بی دوز و کلک

رمان «پسرکی با پیژامه‌ی راه‌راه» نوشته‌ی جان بوین به روزگار سیاه تاریخ می‌پردازد و درباره انسان‌هایی حرف می‌زند که باید بین قربانی و ظالم بودن یکی را انتخاب کنند. حد وسط و راه نجاتی وجود ندارد. برنو‌نه ساله به خاطر شغل پدرش مجبور می‌شود همراه اعضا خانواده خانه‌شان را در برلین رها کنند و به جایی دورافتاده بروند. در طرف دیگر، پسری با پیژامه‌ی راه راه در اردوگاه نازی در لهستان زندانی شده. از خانواده‌اش جدا شده و غذایی برای خوردن ندارد. دو کودک در دو جای متفاوت فکر می‌کنند بدبخت‌ترین انسان‌های روی زمین هستند. اما زندگی آن‌ها را در موقعیت دشوار «انتخاب» قرار می‌دهد. در بخشی از رمان می‌خوانیم: «آرام راهش را گرفت و از پله‌ها بالا رفت، یک دستش به نرده بود، و از خود می‌پرسید آیا خانه‌ی جدید در جا و مکان جدید، آن‌جا که کار جدید باید آغاز می‌شد، چنین نرده‌ی خوبی خواهد داشت که مثل همین یکی بشود ازش سُر خورد. چون نرده‌های این خانه از همان طبقه‌ی بالا تا کف زیرزمین کشیده می‌شد. همان اتاق بالایی که اگر روی نوک پاهایش بلند می‌شد و قاب پنجره را سفت می‌چسبید می‌توانست سراسر برلین را ببیند و برونو هیچ‌چیز را بیشتر از این دوست نداشت که در طبقه‌ی بالا سوار آن نرده شود و تا آن سر خانه سُر بخورد و توی راه صدای ویژویژ از خود دربیاورد. از طبقه‌ی بالا سُر می‌خورد تا طبقهٔ بعدی، همان جا که اتاق پدر و مادرش و حمام بزرگ قرار داشت تا جایی که به هر صورت قرار نبود او در آن‌جا باشد. سُر می‌خورد تا طبقهٔ دیگری که اتاق خود و همچنین گرتل قرار داشت با آن حمام کوچک‌تر، حمامی که قرار بود بیشتر از آن‌که باید از آن استفاده کند.»

کتاب «پدر حضانتی» از آثار شاخص دیدیه ون‌کولارت، نویسنده‌ی بلژیکی‌تبار فرانسوی است. از آثار مهم او می‌توان به «ماهی عشق»، «تعطیلات یک روح»، «مسیر یک‌طرفه»، «شب قبل در قرن پانزدهم»، «شاهدان ازدواج» و... اشاره کرد. پدر حضانتی که جایزه‌ی مارسل پانیول را در سال ۲۰۰۷ نصیب دیدیه ون کولارت کرد، یک حسب‌حال است. او با نگارش این روایت پدر و پسری کوشیده به پدرش ادای احترام کند. پدری که وقتی او هفت سال داشت، تصادف می‌کند و تا دم مرگ می‌رود. این اثر اولین‌‏بار سال 2007 منتشر شد و شگفتی منتقدان فرانسوی را برانگیخت. ون‌کولارت نویسنده‌ای است که به خاطر شیوه‌ی روایی خاصش از موضوع‌های ساده و غافل‌گیری‌های موجود در رمان‌هایش مشهور شده است. در روایت این رمان، عشق، نفرت و راز حرف اول را می‌زند و ون کولارت چنان کلاژی از پدرش می‌سازد که همراه با وامی که نویسنده از تاریخ فرانسه‏‌ی میانه‏‌ی قرن بیستم گرفته است، تأثیر عمیق روایی و احساسی‌اش تا مدت‌ها باقی می‌ماند. در بخشی از کتاب می‌خوانم: «اولین‌بار که مردی هفت سال و نیمم بود. زودتر از وقت پیش‌بینی شده از یک جشن تولد به خانه برگشتم بودم که صدای تو را از اتاق‌تان شنیدم. دیگر بین عصاهایت هم قادر به ایستادن نبودی. در حالی که اشک در چشمانم حلقه زده بود، لبخند زدم.»