کلیات فلسفه

معرفی کتاب ترمینولوژی تحلیلی فیلمنامه

کتاب ترمینولوژی تحلیلی فیلمنامه نوشته‌ی شاهپور شهبازی یک مرجع آموزنده و قابل‌استناد برای روشن ساختن مفاهیم تخصصی فیلم‌نامه و اصطلاحات مربوط به آن است. این کتاب با توجه به ضعف ساختاری نظام آموزشی هنر درباره‌ی اصطلاح‌شناسی می‌کوشد تا تعریفی واحد از اصطلاحات رایج فیلم‌نامه‌نویسی به مخاطب ارائه کند.

درباره‌ی کتاب ترمینولوژی تحلیلی فیلمنامه

ترمینولوژی یا اصطلاح‌شناسی دانشی است که می‌کوشد معنایی واحد از چند واژه یا مفهوم تخصصی در یک رشته به‌ دست بدهد. به این ترتیب ترمینولوژی یکی از مهارت‌های مهم در زبان‌شناسی است که به کمک فنون، علوم و حوزه‌های مطالعاتی مختلف آمده تا از پراکندگی تعریف درباره‌ی مفاهیم و مضامین تخصصی جلوگیری کند و خوانش و فهمی آسان‌تر برای مخاطب فراهم آورد. این دانش در زمینه‌های فلسفه، علوم و هنر کاربرهای فراوانی دارد و می‌تواند در ترجمه‌ی متون نیز به مترجمان کمک‌های فراوانی کند. کتاب ترمینولوژی تحلیلی فیلم‌ نامه نوشته‌ی شاهپور شهبازی (Shahpour Shahbazi) کتابی است که تلاش می‌کند یک اصطلاح‌شناسی واحد در حوزه‌ی فیلم‌نامه‌نویسی را برای مخاطب فارسی‌زبان فراهم کند. این کتاب مفاهیم تخصصی فیلم‌نامه‌نویسی را از منظر نظریه‌پردازان مختلف بررسی می‌کند و سپس با توجه به امکانات زبانی و کاربردی در سینما، تعریفی واحد از آن‌ها ارائه می‌دهد. بنابراین از این منظر یک کتاب مهم و حیاتی در حوزه‌ی فیلم‌نامه‌نویسی است که می‌تواند در دانشگاه‌های هنر مورد استفاده‌ی استادان و دانشجویان قرار گیرد. نویسنده‌ی کتاب سعی کرده تا با توجه به ضعف‌ها و پراکندگی تعریف‌ها در زمینه‌ی تخصصی فیلم‌نامه‌نویسی بحث درباره‌ی گفتمان واحد فیلم‌نامه آغاز شود؛ او در تألیف خود این پرسش را مطرح می‌کند که از اساس آیا می‌توان برای فیلم‌نامه‌نویسی ترمینولوژی واحد داشت یا نه و اگر این ترمینولوژی ساخته و پرداخته شود، تا چه میزان مورد استقبال و مراجعه‌ی افراد و متخصصان این حوزه قرار خواهد گرفت. بنابراین نویسنده، هدف خود در این کتاب را اجماع‌سازی بر سر مفاهیم مختلف ندانسته و می‌گوید هدف نهایی‌اش این است که «گفتمان فیلم‌نامه» به رسمیت شناخته شود. کتاب ترمینولوژی تحلیلی فیلم‌ نامه نوشته‌ی شاهپور شهبازی می‌کوشد تا در گام نخست دیدگاه و زاویه‌ی دید نظریه‌پردازان حوزه‌ی زبان‌شناسی و فیلم‌نامه‌نویسی را مطرح کند و در گام بعد با ایجاد تردید در صحت و سقم آن دیدگاه‌ها، امکان نقدشان را فراهم کند؛ در این مسیر و در خلال نقد و تفسیری که بر دیدگاه تئوریسن‌ها مطرح می‌شود، پیشنهادهای تازه‌ای به مخاطب ارائه می‌شود که به زعم نویسنده می‌تواند مجاب‌کننده باشد یا برعکس، مجاب نکند؛ اما به‌عنوان گامی نو در جهت تحلیل ترمینولوژی عمل می‌کند و می‌تواند راه را برای نقدها، تفسیرها و دیدگاه‌های بعدی فراهم آورد.

در بخشی از کتاب علی عباسی تقدیم می‌کند: روایت یک کابوس سی ساله می‌خوانیم

آن زمان در کلاس هفتم دبیرستان هدف یک بودم؛ یعنی سیزده‌ چهارده‌ساله. با چند نفر از هم‌مدرسه‌ای‌های کلاس بالاتر دوست شدم که کار تئاتر می‌کردند. آن‌ها را قانع کردم هر کدام چند تومان برای چاپ کتابم سرمایه‌گذاری کنند و غروبی در یکی از ‌پس‌کوچه‌های نزدیک میدان فردوسی به چاپخانه‌ی زرتشتی‌ها رفتم. صاحب چاپخانه انسان نازنین و همراهی بود که با شرایطم موافقت کرد. چند تومانی که جمع کرده بودم بیعانه دادم و اولین جزوه‌ی پنجاه‌صفحه‌ای به سوی آزادی به حروف‌چینی رفت، با این قرار که خودم غلط‌گیری کنم؛ کاری که در همان یکی‌ دو روز در چاپخانه یاد گرفته بودم. جزوه را در پانصد نسخه چاپ و با کمک دو نفر از همشاگردی‌ها به شرکت سقا بردم و پیرمرد به حساب این‌که ما پادو یکی از انتشاراتی‌ها هستیم، قبول کرد. با این قرار که چهارشنبه‌ی آن هفته پخش شود. چهارشنبه صبح زود به دکه‌ی سید، روزنامه‌فروشیِ روبه‌روی سینما آسیا، رفتم و برای اولین‌بار نامم را روی میز روزنامه‌فروش دیدم. این بزرگ‌ترین مایه‌ی غرور آن سال‌هایم بود. اولین جزوه از کتابم دویست نسخه فروش رفت و با کسر حق توزیع، حتا نیمی از پول چاپ هم به دستم نرسید. با مرارت حساب چاپخانه را تسویه کردم و خوانندگان را تا امروز برای خواندن باقی قصه به انتظار نشاندم!   در آن سن‌وسال در کار چاپ کتاب شکست خورده بودم، ولی اولین آشنایی‌ام با حروف سربی و کار چاپ و نویسندگی اتفاق افتاده بود. پس از آن، بچه‌های مدرسه را تشویق کردم مجله‌ای چاپ کنیم. این تلاش یک سالی طول کشید و در کلاس هشتم طرح مجله به نتیجه رسید. اولین مجله‌ی دانش‌آموزی ما به نام شاهین به مدیریت یکی از کلاس‌ششمی‌ها و سردبیری من در همان چاپخانه‌ی راستی چاپ شد . هر شنبه صبح آقای مدن‌پور، رئیس مدرسه، برای بچه‌ها سخنرانی می‌کرد. یکی از همان روزها که معلوم بود اولین نسخه‌ی مجله را خوانده، سر صف چند متلک نثار «جوجه‌های فضول و پُررو» که منظورش من و سرمقاله‌ام بود کرد و در فاصله‌ی زنگ دوم کلاس در راهرو مدرسه یک سیلی جانانه توی گوشم خواباند. مثل این‌که تقصیر هم از من بود چون در سرمقاله خیلی بیش از حد یک دانش‌آموز فضولیِ بی‌جا کرده و از وضعیت مدرسه انتقاد کرده بودم! آقای مدن‌پور که یکی از برجسته‌ترین افراد فرهنگی ایران بود، بعدها عزیزترین مشوق و پشتیبانم شد، ولی سیلی جانانه‌ای را که پاداش پُررویی زیادی من بود هنوز به یاد دارم. این اولین مزه‌ی سانسور و شناسایی خط ‌قرمز در زندگی برایم بود.