوشته های ادبی او آماج حملۀ انواع دیگری از منتقدان مارکسیست مدرن تر و نیز منتقدان دانشگاهی ساختارگرا و پساساختارگرا قرار گرفته‌اند. اما همچنان که لوکاچ از کانون بحث بیرون رفته، شوروحرارت مباحثه و جدل هم کاستی گرفته و با این پیامد همراه شده است که آرای او دربارۀ نویسندگانی خاص تا میزان معیّنی در جریان غالب ادغام شده و به صورت بخشی از راست‌آیینی انتقادی درآمده است؛ گرچه با گذر زمان به‌ناگزیر بسیاری از تفسیرها و داوری های خاص او از دور خارج شده‌اند. لوکاچ پس از آنکه ناگزیر شد آرایی را پس بگیرد که به سال ۱۹۲۹در بین الملل کمونیستی به باد انتقاد گرفته شده بود، در دهۀ ۱۹۳۰، در حرکتی که خود آن را عقب‌نشینی تاکتیکی از حوزۀ سیاست وصف کرده است، به نقد ادبی روی آورد. اما آشکار است که کناره گیری او از سیاست داوطلبانه نبود و کوشید به طرق دیگر، و دربارۀ شخص او، با نقد ادبی، به فعالیت سیاسی ادامه دهد. می توان صورت ظاهر نوشته های ادبی او را در نظر گرفت، به سخن دیگر، این نوشته ها را یاری‌گر فهم ما از نویسندگان یا گونه های ادبی خاص (رمان تاریخی و رمان رئالیستی) دانست. اما، به همین سان، این نوشته ها را می توان همچون دخالت های رمزآمیز در بحث و جدل های سیاسی روز، مانند استالینیسم، معنی های ضمنی ایدئولوژیکی مدرنیسم یا اکسپرسیونیسم، «جبهۀ خلق»، یا «آب شدن یخ ها» در سال های پس از مرگ استالین قرائت کرد.