کلام خاموش (درباره ادبیات و تناقض‌هایش)

رویداد هرچه غیرمنتظره‌تر باشد باید کوشش بیش‌تری صورت گیرد تا تبیینی برای آن یافته شود. تبیینِ جنبش‌های اعتراضی دشوارتر است زیرا این جنبش‌ها با انتظاراتی که از رفتارهای اجتماعی معمول و متعارف می‌رود تفاوت بنیادی دارند. ازاین‌روست که پیش‌بینی این‌گونه جنبش‌ها پیش از وقوع از دشوارترین مسائلِ پیش روی علوم اجتماعی است: کشف قواعدِ بی‌قاعدگی ــ یعنی قواعدی که اساس رفتارهای ناقض قواعداند. جنبش‌های اعتراضیِ توده‌ای که هدف‌شان تسخیر دولت است و ”انقلاب” خوانده می‌شوند مثال اعلای رویدادهای نقض‌کننده‌ی قواعداند. انقلاب‌ها هرچه عظیم‌تر بوده‌اند یافتن و ساختن تبیین مناسب برای آن‌ها نسل‌ها طول کشیده است. می‌شود گفت همین هم یکی از ملاک‌های عظمت‌شان است. انقلاب ۱۷۸۹ فرانسه، که ناب‌ترین نمونه‌ی انقلاب‌هاست، همچون آزمونِ هیپنوتیسمیِ رورشاخ بیش از دویست سال است که پژوهشگران را به خود مشغول داشته است. هر نسلی داوری خود را داشته، معنایی تازه به آن داده، تبیین‌های نسل قبل را ناکافی یافته و تبیین‌هایی جدید پیش نهاده است.ص ۲۳-۲۴ کتاب

---

گفت‌وگو با رامین کریمیان، مترجم کتاب ناگهان‌انقلاب يك انقلاب كاملا مردميماهرخ ابراهيم‌پور- محسن آزمودهدر بادي نظر ممكن است چنين به نظر برسد كه با گذشت 43 سال از انقلاب بهمن 1357، همه‌ی حرف‌ها راجع به آن زده شده و آحاد جامعه و به خصوص اهل نظر و دغدغه‌مند، راجع به آن تبيين و ديدگاهي معين دارند. كثرت فيلم‌ها، مصاحبه‌ها، گفت‌وگوها، كتاب‌ها، مقالات و خاطرات ممكن است اين تصور را پديد آورد كه گويي همه چيز را راجع به اين رويداد مهم تاريخي در نيمه‌ی پاياني سده‌ی بيستم ميلادي مي‌دانيم و چيزي نمي‌توان به آن افزود. اما واقعيت چيز ديگري است. اين روزها، به خصوص نسل سوم و چهارم پس از انقلاب، به رغم انباشت داده‌ها و اطلاعات، درك مستدل و روشني از اين واقعه ندارند و طنين اين ابهام را در پرسش‌هايي كه از نسل‌هاي پيشين مطرح مي‌كنند، مي‌توان شنيد، وقتي می‌پرسند كه چرا انقلاب كرديد؟ يا چه كساني انقلاب كردند؟ كتاب ناگهان انقلاب، اثر تحقيقي چارلز كورزمن يك پاسخ دقيق و تا حدودي قابل قبول به اين پرسش ها ارائه مي‌كند، اگرچه روشن است كه نمي‌توان و نبايد تنها به آن اكتفا كرد و بايد آن را تنها يك منظر روشنگر به انقلاب 57 قلمداد كرد، همچنان كه انبوه آثار تحقيقي پژوهشگران پيشين مثل نوشته‌هاي پژوهشگراني چون حسين بشيريه، يرواند آبراهاميان، فرد هاليدي، همايون كاتوزيان، نيكي كدي و… در كنار كتاب‌هاي خاطرات و روايت‌هاي تاريخي و تصاوير و مصاحبه‌هاي مكتوب و شفاهي، هر يك وجه يا وجوهي از اين واقعه را آشكار می‌سازند. ناگهان انقلاب - انتشارات نی