یک حکومت کوتاه و رعب‌‌آور

مجموعه‌ای‌ که‌ در دست‌ دارید، ترجمه‌ی‌ هنرمندانه‌ و بازآفرینی‌ بی‌مثال‌ پنج‌ اثر از معروف‌ترین‌ آثار شکسپیر است‌ که‌ به‌ قلم‌ توانایِ زنده‌یاد علی‌ اصغر حکمت‌ جامه‌ی زیبای‌ فارسی‌ پوشیده‌ است‌. مترجم‌ در انتقال‌ سبک‌ و لحن‌ این‌ اثر، نثر مترسلانه‌ منشیان‌ کهن‌ را برگزیده‌ تا حال‌ و هوایی‌ را که‌ به‌ احتمال‌ زیاد در نثر فارسی‌ همعصر با دوره‌ی شکسپیر حاکم‌ بوده‌، بازآفریند. علی‌ اصغر حکمت‌ به‌ این‌ پرسش‌ اصلی‌ مترجمان‌ که‌ «اگر نویسنده‌ این‌ اثر را به‌ فارسی‌ می‌نوشت‌، چگونه‌ می‌نوشت‌؟» با صلابت‌ پاسخی‌ درخور داده‌ است‌.

سرهنگ عجیب‌ترین آدم تمام روستا بود. او، که سابقۀ خدمت در ارتش ملی‌گرایان آن هم با درجۀ سرهنگی را داشت، شده بود سوژۀ گروه‌های انقلابی برای تصفیه‌حساب. اما ماجرای او به همین جا ختم نمی‌شد، از طرفی شاه‌کلید حل مشکلات روستائیان بود و از طرف دیگر در روستا «خواجه» صدایش می‌زدند. کشف خواجگی او شده بود راز بزرگ بچه‌های روستا. او اغلب بیکار بود، در خانه می‌نشست و روزنامه می‌خواند. گاهی هم تخمه می‌شکست، اما اوضاع زندگی‌اش از همه بهتر بود، تازه دو گربه هم داشت که عین بچه‌هایش بودند. ماجراهای سرهنگ، که هم قهرمان زمانۀ خود است و هم هدف تصفیه‌حساب‌ها، موضوع جدیدترین و جنجال برانگیزترین رمان مای جیا، نویسندۀ معاصر و مشهور چینی، است. او در اقدامی خلاف عادت داستان‌های جاسوسی و پلیسی را که موجب شهرت جهانی‌اش شده بود رها کرده و حالا در فضایی جدید راوی حوادث زمانه‌ای خاص از چین دهه‌های پنجاه و شصت قرن سابق شده است. مو یان، برندۀ چینی جایزۀ نوبل، این داستان را «مسحورکننده» خوانده و بسیاری از منتقدان ادبی آن را آغازگر دورانی جدید در داستان‌نویسی مای جیا دانسته‌اند.

چکیده بیش از ٢٠٠ سال است که الگوی مدرنیت اروپایی در جامعه‌های غیر اروپایی همچون ترکیه و ایران تنها الگوی پذیرش مدرن‌سازی تلقی شده است. هر چند از آغاز قرن ٢٠ به بعد، ژاپن نمونه الهام‌بخشی بوده است از اینکه یک کشور غیر غربی چگونه می‌تواند «به پای غرب برسد‌» و حتی از آن پیشی بگیرد، تأثیر آن به عنوان یک الگو به راستی محدود مانده است. عصر مدرنیت در اروپا سرآغاز دوره نوینی بود که در آن فرد واحد اساسی ساختارهای جامعه مدرن محسوب می‌شد، به جای گروه یا جماعت که واحد اساسی جامعه دهقانی بود. طبیعی است که فردگرایی که دربردارنده آزادی و خودمختاری فرد بود مرزبندی تازه‌ای به وجود آورد که شامل ارتباط تازه فرد و حکومت بود. براساس این ارتباط تازه، فرد در جامعه مدرن، دست‌کم بنا بر قاعده، دیگر رعیت یا عامل شاه یا کشیش، سلطان یا شیخ خاصی با اقتدار الهی یا آمرانه نبود، بلکه فرد بر مبنای قواعد عقلانی و غیر شخصی‌ای عمل می‌کرد که به صورت قوانین عرضه می‌شد. اعطای حقوق سیاسی و قضایی جدید، از جمله حق نمایندگی، در واقع نتیجه این ارتباط تازه بود. پیدایش طبقه متوسط بازرگان و صنعتگر شهری پیوند جدایی ناپذیری با این فردگرایی داشت. کتاب «تجدد آمرانه» شامل مقالاتی درباره جامعه و دولت در دوره رضا شاه، خلافت، روحانیت و جمهوریت در ترکیه و ایران، ایران نو و زوال سیاست‌های حزبی در دوره رضا شاه و چند مقاله دیگر است. این کتاب برای اولین بار مسئله برخورد سنت و مدرنیتته را از زاویه‌ای جدید می‌کاود و به ریشه‌های تجدد آمرانه یا مدرنیت از بالا می‌پردازد.