تاریخ ایران باستان : تاریخ سیاسی ساسانیان

معرفی کتاب زیر سقف دنیا: جستارهایی درباره‌ی شهرها و آدم‌ها

کتاب زیر سقف دنیا هم یک سفرنامه است، و هم روایتی خواندنی در قالب ناداستان. محمد طلوعی در این اثر دست خواننده را می‌گیرد و او را در کوچه و خیابان‌های شهرهایی که به آن‌ها سفر کرده، می‌گرداند؛ از رشت گرفته تا تهران، از استانبول گرفته تا دمشق...

درباره کتاب زیر سقف دنیا

ایتالو کالوینو، نویسنده‌ی مشهور و فقید اهل ایتالیا، کتابی خواندنی دارد با نام شهرهای نامرئی (یا شهرهای ناپیدا). در این کتاب، با مارکو پولو، جهان‌گرد مشهور ونیزی همراه می‌شویم، و پای صحبت او در باب شهرهای بزرگ و کوچکی که به چشم دیده، می‌نشینیم. در شهرهای نامرئی، مارکو پولو در واقع خاطرات خود از سفرهایش را برای قوبلای خان تعریف می‌کند؛ حاکم قدرقدرتی که آن‌قدر وقت ندارد که مثل مارکو، برای دیدن اقصی نقاط جهان راه بیفتد و دور عالم بگردد. محمد طلوعی در مقدمه‌ی کتاب پیش رو، گفته که قصد داشته کتابی نظیر شهرهای نامرئیِ ایتالو کالوینو به رشته‌ی تحریر دربیاورد. کتاب زیر سقف دنیا در واقع یک سفرنامه است، منتها سفرنامه‌ای با مایه‌های پررنگِ داستانی. طلوعی در این اثر، مثل مارکو پولویِ کالوینو، چنان با ظرافت و دقت به توصیف مشاهداتش از شهرهای گوناگون پرداخته، که مخاطب این شهرها را به‌عینه پیش چشم می‌بیند، و گویی در کوچه‌ها و خیابان‌های آن‌‌ها قدم می‌زند. طلوعی می‌پرسد «راز شناختن یک شهر در کجا نهفته؟». به عبارتی، ما کی می‌توانیم بگوییم که یک شهر را مثل کف دستمان می‌شناسیم؟ آیا صرف دیدن یک شهر، برای این‌که بتوانیم چنین ادعایی بکنیم، کافی‌ست؟ به زعم طلوعی، نه. او در این باره حرف بامزه و جالبی می‌زند: «فکر کردم مقیاس من برای این‌که شهری را شناخته فرض کنم چیست. به این نتیجه رسیدم که آن‌جا که آشپزی کرده باشم مال من است: کسی که جایی آشپزی می‌کند، باید رفته باشد بازار مصالح خریده باشد، با زن‌های محل احوال‌پرسی کرده باشد، سر قیمت چیزها چانه زده باشد. این چیزها انگار به آدم اهلیت می‌دهد، شهر را در ید آدم می‌آورد.» با این حساب، کتاب زیر سقف دنیا گزارشی‌ست در باب شهرهایی که مؤلف در آن‌ها آشپزی کرده است! از رشت گرفته تا تهران، از استانبول و دمشق تا پاریس و پالرمو. با خواندن کتاب زیر سقف دنیا، نقاط گوناگون جهان را از چشم بیننده‌ای می‌نگریم که توجه خاصی به جزئیات دارد؛ نویسنده‌ای اهلِ زندگی، که ابایی از استعمال علف در خیابان‌های آمستردام و چرخ زدن در کوچه‌های جنگ‌زده‌ی دمشق ندارد؛ مردی که زندگی در قامت یک مسافر را خوب آموخته، و حال در پی انتقال این آموخته به مخاطبین آثارش برآمده...

جنگ پدیده‌ی غریبی است که نتیجه‌ای جز ویران‌گری، قتل انسان و نابودی زیرساخت‌های‌ کشورهایی که گرفتارش هستند، ندارد. اما موضوعی که معمولا پس از پایان جنگ و کشتار به فراموشی سپرده می‌شود، افسردگی، در خودفرورفتگی، اضطراب و ناامیدی است که گریبان مردان و زنانی را که برای حفظ کشورشان پا در میان نبرد گذاشته‌‌اند، می‌گیرد. آن‌ها راوی زنده و بیدار درگیری‌ها و مبارزات مرگ‌باری هستند که روح آزرده و جسم مجروح‌شان تاب یادآوری‌شان را ندارد. اتاق افسران، روایتی است ژرف و تکان‌دهنده‌ از افرادی که پس از پشت سر گذاشتن تجربه‌ی جنگ، توان زندگی کردن را از دست داده‌اند. تنهایی و یاس ویران و زمین‌گیرشان کرده، در اوج استیصال آرزوی مرگ می‌کنند. مارگ دوگن، نویسنده‌ی شناخته شده و شصت‌و‌دو ساله‌ی فرانسوی، در این کتاب تلاش کرده از طریق دیدگاه مجروحی جنگی قصه را به پیش ببرد. چهره‌ی شخصیت‌ها آسیب دیده و در یکی از اتاق‌های بیمارستان بستری و درمان می‌شوند. راوی داستان، بعد از گذراندن شبی عاشقانه با دختری کلمانس نام، در راه وظیفه یا هدف، راهی جبهه شده، به شدت آسیب دیده و در مرکزی درمانی مداوا می‌شود: «پس از سرکشی آخرین پرستار شب، چراغ‌ها یکی‌یکی خاموش می‌شوند. غذایی را که خورده‌ام بالا می‌آورم، چون معده‌ام از تنها کار کردن، بدون پشتیبانی دندان‌هایم خسته شده. هیچ بهبودی در وضع رو به نابودی‌ام حس نمی‌کنم. منتظرم نوزادی از آغوش پر محبت مادر و پدرش کنده شود تا جراح‌ها بتوانند فک بالااش را به من پیوند بزنند.» نویسنده، عمق فاجعه را چنان واقعی و ملموس به تصویر می‌کشد که پشت آدمی می‌لرزد. ما آدم‌ها چه موقع می‌خواهیم از این جنایت دست‌جمعی دست برداریم؟