اوریکس وکریک

تاریخ اجتماعی خاورمیانه ، در مقایسه با دیگر شاخه‌های تاریخ‌نگاری ، حوزه‌ای است که هنوز جای زیادی برای کاوش دارد . تاریخ‌نگاری خاورمیانه ، همچون تاریخ‌نگاری اروپا ، تا پیش از قرن بیستم تحت سلطه تاریخ‌نگاری سیاسی ، سلسله‌ای و نسب‌شناسانه و روایت‌های زندگی و زمان نخبگان بود . اما با رشد چشمگیر و جهانی جامعه‌شناسی به عنوان موضوع دانشگاهی ، بخصوص در پنجاه سال اخیر ، بسیاری از مورخان به تدریج تاریخ اجتماعی جوامع خاورمیانه را رشته دانشگاهی مقبولی دانستند . در بررسی اجرای مدرن‌سازی در خاورمیانه به طور اعم و ترکیه و ایران به طور اخص با نقصان‌های بسیار جدی در روایات و تحلیل‌های تاریخی در مورد پذیرش و مقاومت در برابر تغییراتی مواجهیم که جوامع ایران و ترکیه در ٢٠٠ سال گذشته با آن روبرو بوده‌اند . گرچه مطالعه مدرن‌سازی در ترکیه و ایران موضوع پژوهش‌های دانشگاهی متعددی بوده است ، اما این پژوهش‌ها تنها اجرای مدرن‌سازی از بالا را برمی‌رسند ، یعنی اقداماتی را که نظام‌های سیاسی برای تغییر جوامع ، وضع قوانین و مقررات جدید و بنیان نهادن نهادهای اجتماعی و سیاسی جدید برمی‌گزینند . اما آنچه هنوز در این پژوهش‌ها غایب است این است که جامعه به این اصلاحات و تغییراتی که از بالاست چه واکنشی نشان داد . مدرن‌سازی طرحی جهانی بود که تقریباً به طور همزمان ، گرچه با سرعت‌های مختلف در مناطق ، وارد جهان ما شد . در حیطه سیاسی ، مدرن‌سازی با تولد جامعه مدنی و ظهور فردگرایی و خودمختاری فردی همگام بود . سازش و مقاومت در برابر مدرن‌سازی ، رابطه بین مرم عادی و دولت در ترکیه و ایران و واکنش جامعه به اصلاحات و تجدد آمرانه در این کشورها موضوعی است که مقالات مندرج در این کتاب به آنها پرداخته است . « تورج اتابکی » پیش از این کتاب‌های « تجدد آمرانه – جامعه و دولت در عصر رضا شاه » و « ایران و جنگ جهانی اول » را نوشته است .

وقتی جایزه‌ی نوبل ١٩٦٤ به ژان پل سارتر تعلق گرفت، می‌شد ادعا کرد که احترام و اعتباری که دشمنانش نیز برای او قائل بودند به دو انسان متمایز تعلق گرفته است. هم نویسنده‌ای که حدود ٢٠ سال پیش از آن بر زندگی ادبی فرانسه تأثیر نهاده بود و هم مردی که به عنوان متفکر و داستان‌نویسی معتبر حدود پانزده سالی می‌شد که زندگی خود را وقف مبارزات سیاسی روزمره کرده بود. زندگینامه خودنوشتی را که سارتر درباره ده سال آغازین عمر هفتاد و پنج ساله خود نگاشته است، با "اعترافات" روسو قیاس کرده‌اند. "کلمات" که سارتر آن را در پنجاه و نه سالگی به رشته تحریر درآورد، شاهکار تحلیل شخصی به شمار می‌آید. این فیلسوف و رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویس کودکی خود را با همان صداقت و بصیرت به کار بسته در تحلیل نویسندگان دیگر، توصیف کرده است. سارتر در این زندگینامه رابطه عاشقانه درازمدت خود را با کلمات چاپ شده شرح داده است.

کتاب جنبش زنان در آمریکا نوشته دان ناردو (Don Nardo) از سری کتاب‌های تاریخ جهان، درباره تاریخ و پیشرفت اجتماعی زنان است. پیش از کتاب جنبش زنان در آمریکا (The women's movement) تقریباً هیچ کتاب یا مقاله‌ای وجود نداشت که به بازگویی تلاش‌ها و دستاوردهای زنان آمریکایی به درجه یک طبقه اجتماعی پرداخته باشد. همچنین به طور اجمالی به تحول آموزش زنان آمریکایی پرداخته می‌شود. زنان آمریکایی از زمان اقامت‌گزینی اروپاییان در آمریکای شمالی در سده هفدهم تاکنون، دگرگونی شگفت‌انگیزی را پشت سر گذاشته‌اند. آن‌‌ها از جایگاه شهروندان درجه دوم، تقریباً فاقد هرگونه حقوق سیاسی یا اجتماعی، به لحاظ قانونی به برابری تقریبی با مردان ارتقا یافته‌اند. برخی از زنان، به کارهایی چون آموزگاری، سرپرستی یا مددکاری اجتماعی پرداختند. این امر به آن‌ها اجازه داد که برای خود در بازار کار جا باز کنند. پیشروی آهسته اما پیوسته آن‌ها به سوی برابری را غالباً «جنبش زنان» می‌نامند.